Morgunblaðið - 03.09.1988, Blaðsíða 27

MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 3. SEPTEMBER 1988
27
RÖSE:
Bandaríkin fordæma af-
stöðu Rúmeníusljðrnar
Vín. Reuter.
WARREN Zimmerman, formað-
ur sendinefndar Bandaríkja-
stjórnar á Ráðstefnu um öryggi
og samvinnu i Evrópu (RÖSE eða
CSCE) sem fram fer í Vínarborg,
hvatti í gær stjórnvöld i Rúmeniu
til að falla frá „hróplegri" and-
stöðu sinni við umbætur á sviði
mannrétrindamála. Afstaða
Rúmena hefur tafið fyrir því að
unnt sé að ganga frá lokasam-
þykkt ráðstefnunnar.
Ráðstefnan hófst á ný á mánu-
dag eftir að fulltrúar þátttökuríkj-
anna 35 höfðu tekið sér þriggja
vikna leyfí frá störfum. í gær komu
sendinefndir allra ríkjanna saman
til fundar í fyrsta skipti frá því
ráðstefnan hófst á ný.
Warren Zimmerman sagði á
blaðamannafundi í gær að ráðstefn-
an hefði skilað árangri því drög
hefðu verið lögð að lokaskjali sem
væri hið mikilvægasta frá undirrit-
un Helsinki-sáttmálans árið 1975.
„Jámbrautarlestin er lögð af stað
og reyni Rúmenar að koma henni
aftur inn á jámbrautarstöðina mun
það mæta mikill andstöðu," sagði
Zimmerman. „Ég vona að stjóm-
völd í Rúmeníu falli frá hróplegri
afstöðu sinni til mannréttinda-
mála,“ bætti hann við.
Rúmenar hafa einir kommúnista-
ríkjanna neitað að samþyklq'a tillög-
ur sem fram hafa komið um úrbæt-
ur á sviði mannréttindamála í
ríkjum austurblokkarinnar og m.a.
fela í sér að ferðafrelsi manna verði
aukið. Þá hefur sú ákvörðun Nic-
olae Ceausecu, forseta Rúmeníu,
að jafna 8.000 sveitaþorp við jörðu
til að lýma fyrir samyrkjubúum og
nýjum „iðnframleiðslukjömum"
vakið mikla andúð meðal fulltrúa á
ráðstefnunni. Zimmerman vék að
þessari áætlun á blaðamannafund-
inum í gær og sagði að hún yrði
rædd á vettvangi RÖSE allt þar til
fallið hefði verið frá henni. „Vilji
Rúmenar semja emm við reiðubún-
ir til viðræðna. Haldi þeir á hinn
bóginn fast ( þessa stefnu í mann-
réttindamálum munu þeir komast
að því að við eram fastir fyrir,"
sagði hann.
Zimmerman kvaðst ekki geta
sagt til um hversu einarðlega Rúm-
enar hygðust beijast gegn lokaá-
lyktun ráðstefnunnar þar sem full-
trúar Ceausescus væra enn ekki
komnir til Vínar.
Frá árinu 1978 hafa stjómvöld í Vestur-Þýskalandi greitt Rúmenum
nm 25 miiyarða íslenskra króna fyrir ferðaleyfi til handa 120.000
Rúmenum af þýskum ættum. Haft hefur verið á orði á þessi „við-
skipti" séu helsta útflutningsgrein Rúmeniu.
Reuter
Tveir liðsmenn írska lýðveldishersins vora bornir til grafar í gær
í þorpinu Loughmacrory á Norður-írlandi.
IRA-menn handteknir í V-Þýskalaiidi:
Taldir bera ábyrgð á
fjölda ódæðisverka
Karlsruhe. Reuter.
TVEIR menn sem handteknir voru á Landamærum Vestur-Þýskalands
og Hollands fyrr i vikunni eru grunaðir um að hafa staðið fyrir hryðju-
verkum á vegum írska lýðveldishersins (IRA) í a.m.k. þremur löndum.
Talsmaður ríkissaksóknara í Vestur-Þýskalandi sagði i gær að greinileg
tengsl væru á milli tveggja sprengjutilræða i breskum herstöðvum i
Vestur-Þýskalandi og drápa á breskum hermönnum i Hollandi og Belgiu.
Mennimir tveir, Gerard Thomas
Hanratty og Terence Gerard McGe-
ogh, vora handteknir á miðvikudag
er þeir hugðust fara yfir til Vestur-
Þýskalands frá Hollandi. í bifreið
þeirra fundust tveir sovéskir Kalash-
níkov-rifflar, þijár skammbyssur og
skotfæri. Telja yfírvöld að þeir séu
( IRA og hafí þeir haft ( hyggju að
fremja frekari ódæði í Vestur-Þýska-
landi.
Ríkissaksóknari Vestur-Þýska-
lands skýrði frá því á fímmtudag að
Kkur bentu til þess að öðram Kals-
hníkov-rifflinum hefði verið beitt í
skotbardaga hiyðjuverkamanna og
lögreglu ( Duisburg í júllmánuði en
ódæðismennimir komust undan eftir
að hafa sprengt tvær sprengjur í
skála breskra hermanna í grennd-
inni. Þá væri talið að önnur skamm-
byssan hefði verið notuð er breskur
hermaður var skotinn til bana í Ost-
end i Belgiu þann 13. ágúst. Að
auki væra greinileg tengsl á milli
þessara ódæða og morða á þremur
breskum hermönnum í Roermonde í
Hollandi í maimánuði og sprengjutil-
ræða í Diisseldorf.
Gervihnattamyndir:
Einkaaðilar vilja
herða eftirlit með
sovéska hemum
ÁFORMAÐ er að auka eftirlit
einkaaðila með hernaðarfram-
kvæmdum Sovétmanna á Kóla-
skaga austan við norður landa-
mæri Noregs. Áhugi á þessu hef-
ur vaknað vegna árangurs nor-
Bandaríkin:
Vaxandi at-
vinnuleysi
oglækkandi
gengi dals
Wuhington. Reuter.
Atvinnuleysi jókst um 0,2% i
Bandaríkjunum i ágústmánuði,
samkvæmt opinberum tölum
sem birtar voru í Washington
í gær. Gengi Bandaríkjadollars
lækkaði á fjármálamörkuðum
er þessar fréttir bárust sem
þykja slá á ótta manna við vax-
andi verðbólgu i Banadaríkjun-
ntn.
Atvinnuleysið mældist 5,6 pró-
sent I ágústmánuði samanborið
við 5,4 prósent í júlí. Hlutabréf
í kauphöllinni ( New York hækk-
uðu mjög í verði samkvæmt Dow
Jones-vísitölunni sem var skráð
2.054,05 stig.
Dollar lækkaði í verði þar sem
fjármálasérfræðingar töldu at-
vinnuleysistölumar gefa til kynna
að Seðlabanki Bandaríkjanna
hygðist ekki hækka vexti til að
vinna gegn vaxandi verðbólgu
sökum þenslu i atvinnulifinu.
skra fræðimanna við að nota
gervihnattamyndir til að meta
slíkar framkvæmdir. Ætla Jap-
anir og Bandaríkjamenn nú að
taka höndum saman við Norð-
menn að sögn norska blaðsins
Aftenposten.
Fyrir tveimur áram var gefin út
skýrsla í Noregi sem samin var af
Tomas Ries og Johnny Skorve og
byggðist á rannsóknum á gervi-
hnattarmyndum frá bandaríska
hnettinum Landsat og franska
hnettinum Spot er sýndu flugvelli
og flotastöðvar Sovétmanna á Kóla-
skaga, þar sem er mesta víghreiður
veraldar. Vakti skýrslan heimsat-
hygli og sérstakan áhuga i Tokai-
rannsóknastofnuninni í Japan. Þar
hafa menn margra ára reynslu af
því að túlka gervihnattarmyndir og
ráða yfir öflugum tölvum sem auð-
velda slíka greiningu. Nota Japanir
myndir frá sömu hnöttum og norsku
fraeðimennimir en þessar myndir
er unnt að kaupa á almennum
markaði. Auk þess hafa menn i
Tokai aðgang að upplýsingum frá
tveggja ára gömlum japönskum
gervihnetti.
Japanir telja að rannsóknir af
þessu tagi séu skerfur til að treysta
heimsfriðinn. Þeir standa frammi
fyrir svipuðum vanda og Norðmenn
vegna hinna stóra flotastöðva Sov-
étmanna ( nágrenni Japans við
Kyrrahaf. Telja Japanir sig geta
lært af þessum rannsóknastörfum
Norðmanna.
Sovétmenn hafa látið i ljós
óánægju vegna þessara rannsókna.
Sovéska stofnunin Sojuskarta á
góðar gervihnattamyndir en þar á
bæ vilja menn ekki selja myndir af
sovésku eða austur-evrópsku land-
svæði til vestrænna fræðimanna.
Flest austur-evrópsku flugfélaganna vi(ja helst ekki þurfa að nota flugvélar smíðaðar í Sovétríkjun-
um, eins og þessa Hjúsín-86 sem er i eigu Aeroflot. Félögin vilja heldur kaupa vélar á Vesturlönd-
um jafnvel þótt þær þurfi að borga með fágætum gjaldeyri.
Austur-evrópsk flugfélög:
Vilja hætta að nota
sovéskar flugvélar
FLUGFÉLÖG i kommúnistaríkjunum reyna nú hvert af öðru að
draga úr kaupum á sovéskum flugvélum af gerðunum Hjúsín og
Túpolev. Þær standast ekki lengur tæknilegan samanburð við það
sem boðið er á Vesturlöndum auk þess sem farþegar virðast ótt-
ast um öryggi sitt i þessum flugvi
um við þá sem nota þær ekki.
Fyrir austur-þýska flugfélagið
Interflug, rúmenska félagið Tar-
om, pólska félagið LOT og Malev
í Ungveijalandi er ekki auðvelt að
taka ákvarðanir um að beina flug-
vélaviðskiptum frá Sovétríkjunum.
í Austur-Evrópulöndunum þarf að
bera ákvarðanir af þessu tagi und-
ir sérstaka samstarfsnefnd ríkis-
stjóma landanna og stjómendur
stóra bróður, Sovétríkjanna, fagna
því siður en svo ef fylgiríkin hafa
augastað á Boeing eða Airbus þeg-
ar endumýja á flugflotann. Sovét-
menn vilja halda sínum vélum að
kommúnistaríkjunum.
Af perestrojku Gorbatsjovs hef-
ur leitt að vald samstarfsnefnda
um sameiginleg viðskipti er ekki
eins mikið og áður. Vestrænar
flugvélasmiðjur ætla sér að nýta
öll tækifæri sem gefast. Þannig
hefur Interflug átt í viðræðum við
um og leita frekar eftir viðskipt-
Airbus um að leigja nokkrar flug-
vélar af fyrirtækinu. LOT hefur
tekið upp viðræður við Boeing um
leigu á þremur Boeing-767. Malev
ræðir einnig við Boeing um að
leigja fleiri Boeing 737 og þar
kemur MD-87 frá McDonnell
Douglas einnig við sögu.
Kommúnistaríkin eiga í erfið-
leikum með að snúa sér annað en
til Sovétríkjanna vegna þess að þau
skortir gjíddeyri til viðskipta við
vestræn fyrirtæki. Á hinn bóginn
er stjómendum flugfélaga þeirra
ljóst, að félögin standast ekki sam-
keppni á alþjóðlegum markaði, ef
þau nota flugvélar sem beinlínis
fæla fólk frá viðskiptum eins og
sovésku vélamar gera. Fyrir rúmu
ári hrapaði Iljúsín-62 frá LOT á
leið til New York skömmu eftir
flugtak í Varsjá. 183 fórast. Eftir
slysið afturkölluðu margir pantanir
hjá LOT og snera sér að vestræn-
um félögum, sem fljúga til Aust-
ur-Evrópu, s.s. Lufthansa, Finnair,
Austrian Airlines og Pan Am.
Þá era kröfur gegn hávaða frá
flugvélum á þann veg, að sovésku
vélamar standast þær ekki. Félög
sem nota þær eingöngu eiga því á
hættu að vera bannað að nota flug-
velli á Vesturlöndum. Tvær nýjar
þotur era í smiðum i Sovétríkjun-
um, flögurra hreyfla Iljúsín-96 og
tveggja hreyfla Túpolev-204. Þær
á að taka í notkun i byijun næsta
áratugar. Þær era sagðar uppfylla
kröfur gegn hávaðamengun. Aero-
flot, sovéska flugfélagið, ætlar
hins vegar að kaupa allar vélarnar
fyrstu árin. í öðrum kommúnista-
ríkjum verða menn að biða þar til
röðin kemur að þeim og einnig
þess vegna lita þeir æ oftar til
Vesturlanda. Flugfélögin i Búlg-
aríu og Tékkóslóvakíu era hin einu
austantjalds sem enn halla sér ein-
vörðungu að Sovétríkjunum og
hafa ekki látið í ljós áhuga á neinu
öðra. (Heimild Morgenavisen
Jyllands-posten.)