Morgunblaðið - 27.10.1988, Page 23

23
MORGUNBLAÐIÐ, FIMMTUDAGUR 27. OKTÓBER 1988
Almenn læknisþjónusta vs.
sérfræðiþjónusta
Þegar ákvæðin um byggingu heil-
sugæslustöðva tóku gildi 1974 var
skortur á almennri læknisþjónustu
alls staðar á landinu og hafði svo
verið í mörg ár.
Á Stór-Reykjavíkursvæðinu og á
Akureyri var mikill skortur heimilis-
lækna og var ástandið í þeim málum
tilefni þess, að borgarstjóm, Sjúkra-
samlag Reykjavíkur og Læknafélag
Reykjavíkur gerðu nokkram áram
áður viðamiklar tillögur um endur-
bætur á því sviði. Þar var lagt til
að starfsaðstaða heimilislækna yrði
bætt veralega frá því, sem verið
hafði, með stofnun læknamiðstöðva
í hverfum borgarinnar. Þá átti að
skipuleggja þjónustu þeirra eftir
hverfum og ráða þeim aðstoðarfólk.
Fljótlega eftir að ofangreindar til-
lögur komu fram, fór að hilla undir
lög um heilbrigðisþjónustu. Fram-
kvæmd tillagnanna var því slegið á
frest enda mátti vænta þess að
framgangur þeirra yrði mjög auð-
veldaður með því að ríkissjóður legði
fram 85% stofnkostnaðar við bygg-
ingu heilsugæslustöðva. í dreifbýli
ríkti slæmt ástand í almennri lækn-
isþjónustu vegna þess hve illa hafði
gengið að fá lækna til starfa en
starfsaðstöðu var þar einnig mjög
víða ábótavant. Það vora því margv-
íslegar og ríkar ástæður, sem stóðu
að baki lagaákvæða um uppbygg-
ingu og bætt skipulag heilbrigðis-
þjónustu utan sjúkrahúsa.
Uppbyggingu heilsugæslustöðva
í þéttbýli, sérstaklega í Reykjavík,
hefur hins vegar ekki miðað eins
og vonir stóðu til. Þrátt fyrir, að
nokkram heilsugæslustöðvum hafi
verið komið á fót í Reykjavík, hefur
lítið miðað í þá átt að bæta þjón-
ustuna. M.a. hefur ekki tekist að
fækka svo neinu nemi þeim einstakl-
ingum, sem hver heimilislæknir
(heilsugæslulæknir) þarf að sinna
og enn starfa margir heimilislæknar
við sömu eða svipaða aðstöðu og
fyrir 20 áram.
Eftir 1980 hafa viðhorfin í sam-
bandi við almenna læknisþjónustu
breyst og era ástæður þess eftirfar-
andi:
1. Síðustu 7—8 árin hefur sérfræð-
ingum, sem starfa á eigin stofum
utan sjúkrahúsa, fjölgað, enda
fást nýjar stöður á sjúkrahúsum
ekki í sama mæli og áður.
2. 1984 var samið um, að tilvísana-
kerfið yrði lagt niður, til reynslu
í eitt ár. Áður hafði SR slakað
á tilvísunarskyldunni. Tilvísanir
hafa ekki verið teknar upp aftur.
3. 1984gerðiTRsamningviðheim-
ilislækna, sem starfa á eigin stof-
um, um nýtt launakerfi. Jafn-
framt var samið um að fjölgun
þeirra í Reykjavík yrði takmörk-
unum háð.
Af ofangreindum ástæðum er al-
mennri læknisþjónustu nú sinnt af
sérfræðingum í auknum mæli enda
getur fólk nú snúið sér til þeirra
milliliðalaust. (Mynd III.)
Mynd III sýnir samanburð á
kostnaðarþróun fyrir sérfræðilækn-
ishjálp annars vegar og fyrir heimil-
islækna og heilsugæslustöðvar hins
vegar.
Á árabilinu 1981 til 1986 varð
aukning um 200 milljónir króna á
lyijakostnaði eða 72,8%. Einnig varð
aukning á liðnum „annar kostnaður
greiddur af SR“ á þessu árabili eða
um 40 milljónir króna. Aukin sér-
fræðilæknishjálp hefur áhrif á tvo
ofangreinda liði. Fjölgun heimsókna
til sérfræðinga leiðir til fleiri lyfjaáv-
ísana og til aukinna rannsókna
sjúklinga. Þegar ákveðið var að fella
niður tilvísanir til reynslu í eitt ár
var jafnframt ákveðið, að hækka
veralega gjöld sjúklinga hjá sér-
fræðingum, til að fá reynslu á það,
hvort unnt væri að stýra aðsókn að
þeim með því móti. Fljótlega var
hins vegar felld niður greiðsla sam-
lagsmanna til rannsóknarstofu ef
heimsóknin var í framhaldi af heim-
sókn til sérfræðings. Það gerir að
verkum, að mismunur á kostnaði
af heimsókn til heimilislækna og
sérfræðinga er oft lítill sem enginn.
Hjúkrun
Fyrir nokkra var með breytingu
á almannatryggingalögum opnaður
möguleiki á að TR semdi við hjúkr-
unarfræðinga um störf á sama hátt
og gert hefur verið við stéttir með
takmarkað og ótakmarkað lækn-
ingaleyfí.
Með lagaheimild til slíks samn-
ings era umsvif sjúkratrygginga
færð inn á nýtt svið, því áður höfðu
sjúkratryggingar utan sjúkrahúsa
svo til eingöngu tekið til lækninga.
Verði slíkur samningur gerður era
líkur til, að hann muni vekja áhuga
hjúkranarfræðinga á störfum á eig-
in vegum og við það gæti skipulag
hjúkranar, sérstaklega heimahjúkr-
unar og ungbamaeftirlits, riðlast.
Væntanlega mun hjúkranarfræð-
ingaskortur sjúkrahúsanna enn
versna við þetta.
Með slíkum breytingum á rekstri
hjúkranar sækja tryggingamar inn
á svið heilbrigðisþjónustulaga og er
mjög vafasamt að eftir það takist
að koma viðunandi skipan á rekstur
heiíbrigðisþjónustu skv. þeim lög-
um.
Lokaorð
Sl. áratug hefur umræða um heil-
brigðismál hér á landi snúist um
nauðsyn þess að bæta heilsugæslu
í landinu með það tvennt að leiðar-
ljósi að efla almenna læknisþjónustu
og heimahjúkran annars vegar og
skipulagða heilsuvemdarstarfsemi
hins vegar. Á sama tíma hefur
ávallt ríkt skilningur á því, að ís-
lendingar ættu aðgang að hátækni-
legri sjúkrahússþjónustu. Það sýnir
sú staðreynd hve miklu er varið til
aukningar á því sviði.
Uppbygging öldranarþjónsutu
innan og utan sjúkrahúsa hefur
verið þriðja meginmarkmiðið. Þegar
litið er á þróun heilbrigðisþjónustu
Reykvíkinga á árabilinu 1970 til
1986 kemur fram að heilsugæslulið-
ir, þ.á m. heimilislækningar og
heilsuvemd, hafa dregist mjög aftur
úr öðram. Þannig hefur raunkostn-
aður við heimilislækningar, heilsu-
gæslustöðvar og heilsuvemd að
mestu staðið í stað frá árinu 1970.
Tímabilið 1970—1986 íjölgaði íbú-
um um 13% og hofur kostnaður á
íbúa því lækkað. Þreföldun tilkostn-
aðar vegna heilbrigðisþjónustu
Reykvíkinga á ofangreindu tímabili
kemur því fram í öðram liðum en í
framþjónustunni.
Þrátt fyrir lög um heilbrigðis-
þjónustu byggir heilbrigðisþjónusta
utan sjúkrahúsa að stóram hluta á
eldra fyrirkomulagi sjúkratrygg-
inga. Það fyrirkomulag hefur verið
á undanhaldi í rekstri sjúkrahúsa,
sem nú era flest rekin eftir árlegri
fjárhagsáætlun í stað daggjalda.
Áftur á móti hafa umsvif sjúkra-
trygginga í heilbrigðisþjónústu utan
sjúkrahúsa fremur aukist heldur en
hitt. Þessi tvö kerfi eiga illa saman
og stangast jafnvel á, sem kemur í
veg fyrir að unnt sé að koma lagi
á skipulag og rekstur á þessu sviði,
sér í lagi í þéttbýli. Höfuðatriðið er
að tekið verði upp eitt kerfi og þjón-
ustan skipulögð eftir því. Ríkisstjóm
og Alþingi þurfa að ákveða hvort
kerfið eigi að gilda.
Höfundur er borgarlœknir í
Reykjavik.
COLA
KYNNINGARTILBOÐ:
20% AFSLÁTTUR!
Til sama Coke nburðar: Pepsi
33 cl dós: 27,- 37,- 37,-
V2lítrí: 37,- 48,- 37,-
1 lítrí: 65,- ekki til ekki til
(Verð í Hagkaupum pann 12. okt. '88)
COLA
FYRIR ÞÁ SEM VELJA SJÁLFIR
HF. ÖLGERÐIN EGILL SKALLAGRÍMSSON