Morgunblaðið - 08.11.1988, Síða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 8. NÓVEMBER 1988
Bretland:
Leki veldur hrær-
ingum í ráðuneyti
Lundúnum. Frá Andrési Magnússyni, firéttaritara Morgunblaðsins.
BRESKI Verkamannaflokkurinn gaf á mánudag út tillögur ihalds-
manna i menntamálum, sem lekið hafa úr menntamálaráðuneytinu, og
sögðu iiilltrúar hans að tillögurnar sýndu svart á hvitu að íhaldsmenn
ætluðu að láta stúdenta greiða fyrir skólavist sína í æðri menntastofiiun-
um. Þingmenn íhaldsflokksins hafa Utið látið hafa eftir sér hafa vegna
þeirra ásakana, en hafa á hinn bóginn krafist þess að ríkisstjómin
grípi til harðra aðgerða gegn þeim embættismönnum, sem leka trúnað-
arskjölum sem þessum til stjórnarandstöðunnar.
Lekinn á mánudag er fimmti al-
varlegi lekinn í ár og ekki liðin vika
frá hinum síðasta. Ihaldsmenn eru
æfir vegna þessa enda kom hann að
þessu sinni fram á mjög óheppilegum
tíma. Meðal þess, sem fram kom í
trúnaðarskýrslu aðstoðarmennta-
málaráðherra, var að hækka þyrfti
framlög til háskóla fyrir hvem nem-
anda, en jafnframt að til greina
kæmi að hverjum nemanda yrði gert
að greiða allt að 500 sterlingspund-
um (40.000 ísl. kr.).
Þá játar aðstoðarráðherrann að
kvartanir háskólamanna undan fjár-
svelti séu ekki öldungis úr lausu lofti
gripnar, en það er ekki í samræmi
við fyrri staðhæfingar talsmanna
íhaldsmanna í menntamálum.
Kenneth Baker, menntamálaráð-
herra, kvaðst hafa megna fyrirlitn-
ingu á lekanum, en vildi ekki tjá sig
efnislega um skýrsluna. Margaret
Thatcher lítur málið greinilega alvar-
legum augum og segja heimildar-
menn í stjómarráði að hún hafi feng-
ið sir Robin Butler til þess að kom-
ast að því hvar lekinn hafi átt sér
stað.
Talið er nær víst að embættismenn
taka með sér flokksbundna ráðgjafa
inn í ráðuneyti og útiloki embættis-
menn ráðuneytisins frá töku ákvarð-
ana og ráðgjöf af ótta við að þeir
kunni að leka viðkvæmum pólitískum
málum í stjómarandstöðuna.
Ýmsir þingmenn íhaldsflokksins
hafa varað við því að Bretar kynnu
að eiga í vændum embættismanna-
kerfi í ætt við það sem gerist í Banda-
rílq'unum, „ ... þar sem menn eru
ráðnir eða reknir eftir flokksvist".
Það þykir gera lekann alvarlegri
en ella, að það voru fulltrúar Verka-
mannaflokksins sem fengu skýrsluna
í hendur, en ekki blaðasnápar eins
og oftast er, svo tengsl þess, sem lak
skýrslunni, við Verkamannaflokkinn
þykja býsna auðsæ.
Pólland:
Kremlverjar á grafhýsi Leníns
Reuter
Míkhaíl Gorbatsjov, leiðtogi Sovétríkjanna, Níkholov Ryzhkov forsætisráðherra og Jegor Lígatsjov,
fyrrum æðsti hugmyndafræðingur kommúnistaflokksins, á grafliýsi Leníns þegar Sovétmenn minnt-
ust 71 árs afmælis októberbyltingarinnar í gær. Gorbatsjov og Ryzhkov gengu fyrstir sovésku
valdamannanna upp á grafhýsið nokkrum mínútum áður en hersýning hófst. Gorbatsjov veifaði til
um 5.000 gesta, sem boðnir höfðu verið sérstaklega á hersýninguna, áður en aðrir meðlimir stjóm-
málaráðs kommúnistaflokksins birtust. Ligatsjov var í fararbroddi þeirra en sovéska sjónvarpið
beindi aðallega vélum sínum að Gorbatsjov, Ryzhkov og Lev Zajkov, leiðtoga kommúnistaflokksins
í Moskvu. Þessir þrír voru sýndir hlið við hlið og er talið að það bendi til þess að Zajkov hafi færst
ofar í valdaröðinni í Kreml og sé nú sá þriðji valdamesti.
Walesa hótar allsheriarverkfálli
Krafist að hætt verði við lokun
Lenín-skipasmíðastöðvarinnar
Varsjá. Reuter.
standi að lekum þessum og er lekinn
því e.t.v. ekki minna áfall fyrir emb-
ættismannakerfíð, en rík hefð er fyr-
ir þvf á Bretlandi að embættismenn
haldi sér utan við flokkspólitík og
séu ávallt hollir ríkisstjóminni.
Til þessa hafa breskir stjómmála-
menn yfirleitt getað reitt sig á trún-
að embættismannanna, en nú óttast
menn að það traust sé rokið út í
veður og vind. Er talið að ein afleið-
ing þessa geti orðið sú, að stjóm-
málamenn fari í auknum mæli að
LECH Walesa, leiðtogi Sam-
stöðu, hefur hótað því að leita
í dag eftir verkfallsheimild hjá
pólskum verkamönnum. Rætt
er um það innan Samstöðu að
leggja niður vinnu um allt Pól-
land eftir viku ef sfjórnin fellur
ekki frá þeirri ákvörðun sinni
að loka Lenín-skipasmíðastöð-
inni í Gdansk hinn 1. desember.
Félagar í Samstöðu segja að
Walesa hafi ávarpað fund verka-
manna í Lenín-skipasmíðastöðinni
á sunnudag. Hann gaf í skyn að
efnt yrði til allsheijarverkfalls eft-
ir viku ef stjómvöld láta ekki segj-
ast.
Ekki var ljóst af máli Walesa
hvort um væri að ræða verkföll
allra pólskra verkamanna eða ein-
ungis skipasmiða.
Framkvæmdanefnd Samstöðu
gaf út yfirlýsingu um helgina þar
sem hótað var stöðugum verkföll-
um í þessum mánuði til stuðnings
kröfunni um að verkalýðsfélagið
yrði lögleitt, að Lenín-skipasmíða-
stöðinni yrði ekki lokað og að
u.þ.b. 100 verkamenn, sem sagt
var upp vegna verkfalla í ágúst,
yrðu endurráðnir.
Lögregla í Póllandi leysti upp
nokkuð óvenjulega skrúðgöngu á
sunnudag þar sem byltingaraf-
mælisins í Sovétríkjunum var
minnst.
Félagar í götuleikhúsinu App-
elsínukosturinn hæddust að af-
mælinu og sungu slagorð eins og
„Við elskum lögregluna" og „Lifi
Lenín“.
Saltfisk-
ur fluttur
til Noreefs
Fiskaren
Saltfiskverkun hefur dregist
svo mjög saman í Noregi, að selj-
endur geta ekki lengur staðið við
gerða samninga. Af þeim sökum
eru þeir farnir að kaupa saltfisk
erlendis.
Það, sem af er árinu, hafa Norð-
menn keypt 2.000 tonn af saltfíski
í Kanada og einkum stóran físk.
Hefur verðið rokkað nokkuð til frá
einni sendingu til annarrar en kaup-
endunum ber saman um, að Kanada-
mennimir séu harðir í samningum.
Saltfiskverkandi í Álasundi hefur til
dæmis greitt rúmar 170 kr. ísl. fyrir
kílóið.
Sviss:
Bankarnir sem peð í
tafli eiturlyfjahrings
Eiginmaður dómsmálaráðherrans bendlaður við málið
Zttrich. Frá Önnu Bjamadóttur, fréttaritara Morgunbladsins.
STÓR eiturlyfjahringur sem kallaður er „Líbanonsambandið" hef-
ur notað Sviss og svissneska bankakerfið til að koma ágóða af
alþjóðlegri eituriyQasölu I umferð undanfarin ár. Talið er að hring-
urinn hafi komið upphæð sem nemur tveimur milljörðum sv.
franka (60 milljörðum ísl. kr.) í umferð með því að leggja illa
fenginn gjaldeyri inn á bankareikninga í gegnum lítil fyrirtæki
og með því að kaupa gull í Sviss. Þetta er stærsta hneykslismál
sinnar tegundar sem komist hefur upp um í landinu.
Öllum er heimilt að koma með
eins mikla peninga og þá lystir inn
í Sviss. Sendisveinar hringsins eru
sagðir hafa komið með fullar
ferðatöskur af seðlum. Bankar
eiga að tilkynna um óvenju há
innlegg en það er auðvelt að kom-
ast undan því með því að opna
marga reikninga. Allir stærstu
svissnesku bankamir eru sagðir
flæktir í þetta mál. Nú eru uppi
háværar kröfur um strangara eft-
irlit með bönkunum.
Tveir eiturlyfjasalar, sem lög-
reglan í kantónunni Tessíh hand-
tók í febrúar 1987 með 100 kíló
af heróíni og morfíni, komu yfir-
völdum á spor eiturlyfjahringsins.
Tólf Miðausturlandamenn hafa
verið handteknir síðan og aðeins
einn látinn laus gegn tryggingu.
Fyrirtækið Shakarchi Trading
AG í Zurich tengist málinu. Það
verslar með gull og er talið hafa
tekið við eiturlyfjaágóða í skiptum
fyrir málminn. Líbaninn Mo-
hammed Shakarchi á fyrirtækið
en Hans W. Kopp, lögfræðingur
og eiginmaður svissneska dóms-
málaráðherrans, Elísabetar Kopp,
var varastjómarformaður þess í
fimm ár. Hann hætti í stjóm fyrir-
tækisins 27. október sl., rúmri viku
áður en málið varð að blaðaefni.
Hann segist aldrei hafa heyrt að
fyrirtækið ætti viðskipti við eitur-
lyfjahring eða tæki við eiturlyfjaá-
góða. Nafn hans hefur verið nefnt
í sambandi við ýmis mál á undanf-
ömum árum. Fyrir nokkrum vik-
um hófst rannsókn á ásökunum
um að hann hefði svikið stórar
fúlgur undan skatti.
Það er ekki ólöglegt að skipta
illa fengnu fé, eins og ágóða af
eiturlyfjasölu, í nýja seðla í Sviss
nema hægt sé að sanna að það
eigi að nota þá eða hluta þeirra í
ólöglegum tilgangi. Dómsmála-
ráðuneytið vinnur nú að því að
semja strangari lög sem munu
fela í sér tíu ára fangelsi fyrir við-
skipti með illa fengið fé. Þessi lög
taka gildi í fyrsta lagi 1992.
Elísabet Kopp segir að það hafi
engin áhrif á sín störf þótt eigin-
maður hennar sé bendlaður við
mál sem tengjast ráðuneyti henn-
ar. Stjómmálamenn segja opin-
berlega að hún njóti fulls trausts
til að gegna embætti sínu en
heyrst hefur að fyrsti svissneski
kvenráðherrann þurfi að skipta um
ráðuneyti vegna eiginmanns síns.
Valda pillan og HPV-
veiran krabbameini?
Observer
KANADÍSKIR visindamenn hafa komist að þvi, að eitt af mikilvæg-
ustu efnunum i getnaðarvarnarpillum geti valdið leghálskrabbameini
í konum. Það gerist þó ekki nema viðkomandi sé einnig haldin kynsjúk-
dómnum HPV-16.
Kanadamennimir uppgötvuðu, að
efnið „progestogen", náttúrulegir
hormónar, sem notaðir eru f getnað-
arvamarpillum, hefur krabbameins-
myndandi áhrif á fmmur eins og
þær, sem em í leghálsvefjum, ef
HPV-16-veiruna er einnig að finna
í fmmunum. Kemur þetta fram í
nýjasta hefti af breska vísindatíma-
ritinu Nature.
Dr. Mary Pater og samstarfsmenn
hennar við Minningarháskólann á
Nýfundnalandi segja, að þessar rann-
sóknir hafi eingöngu farið fram á
rannsóknarstofu og því sé nauðsyn-
legt að kanna hvort niðurstöðurnar
eigj ekki einnig við um raunvemleik-
ann, konur, sem nota pilluna og em
jafnframt með HPV-16-veimna.
Raunar segist Pater vera viss um,
að svo sé, og skipti því miklu, að
konur gangist undir veimpróf áður
en þær fara að nota getnaðarvamir.
Komi í ljós, að þær hafi smitast af
HPV-16 verði þær að taka lykkjuna
fram yfir pilluna.
Leghálskrabbamein er áttunda al-
gengasta krabbameinið f breskum
konum og var banamein rúmlega tvö
þúsund kvenna á síðasta ári. Lífslíkur
þeirra, sem sýkjast, em þó góðar eða
um 55%.
Vísindamenn hefur lengi gmnað,
að veimsmit, einhver kynsjúkdómur,
stuðlaði að leghálskrabbameini enda
er það svo, að konum, sem lifa miklu
kynlífí, er hættara við því en öðmm.
Er það augljósast með konur, sem
em fjöllyndar í ástum og flögra frá
einum manninum til annars.
Við tilraunir vísindamanna kom í
ljós, að „progestogen" og HPV-16-
veiran höfðu engin áhrif á fmmumar
ein og sér en þegar þau komu saman
hófst í þeim stjómlaus krabbameins-
vöxtur. Er talið, að „progestogenið"
hafi þau áhrif á erfðaefni veimnnar,
að hún taki að framleiða efnasam-
bönd, sem aftur valda krabbamein-
inu.