Morgunblaðið - 23.09.1988, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ, FÖSTUDAGUR 23. SEPTEMBER 1988
17
Að lokinni ræðu Þorsteins Pálssonar risu fundarmenn úr sætum sinum og hylltu formanninn með lófataki.
ásakanir sem nauðsynlegt er að
Qalla um,“ sagði Friðrik. „Þegar
forsætisráðherra var að undirbúa
málamiðlunartillögur sínar var
staðan sú að Alþýðuflokkurinn
hafði lagt til að komið yrði til móts
við frystiiðnaðinn með millifærslu
og Framsóknarflokkurinn hafði
yfirboðið þær tillögur með gífurleg-
um millifærslum og skattahækkun-
um auk sérstaks skatt á Reyk-
víkinga." Sjálfstæðisflokkurinn
hefði hins vegar viljað draga úr
millifærslum og lagt áherslu á al-
mennar aðgerðir sem hefðu leitt til
varanlegri lausna og ekki mismun-
að atvinnuvegum með sama hætti
og tillögur hinna flokkanna. í við-
ræðum milli flokkanna hefði fljót-
iega komið fram að Halldór Ás-
grímsson var reiðubúinn að draga
verulega úr millifærsluhugmyndum
Framsóknarflokksins en grípa þess
í stað til gengislækkunar til að
bæta rekstrarafkomu útflutnings-
greinanna. Jón Sigurðsson hefði
taiið slíka leið að mörgu leyti æski-
lega en talið að þá þyrfti að koma
til sérstakra aðgerða til að koma
til móts við þá sem ættu erfiðast
með að þola hækkanir í kjölfar
gengisbreytingar. Út frá þessu
hefðu sjálfstæðismenn leitað að
málamiðlunarlausn og hugmyndin
um lækkun matarskattsins hefði
fæðst. Sagði Friðrik að hún myndi
koma þeim lægst launuðu að fullum
notum. „Þetta var afgreitt sem rýt-
ingsstunga og virtist fjármálaráð-
herrann þar gefa í skyn að matar-
skatturinn væri eins konar einka-
skattur hans. Hin mótbáran var að
lækkun skilaði sér ekki í lægra
vöruverði, þar er farið rangt með.“
Sýndi Friðrik næst útreikninga frá
Hagstofu íslands sem sýndu að
þessi skattabreyting myndi þýða
2,5-12% lækkun á verði matvöru
og vísitölubreytingin verða 1,6%.
„Síðan leyfir fjármálaráðherrann
sér að koma fram fyrir alþjóð og
segja að lækkun á skatti skili sér
ekki í vöruverði. Það hlýtur að vera
meira en lítið að slíkum manni nema
þá að reikningskunnáttunni sé eitt-
hvað áfátt.“
Andstæðinga Sjálfstæðisflokks-
ins sagði Friðrik ala á ágreiningi
milli Reykjavíkur og landsbyggðar-
innar og framsóknarmenn hefðu
opinberað afstöðu sína til Reyk-
víkinga með því að flytja tillögu um
sérstakan 25.000 króna skatt á
hverja fjölskyldu til að styrkja m.a.
fyrirtæki SÍS-hringsins í Reykjavík.
Þetta hefði verið höfuðkrafan sl.
föstudag en hefði nú verið dregin
til baka.
í stjómarmyndunarviðræðunum
nú væri verið að reyna að einangra
Sjálfstæðisflokkinn, setja hann til
hliðar og útiloka hann frá stjóm-
málaáhrifum á næstunni. Þá hefði
verið reynt að koma höggi á for-
mann Sjálfstæðisflokksins með
ódrengilegum hætti. Nú þyrfti
sannleikurinn að komast til skila.
Rjúfa þyrfti einangrun Sjálfstæðis-
flokksins og opna möguleika til
stjómarsamstarfs við þá sem em
tilbúnir til að vinna með sjálfstæðis-
mönnum að málefnum sem þeir
legðu áherslu á. Sjálfstæðismenn
þyrftu að vera tilbúnir í kosningar
hvenær sem væri. „Við þurfum að
fá aftur þann styrk sem við áður
höfðum til að geta myndað ríkis-
stjóm," sagði Friðrik Sophusson.
„Það varð að koma
stjórninni frá“
Næstur tók til máls Halldór
Blöndai, alþingismaður, og hóf
hann mál sitt á að rifja upp að
Framsóknarflokkurinn hefði eitt
sinn flutt vantraust á minnihluta-
stjórn Ólafs Thors og myndað svo
stjóm með Sjálfstæðisflokknum á
eftir um þær sömu efnahagstillögur
og þeir hefðu barist á móti. „Þá
gall við í Eysteini: Einhvem veginn
varð að koma stjóminni frá.“ Þetta
sagði Halldór vera hugsunarhátt
Framsóknarflokksins þegar hann
seildist til valda.
Halldór sagði að þegar lagt hefði
verið af stað í þetta samstarf hefði
verið sannreynt að sjálfstæðismenn
vildu vinna með Alþýðuflokknum
og Alþýðuflokkurinn með þeim.
Lífsskoðanir þeirra fæm að mörgu
leyti saman — nútímalegir hugsun-
arhættir sem í fyrsta lagi lutu að
því að gefa einstaklingunum í þjóð-
félaginu athafnafrelsi til að spreyta
sig. Á þessum gmndvelli hefðu
menn viljað starfa og vonað að
þessir tveir flokkar myndu bindast
svo sterkum böndum að þeir gætu
í næstu kosningum boðið fram sam-
eiginlega stefnuskrá og endurreist
sterka stjóm borgaralegu aflanna
— viðreisnarstjóm. Svo væri nú hins
vegar komið fyrir Alþýðuflokknum
að hans mesta hvatning í dag væri
Stefán Valgeirsson þegar hann
segðist vera með öllu ef það væri
ekki ný viðreisn. Halldór sagði hina
nýju stétt alþýðuflokksmanna ekki
hafa úthald — ekki væri hægt að
treysta þeim til langframa.
Hvert var fyrirheit þeirra fyrir
síðustu kosningar, spurði Halldór,
jú, að moka framsóknarfjósið.
„Hver hefur lendingin verið? Hvar
em þeir nú staddir? Jú, í fjóshaugn-
um miðjum!"
„Menn segja við mig,“ sagði
Halldór, „er ekki upplagt að mynda
viðreisnarstjóm? Eg segi við þá:
Er það siðferði, er það pólitískur
þroski, að efna til þeirra persónu-
legu átaka sem urðu milli forystu-
manna Sjálfstæðisflokks annars
vegar og Alþýðuflokks og Fram-
sóknarflokks hins vegar? Ef sá
maður sem stýrir Alþýðuflokknum
núna er tilbúinn til að koma nú í
þessari viku og höggva Steingrím
Hermannsson, er það pólitískur
þroski? Hver er trú landsmanna
jrfirleitt á þeim stjómmálamanni
sem menn ætla að geti bmgðið sér
í það hlutverk?"
Halldór sagðist því miður vera
sannfærður um að mikið vatn þyrfti
að renna til sjávar áður en borgara-
legu öflin yrðu jafn sterk og áður.
Halldór sagðist ekki hræðast
vinstri stjóm að öðm leyti en því
að við mundum færast aftur í
tímann. Það væri kannski holl upp-
riQun sumum hvemig slíkar stjóm-
ir reynast. „Eg er sannfærður um
að ef þessi svikamylla gengur upp
þá eflum við eindrægninga innan
okkar flokks, baráttugleðina og
síðast en ekki síst munum við
standa sem einn maður á bak við
okkar formann, sem við vitum að
er besti maðurinn í íslenskri pólitík
í dag.“
Ódrengskapur og svik
Gunnar Bjamason sagði það vera
tíu ár síðan hann hætti að skipta
sér af starfsemi Sjálfstæðisflokks-
ins, en um daginn hefði skeð at-
burður sem gerði það að verkum
að sér hefði hitnað í hamsi. Hann
hefði sannfærst um að bæði Jón
Baldvin og Steingrímur væm að
undirbúa að svíkja forsætisráð-
herrann og stjómarsamstarfið.
Það væri ómögulegt fyrir sjálf-
stæðismenn að þola ódrengskap í
pólitík og nú hefði þeim verið sýnd-
ur slíkur. Nú myndu allir sameinast
gegn andstæðingunum.
Forstjóranefiidin mistök
Óskar Arinbjamarson sagði það
vera nokkmm dögum of seint að
koma nú og skýra atburðarásina
eftir að andstæðingamir hefðu ver-
ið í yfirlýsingastríði vikum saman.
Forystumenn Sjálfstæðisflokksins
væm vandaðir menn og væntu þess
sjálfsagt að þjóðin myndi meta það,
því miður væri það rangt. Við lifð-
um á tímum breyttrar fjölmiðlunar
og ekki væri hægt að koma eftir á
og skýra út málin — það myndi
enginn hlusta.
Oskar sagði þetta kannski anga
af stærra vandamáli. Mistök hefðu
leitt til þess að Sjálfstæðisflokkur-
inn komst í klípu sem hann komst
ekki úr og ætti hann þar við skipan
forstjóranefndarinnar. Það væri
varasamt að framselja áhrif til ein-
hverrar nefndar út í bæ. Það virtist
færast mjög í vöxt í þjóðfélaginu
að vísa vandamálum til „hagsmuna-
aðila" eins og þjóðin öll væri ekki
einn hagsmunaaðili.
Sjálfstæðisflokkurinn ætti skýra
og ljósa stefnu og þyrfti ekki að
leita úti í bæ eftir ráðleggingum
um hvemig standa ætti að lausn
efnahagsvandans. Nóg væri að
fletta í stefnuskrá Sjálfstæðis-
flokksins til að finna það sem á
þyrfti að halda.
Lækkun matarskatts
eðlileg
Eyjólfur Konráð Jónsson, al-
þingismaður, sagðist ekki fá séð
hvemig það að sýna fjármálaráð-
herra hugmyndir um breytingar á
matarskattinum gæti orðið valdur
að stjómarslitum. Það væri ekki
hægt að saka Þorstein Pálsson um
að sýna ódrengskap í því. Sannleik-
urinn væri sá að sölu- og virðis-
aukaskattar í nágrannaríkjunum
væm alls ekki þeir sömu á öllum
vöram. Síðustu fréttir væra þær
að ráðherranefnd Evrópubanda-
lagsins hefði komið með tillögur um
að virðisaukaskattur í aðildarríkj-
unum yrði ekki hærri en 20% og
ekki lægri en 10%. Á matvælum
og öðram nauðsynjavöram, s.s.
húshitun, mætti hann ekki vera
hærri en 9% og ekki lægri en 4%.
Það hefði því ekki verið óeðlilegt
að hreyfa því að lækka matarskatt-
inn. Það væri heldur ekki óeðlilegt
að hreyfa því, eins og hann sagðist
hafa gert í vor, að lækka söluskatt
um 5% og láta þá upphæð vega á
móti óhjákvæmilegri gengisfell-
ingu, 12-15%. Þá hefði enginn
grandvöllur verið fyrir því í þing-
flokknum, fyrst og fremst vegna
andstöðu Alþýðuflokks, en þetta
mál mætti að sjálfsögðu taka upp
að nýju.
Sigurlaug Bjamadóttir sagðist
ekki ættla neinum flokki að vjlja
ekki sem besta lausn út úr þessum
vanda. Út á við hefðu þessar við-
ræður borið of mikinn svip af
flokkspólitískum átökum.
Spurði hún af hveiju væri nú svo
komið sem raun væri á. Það væra
ekki bara ytri skilyrði. Sjálfstæðis-
flokknum hefði að vissu leyti mis-
tekist í sinni stjómarþátttöku og
vitnaði hún næst í Steingrím Her-
mannsson sem hafði sagt að erfitt
væri að eiga við frjálshyggjugaur-
ana í Sjálfstæðisflokknum. Hún
sagðist oft hafa varað við að þama
þurfti að stemma að ósi. Gagnrýndi
hún m.a. að ekki hefði verið tekið
á vaxtamálunum. „Við neyðumst
til þess að beita handafli."
Ámi Sigfússon, formaður Sam-
bands ungra sjálfstæðismanna,
kynnti ályktun frá SUS þar sem
lagt var til að reynt yrði að stofna
nýja viðreisnarstjóm. Aðeins með
nýrri viðreisn næði íslenskt þjóð-
félag réttri leið. Það eitt gæti kom-
ið í veg fyrir að horfið yrði með
Framsókn til fortíðar.
Ragnhildur Helgadóttir, alþingis-
maður, sagði að upp á síðkastið
hefði hópur kvenna sem kosinn
hefði verið til trúnaðarstarfa rætt
mikið málin. Gerðu þær sér grein
fyrir þeirri nauðsyn að koma til
móts við þá sem ekki tilheyrðu nein-
um sérstökum hagsmunahópi í at-
vinnulífinu. Hinum venjulegu ís-
lendingum, hinum venjulegu neyt-
endum, hinum venjulegu heimilum.
í umræðum um þessi mál hefði það
mjög komið til tals að ráðherrar
Sjálfstæðisflokksins legðu fram að-
gerð á borð við þá að lækka matar-
skattinn til móts við þessa aðila til
að vega á móti verðbólguáhrifum
gengisfellingar. Þess vegna hefði
þessi hugmynd forsætisráðherra
vakið mikinn fögnuð í hugum þeirra
sem þetta hefðu rætt.
Óheilindi Steingríms
Birgir ísleifur Gunnarsson,
menntamálaráðherra, sagði að nú
þegar stjómarsamstarfið væri liðið
undir lok hefði hann velt því fyrir
sér hvað væri eftirminnilegast.
Sagði hann að eitt stæði upp úr og
það væri ódrengskapur og óheilindi
Steingríms Hermannssonar. Frá
upphafí hefði hann unnið gegn
stjóminni og reynt að niðurlægja
Þorstein Pálsson. Honum hefði iðu-
lega blöskrað framkoma hans.
Samband ungra sjálfstæðismanna:
Ný viðreisn er besti kosturinn
MORGUNBLAÐINU hefur boríst eftirfarandi ályktun sem sam-
þykkt var á stjómarfundi Sambands ungra sjálfstæðismanna
miðvikudaginn 21. september. Yfirskrift ályktunarinnar er „Forð-
umst vinstrí slysin — Nýja viðreisn".
„Stjóm Sambands ungra sjálf-
stæðismanna harmar ef
Steingrími Hermannssyni, form-
anni Framsóknarflokksins, tekst
það ætlunarverk sitt að reka fleyg
á milli Sjálfstæðisflokks og Ál-
þýðuflokks með þeim afleiðingum
að mynduð verði ný vinstri stjóm.
Alþýðuflokkur og Sjálfstæðis-
flokkur hafa verið burðarásinn í
ríkisstjórn Þorsteins Pálssonar en
það hefur leynt og ljóst verið
markmið Steingríms Hermanns-
sonar að grafa undan því sam-
starfi. Einkum hefur þó markmið
hans verið að veikja Sjálfstæðis-
flokkinn og forystumenn hans.
Framsóknarflokkurinn hefur
verið til trafala í stjómarsamstarf-
inu og tekist að viðhalda og inn-
leiða hafta- og skömmtunarstjóm
í þeim ráðuneytum sem þeir hafa
haft með höndum. Það er fors-
mekkurinn að nýrri vinstri stjóm.
Sautján ára valdaseta Framsókn-
arflokksins sýnir að hann er henti-
stefnuflokkur sem hefur það
tvennt að markmiði að tryggja
forystumönnum hans setu í valda-
stólum og Sambandinu auð og
völd.
Það sjónarspil sem Jón Baldvin
Hannibalsson hefur tekið þátt í
með Steingrími Hermannssyni era
stórkostleg mistök að mati ungra
sjálfstæðismanna. Mistökin era
því skýrari að forsætisráðherra
bauð fjármálaráðherra að tillagan
um lækkun matarskatts yrði lögð
fram sameiginlega af Sjálfstæðis-
flokki og Alþýðuflokki. Ungir
sjálfstæðismenn hvetja Jón Bald-
vin Hannibalsson til þess að end-
urskoða afstöðu sína og taka þátt
í myndun nýrrar viðreisnarstjóm-
ar.
Stjóm Sambands ungra sjálf-
stæðismanna fagnar þeirri við-
leitni forystumanna Sjálfstæðis-
flokks og Borgaraflokks að -sam-
eina kraftana í þágu þjóðarhags-
muna. Það er skilyrði fyrir því að
komist verði úr þeirri stjómar-
kreppu sem Framsóknarflokkur-
inn hefur skapað hjá þjóðinni og
að möguleikar skapist á nýrri við-
reisnarstjóm.
Forsendur til myndunar sterkr-
ar viðreisnarstjómar era því fyrir
hendi, aðeins þarf að endurvekja
traust á milli sjálfstæðismanna
og Alþýðuflokks til nýs sam-
starfs. Þorsteinn Pálsson, formað-
ur Sjálfstæðisflokksins, hefur
ítrekað að persónulegur ágrein-
ingur forystumanna megi ekki
standa í vegi. Hið sama hlýtur
að gilda um forystumenn annarra
stjómmálaflokka.
Aðeins með nýrri viðreisn nær
íslenskt þjóðfélag réttri leið. Það
er eini kosturinn sem getur komið
í veg fyrir að aftur verði horfið
með Framsókn til fortíðar."