Morgunblaðið - 23.09.1988, Blaðsíða 16

16 MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 23. SEPTEMBER 1988
Fundur sjálfstæðisfélaganna í Reykjavík;
Formeim samstaifsflokkanna sak-
aðir um óheilindi og ódrengskap
MIKILL einhugnr ríkti á Qöl mennum fundi sjálfstæðisfélaganna í
Reykjavík á miðvikudag. Þorsteinn Pálsson, formaður Sjálfstæðis-
flokksins, og Friðrik Sophusson, varaformaður, fluttu framsögu á
fundinum og var orðið síðan gefíð laust. Þorsteinn rakti aðdraganda
stjórnarslitanna og sagði málefíiaágreining ekki hafa valdið þeim.
Var góður rómur gerður að máli formanns Sjálfstæðisflokksins og
að ræðu hans lokinni stóðu fundarmenn upp og hylltu formanninn
með löngu lófataki. Flestir þeirra sem til máls tóku á fundinum
voru mjög harðorðir í garð formanna samstarfsflokka Sjálfstæðis-
flokksins og sökuðu þá um óheilindi og ódrengskap.
Þorsteinn Pálsson sagði að hann
hefði á dögunum hitt á götu fyrrver-
andi alþingismann af vinstri væng
stjómmálanna. Hefði hann sagt að
sér sýndist sem tillögur Sjálfstæðis-
flokksins sem núna Iægju fyrir
væru hagstæðari launafólki en til-
lögur tvíburabandalags Alþýðu-
flokks og Framsóknarflokks.
Þorsteinn sagði að það þyrfti
ekki að koma sjálfstæðismönnum á
óvart að þegar mikið gengi á í
stjómmálum og leiðir skildu vegna
þess að tekist hefði verið á, að Sjálf-
stæðisflokkurinn stæði með tillögur
sem tryggði hagsmuni atvinnulífs-
ins og verði stöðu heimilanna.
Vandinn sem við væri að stríða
væri fyrst og fremst vegna þess
að útflutningsframleiðslan hefði um
nokkurt skeið verið rekin með halla.
Það væri úr vöndu að ráða þegar
mæta skyldi slíkum aðstæðum sem
að stóram hluta til hefðu skapast
vegna breyttra ytri aðstæðna en
einnig vegna þess að ekki hefði
náðst nógu góð tök á verðbólg-
unni. Hefðbundnar leiðir væra því
vandmeðfamar.
Formaður Sjálfstæðisflokksins
sagðist í sumar hafa farið um Iandið
og heimsótt atvinnufyrirtæki og að
þeirri ferð lokinni afráðið, í samráði
við samstarfsflokkana, að skipa
sérstaka ráðgjafanefnd með fulltrú-
um atvinnulífsins til að gefa ábend-
ingar um með hvaða hætti mætti
bregðast við. Nefndin hefði lagt til
niðurfærsluleið og tók ríkisstjómin
hana til athugunar, í fyrsta lagi
með því að kanna afstöðu verka-
lýðshreyfíngarinnar. Þorsteinn
ítrekaði að það hefði verið Sjálf-
stæðisflokkurinn sem setti þessa
kröfu fram, ekki Alþýðuflokkurinn
eða Framsóknarflokkurinn. Þeir
hefðu sett önnur skilyrði s.s. að
launalækkun næði ekki til sjómanna
með sama hætti og annarra heldur
yrði fiskverð lækkað. „Það hefði
haft það í för með sér að sumir
sjómenn hefðu fengið launalækkun
en aðrir ekki. Ekki þeir sem físka
beint á erlendan markað um borð
í frystitogurum eða beint á erlendan
ferskfískmarkað. Ekki þeir sem
selja á uppboðum." Einnig hefði
Framsóknarflokkurinn komið með
tillögu þess efnis að sjómenn sem
styddust við Verðlagsráðsverð
skyldu aðeins taka 5% launalækkun
en allir aðrir launamenn 9% launa-
lækkun. Þorsteinn sagðist vel geta
tekið undir öll sjónarmið um að
standa ætti vörð um launakjör sjó-
mannastéttarinnar. „En hitt er deg-
inum ljósara, að það getur aldrei
gengið í íslensku þjóðfélagi, og
Sjálfstæðisflokkurinn mun aldrei
standa að því að lækka laun með
þeim hætti að sjómenn fái 5% launa-
lækkun en starfsfólkið í frystihús-
um fái 9% launalækkun. Það er
ekki efnahagsaðgerð. Það er órétt-
Iæti.“
Óframkvæmanleg
verðlagslækkun
Þorsteinn sagði að samstarfs-
flokkamir hefðu krafíst þess að allt
verðlag yrði lækkað með lögum um
4-5% þó að þeir vissu að slíkt væri
óframkvæmanlegt. Þeir hefðu ætl-
að að bjóða ASI upp á loforð um
verðlagslækkun, sem þeir hefðu vit-
að að ekki væri hægt að fram-
kvæma. Taldi Þorsteinn að það
hefði e.t.v. verið gert í trausti þess
að á eftir mætti segja að það hefði
„ekki verið okkur að kenna heldur
hinum aðilunum að ríkisstjóminni".
Slíkum vinnubrögðum hefðum við
langa reynslu af.
Sú afstaða sem hefði mótast inn-
an ASÍ gagnvart niðurfærslunni
hefði ekki verið til komin af pólitísk-
um þvergirðingshætti, sagði Þor-
steinn. Hún stafaði einfaldlega af
því að þessi menn gerðu sér grein
fyrir því að aðgerð sem þessi gæti
ekki komið réttlátlega niður. Það
yrðu allt of margir sem fengju
launalækkun á móti allt of mörgum
sem fengju hana ekki. Þessi sjónar-
mið hlaut hann að fallast á. Þetta
hefði verið mjög eðlilegt samráð og
það hefði verið að beija hausnum
við steininn að taka ekki tillit til
þeirrar niðurstöðu sem út úr þeim
viðræðum kom.
Þess vegna væri út í bláinn að
stilla spumingunni upp sem svo
hvort einhver hefði drepið niður-
færsluna. Samstarfsflokkamir
hefðu hins vegar kosið að halda
þeim leik áfram eftir að staðreynd-
imar lágu fyrir og draga það upp
í hinum pólitíska skollaleik að Sjálf-
stæðisflokkurinn hefði drepið þessa
leið.
Lokatillögur Sjálfstæðisflokksins
sagði Þorsteinn Pálsson að hefðu
verið^heildstæðar tillögur sem hefðu
mætt þörf atvinnuveganna og varið
kjör heimilanna. Ef þessi leið hefði
verið farin hefði verðbólga verið
komin niður í 10% á tímabilinu sept-
ember fram í apríl á næsta ári.
„Það hefur enginn með nokkram
rökum getað sýnt fram á að aðrar
raunhæfari tillögur hafí verið lagð-
ar fram í þessum miklu umræðum
sem hafa átt sér stað.“
Með þessum tillögum hefðu sjálf-
stæðismenn talið sig vera að koma
til.móts'við sjónarmið beggja sam-
starfsflokkanna og um leið veija
það grandvallarsjónarmið sjálf-
stæðismanna að sökkva ekki
íslensku þjóðfélagi og íslensku at-
vinnulífí ofan í ógnarfen skatt-
heimtu og millifærslu og færa þjóð-
félagið 30-40 ár aftur í tímann. Það
hefði ekki verið hægt að ætlast til
þess að frá þessu grandvallarvið-
horfí yrði hvikað. En þrátt fyrir það
hefði það strax komið fram í tillög-
um Sjálfstæðisflokksins að ef
vaxtaþróunin gengi ekki fram eins
og til væri ætlast yrði Seðlabankinn
látinn beita undantekningarákvæð-
unum í Seðlabankalögunum og
knýja niðurstöðuna fram. Óhjá-
kvæmilegt hefði verið að laun yrðu
fryst fram í apríl á næsta ári og
þegar Sjálfstæðisflokkurinn þyrfti
af illri nauðsyn að grípa þannig inn
í fijálsa samninga þá yrði hann líka
að vera reiðubúinn að grípa inn í
stjóm verðlags- og vaxtamála.
Síðan sagði Þorsteinn: „En það
var fullkomlega óraunhæft að ætl-
ast til þess að Sjálfstæðisflokkurinn
færi að færa þetta þjóðfélag marga
Þorsteinn Pálsson á fímdi sjálfstæðisfélaganna i Reykjavík á miðviku-
dag.
Friðrik Sophusson, varaformaður Sjálfstæðisflokksins, i ræðustól
fíindinum.
áratugi aftur í tímann með stórkost-
legri millifærslu og skattheimtu.
Það gat aldrei gengið. Um það
grandvallarsjónarmið urðum við að
standa vörð og um það stóðum við
vörð og um það munum við sjálf-
stæðismenn standa vörð.“
Ekki málefhaágreiningur
Þorsteinn sagði það vera sína
skoðun að tæpast hefði verið um
málefnaágreining að ræða milli
samstarfsflokkanna varðandi loka-
tillögurnar sem réði stjómarslitum.
Sjálfstæðismenn hefðu teygt sig
það langt í átt til sjónarmiða beggja
flokkanna og hann teldi eftirleikinn
sýna að það hefði verið eitthvað
annað en málefnaágreiningur sem
réði þessu.
Saga síðustu mánaða væri ekk-
ert ósvipuð þeirri sem sjálfstæðis-
menn hefðu upplifað í ríkisstjóm
með Framsóknarflokknum frá
1953-56, undir forystu Ólafs Thors.
Las Þorsteinn síðan upp úr Ólafs
sögu Thors, eftir Matthías Johann-
essen, en þar segir sem svo: „í fyrr-
nefndu bréfí frá 23. maí 1955 seg-
ir Ólafur Thors að erfíðleikamir
verði miklir í haust. Fjárlög og nýir
skattar, vaxandi verðbólga, útveg-
urinn í þröng, togaramir beri sig
ekki og frystihúsin segjast verða
að lækka fískinn vegna aukins
kostnaðar o.s.frv. Kosningar verða
sennilega næsta vor. Þær breyta
engu, gætu lyft Hermanni í stólinn,
það er hans lífsdraumur, sama.er
mér, enginn er af þessu öfundsverð-
ur.“ Þorsteinn vitnaði áfram í Ólafs
sögu Thors og rakti fæðingu
Hræðslubandalags Alþýðuflokks og
Framsóknarflokks. Taldi hann
margt vera líkt með þeim atburðum
og atburðum líðandi stundar með
þeirri einni breytingu að nú kæmi
nafn sonar í stað föður.
Sarastarf borgaralegra afla
Þorsteinn sagði að þegar þessi
atlaga hefði verið ljós á laugardag-
inn þá hefði verið einsýnt að sjálf-
stæðismenn hlytu að kanna þann
möguleika hvort ekki væri gagn-
kvæmur vilji hjá þeim sem áður
störfuðu í fijálslyndri borgaralegri
sameiginlegri fylkingu að leita sam-
starfs á ný, þegar setja ætti fijáls-
lynd borgaraleg öfl til hliðar í
íslensku þjóðfélagi. Þess vegna
hefðu hann og Albert Guðmundsson
átt fund á sunnudag og hefðu þeir
fundið að grandvöllur væri fyrir
málefnalegu samstarfí. „Á þessu
stigi hafa þær viðræður farið fram
á milli tveggja sjálfstæðra flokka
sem hvor um sig ber ábyrgð á sínum
málefnum, sínum forystumönnum.
Þetta er fyrsta skrefið til þess að
kanna hvort þessi samstaða geti
ekki náðst á ný. Mín skoðun er sú
að þeir miklu hagsmunir séu nú
fyrir hendi að við verðum að geta,
ef þörf þjóðfélagsins krefur, vikið
fyrri ágreiningsefnum til hliðar í
þeim tilgangi að ná samstöðu þeirra
sem hafa sömu hugsjónir og við,
til þess að veijast þeirri vinstri sókn
sem nú er verið að koma fram og
á að snúa íslensku þjóðfélagi þijá .
til Qóra áratugi aftur í tímann."
Vel mætti vera að Alþýðuflokki
og Framsóknarflokki tækist að
mynda nýja ríkisstjóm en þeir hefðu
skapað pólitíska óvissu í landinu.
Þeir hefðu ýtt til hliðar raunhæfum
tillögum. Smáskammtalækningar
fram yfír Alþýðusambandsþing
væri ekki það sem atvinnulífið og
heimilin í landinu biðu eftir. Þau
væra ekki að bíða eftir ráðstöfunum
þar sem tjaldað væri til einnar
nætur. Einungis hefði þó sést smá-
skammtalækningar, skattahækk-
anir og afturhvarf til fortíðar.
„Við höfum áður barist við vinstri
stjóm og við munum verða reiðu-
búnir til að taka þá baráttu upp
aftur og við .munum sýna það að
við getum sameinað fijálslynd borg-
araleg öfl í þessu landi. Við munum
veija fijálslynda víðsýna umbóta-
stefnu og veija atvinnu- og athafna-
frelsi einstaklinganna í landinu."
Formaður Framsóknar-
flokksins í
stjórnarandstöðu
Friðrik Sophusson, varaformaður
Sjálfstæðisflokksins, sagði reynsl-
una sýna að þriggja flokka stjómir
væra óstöðugar. Úrslit síðustu
kosninga hefðu valdið sjálfstæðis-
mönnum vonbrigðum og ekki hefði
reynst unnt að mynda tveggja
flokka stjóm. Eini stjómarmyndun-
armöguleikinn, eftir langar stjóm-
armyndunarviðræður, hefði reynst
þriggja flokka stjóm Sjálfstæðis-
flokks, Alþýðuflokks og Framsókn-
arflokks.
Þegar rætt væri um efnahags-
vandann væri rétt að hafa í huga
að kaupmáttur atvinnutekna hefði
aukist um tæplega 30% á áranum
1986 og 1987. Hvergi í hinum vest-
ræna heimi hefðu lífskjör batnað
með viðlíka hætti.
Þó stjómarflokkamir hefðu ólík-
ar stefnur á mörgum sviðum sagð-
ist Friðrik fullyrða að auðvelt hefði
verið að ná samkomulagi um nauð-
synlegar aðgerðir ef vilji hefði verið
fýrir hendi. Því miður hefði formað-
ur Framsóknarflokksins strax um
síðustu áramót kosið að taka sér
stöðu með annan fótinn í stjóm og
hinn í stjómarandstöðu. „Formaður
Framsóknarflokksins tók þátt í öll-
um efnahagsaðgerðum ríkisstjórn-
arinnar. Fullt tillit var tekið til til-
lagna hans eins og annarra ráð-
herra en aftur og aftur eftir að ríkis-
stjómin hafði komist að niðurstöðu
lýsti hann því yfír opinberlega að
hann hefði heldur kosið að fara
aðra leið en þá sem farin var,“ sagði
Friðrik. Þetta hefði gert stjóminni
erfítt fyrir og grafíð undan trausti
almennings. Þó kastaði tólfunum
þegar utanríkisráðherra Iýsti þeirri
skoðun sinni í viðtölum við blöð að
stefna ætti að vinstri stjóm eða
jafnvel minnihlutastjóm Framsókn-
arflokks og Alþýðuflokks. „Slíkar
yfírlýsingar og viðtöl formanns
Framsóknarflokksins við formenn
stjómarandstöðuflokkanna grófu
enn undan stjómarsamstarfinu og
bentu til þess að unnið væri að
nýrri stjómarmyndun á sama tíma
og rætt var um nauðsynlegar efna-
hagsaðgerðir í ríkisstjóminni."
Friðrik sagði Þorstein hafa lagt
sig allan fram um að ná samkomu-
lagi milli stjómarflokkanna. Sam-
starfsslitin væra á ábyrgð for-
manna Framsóknarflokks og Al-
þýðuflokks.
„Þó varla verði sagt að ríkis-
stjómin hafí fallið vegna ágreinings
um efnisatriði, enda var aldrei full-
reynt að jafna hann, hefur lækkun
matarskattsins verið notuð sem efn-
isleg ástæða. Á meðan utanríkis-
ráðherrann Steingrímur Hermanns-
son kinkaði kolli með vanþóknunar-
svip í sjónvarpssal Stöðvar 2 á
föstudagskvöld lýsti Jón Baldvin
Hannibalsson því yfír að tillaga
Þorsteins Pálssonar væri rýtings-
stunga í bakið á sér og bætti því
við að lækkun skattsins skilaði engu
'í vöraverði. Þetta era alvarlegar