Morgunblaðið - 08.11.1988, Blaðsíða 27

26——
MORGÚNBLÁÐÍÐ, ÞRÍÐJUDAGUR 8. NÓVEMBER 1988
fimiHfHHI
MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 8. NÖVÉMBER 1988
ÍMtrgmnMfjMí
Útgefandi
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar
Aðstoðarritstjóri
Fulltrúar ritstjóra
Fréttastjórar
Auglýsingastjóri
Árvakur, Reykjavík
Haraldur Sveinsson.
Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
Björn Bjarnason.
Þorbjörn Guðmundsson,
BjörnJóhannsson,
Árni Jörgensen.
Freysteinn Jóhannsson,
Magnús Finnsson,
Sigtryggur Sigtryggsson,
Ágúst IngiJónsson.
Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Augiýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 800 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 70 kr. eintakið.
Virða verður
þingskaparlögin
Vextir, vísitölur
og sykurmolar
Guðrún Helgadóttir, forseti
Sameinaðs þings, hefur
unnið samantekt um fjarvistir
þingmanna og innköllun vara-
manna á síðasta þingi, 110.
löggjafarþingi íslendinga. Þar
kemur sitt hvað forvitnilegt í
ljós.
I samantektinni segir meðal
annars að 44 þingmenn, það
er 70% þingmanna, hafi kallað
inn varamenn á síðasta þingi.
Aðeins 19 þingmenn sátu allt
þingið, án forfalla.
Þetta eru mun meiri forföll
en á þingum annarra Norður-
landa. Þannig tóku aðeins 15
varamenn sæti á danska þing-
inu, samkvæmt handbók þess,
frá 8. október 1987 til 10. maí
1988.
Alls tóku 42 varamenn sæti
á síðasta Alþingi, auk 63 aðal-
manna, eða samtals hvorki
meira né minna en 105 þing-
menn. Að meðaltali sátu 5,6
varamenn á þingi hvem starfs-
dag þess, samkvæmt saman-
tekt þingforsetans.
Flestir vóm varamennimir
um miðjan marzmánuð síðast-
liðinn, 16 talsins, eða fjórðung-
ur þingheims. Það þætti hátt
hlutfall á öðmm vinnustöðum.
Forföll þingmanna eiga sér
oftar en ekki eðlilegar skýring-
ar. Flest em forföll þeirra
flokkuð undir „jQarvem erlendis
vegna opinberra erinda“ og þar
næst veikindi. Af samantekt
þingforseta má þó skilja að
erfítt sé að flokka allnokkum
hluta fjarvista sem „nauðsyn-
legar“. Og fjarvera, sem hefur
þann einan tilgang, að -rýma
þingsæti tímabundið fyrir vara-
mann, jafnvel varamann vara-
manns, samræmist vart þing-
skaparlögum.
Fréttir af landsfundi Sam-
taka um kvennalista, sem hald-
inn var um helgina, gefa í skyn,
að Samtökin hyggi á þá starfs-
reglu að aðalmenn víki af þingi,
tímabundið, til þess fyrst og
fremst að gefa varamönnum
kost á þingsetu. Samkvæmt
skilgreiningu þingforseta er
meira en hæpið að fjarvistir í
þeim tilgangi einum saman
samræmist þingskaparlögum,
svo ekki sé fastar að orði kveð-
ið.
Þær samræmast heldur eng-
anveginn þeim markmiðum
sem þingforsetar stefna að með
starfsáætlun þingsins. Með
henni er ekki sízt stefnt að því
að minnka fjarvistir aðal-
manna. En tiðar ijarvistir aðal-
manna, sem fylgzt hafa með
undirbúningi og framvindu
þingmála, eru ekki til þess
fallnar að treysta starfshæfni
þingsins.
Samantekt þingforseta um
fjarvistir þingmanna og þing-
setu varamanna leiðir meðal
annars í ljós að þörf er virkara
aðhalds að þessu leyti. Sama
má reyndar segja um áform
Samtaka um kvennalista, að
því er varðar þingsetu vara-
manna, ef marka má fréttir af
landsfundi þeirra.
Það er að vísu ekkert við því
að segja að varamenn taki
sæti á þingi þegar aðstæður
krefjast og þingskaparlög
heimila. Það er á sinn hátt af
hinu góða að varamenn hljóti
þá starfskynningu sem tíma-
bundin þingseta felur í sér. En
varast verður að ofgera í þessu
efni. Það sýnist gert þegar
fjórðungur Alþingis er skipaður
varamönnum.
Mergurinn málsins er að
sjálfsögðu sá að virða þing-
skaparlögin í hvívetna.
Morgun-
blaðið o g
frystihúsin
Iágætu samtali Morgun-
blaðsins við Þorstein Páls-
son, formann Sjálfstæðis-
flokksins, sl. sunnudag, segir
formaðurinn að Morgunblaðið
hafí ekki sömu tilfinningu fyrir
atvinnulífínu í landinu og
stundum áður. Þessu til stað-
festingar nefnir hann frysti:
húsin og vandkvæði þeirra. í
þessu sambandi er rétt að geta
þess að Morgunblaðið hefur
ekki sagt annað um vanda
frystihúsanna en ástæða sé til
að auka hagkvæmni og bæta
rekstur eins og unnt er og þá
ekki sízt í því skyni að bæta
hag launafólks í landinu og
auka þjóðartekjur.
Það getur varla talizt höfuð-
synd að hvetja til aukinnar
hagkvæmni í rekstri frystihúsa,
jafnvel þó það kosti sameiningu
á einhverjum stöðum; því eitt
er víst að ekki munu núverandi
ríkisstjóm og sjóðir hennar
leysa vanda frystihúsanna.
eftir Brynjólf
Sigurðsson
Viðskipti húsmæðra
Flestir íslendingar hafa senni-
lega einhvem tíma verið beðnir sem
böm að fara til grannkonu móður
sinnar til að fá lánað eitthvert smá-
ræði, sem hana vanhagaði um. Sem
dæmi mætti nefna nokkra sykur-
mola, af því að gest bar að garði
og gleymst hafði að kaupa molasyk-
ur. í slíkum tilfellum fer endur-
greiðsla venjulega fram í sömu
vöm. Ég á einnig von á, að flestir
hafí upplifað að vera sendir til
grannkonunnar, þegar sykrinum
var skilað, og tekið eftir, að ekki
var minna í sykurkarinu, þegar því
var skilað, en þegar sykurmolamir
vom fengnir að láni. Þótt flestir
þekki þessa litlu lífsreynslusögu,
þá hygg ég að fæstir hafi tengt
hana við lánsviðskipti með peninga.
Fylgistþúmeð
efíiahagsmálunum?
Á síðustu vikum hefur mikið ver-
ið rætt um breytingar á lánskjara-
vísitölu og skattlagningu sparifjár.
Umræðumar um breytingu á láns-
kjaravísitölunni hafa einkum snúist
um, hvort þáttur launa í vísitölunni
skyldi vega meira, en nú er. Um-
ræðumar um skattlagningu spari-
fjár virðast aftur á móti einkum til
komnar, vegna aukinnar tekjuþarf-
ar ríkissjóðs og þeirrar skoðunar,
að ekki sé eðlilegt, að peningalegar
eignir og tekjur af þeim séu ekki
skattlagðar.
Því miður gerist það ærið oft,
að fólk treystir stjómmálamönnum
í blindni. Þegar fjallað er um efna-
hagsmál, ber oft fyrir augu hugtök,
sem almenningi em ekki töm. I stað
þess að gera tilraun til að brjóta
hugtökin til mergjar, og mynda sér
sjálfstæða skoðun, setur fólk traust
sitt á stjómmálamennina í þeirri
góðu trú, að þeir skilji þetta allt
saman miklu betur en það sjálft,
og séu þess vegna miklu betur í
stakk búnir til að ráða fram úr efna-
hagsmálunum. Slík afstaða er var-
hugaverð, þótt ekki nema af þeirri
ástæðu, að sumir stjómmálamanna
haga seglum eftir vindi þiýstihópa
í von um vinsældir.
Hvað er lánskjaravísitala?
Við þá staðreynd, að laun hækk-
uðu ekki til jafns við verðlag, komu
fram háværar raddir um, að fjár-
magnskostnaður væri alltof mikill,
og afnema bæri lánskjaravísitöluna.
Þessar raddir náðu það vel eyrum
SJÓNVARPSSTÖÐVARNAR
báðar sem og Ríkisútvarpið
hafa mikinn viðbúnað vegna
forsetakosninganna í Banda-
ríkjunum í dag. Ríkissjónvarpið
og Stöð 2 verða með sérstaka
stjómmálamanna, að núverandi
ríkisstjóm hefur það á stefnuskrá
sinni að breyta lánskjaravísitölunni,
þannig að laun vegi þar þyngra en
hingað til. Hvað þýðir þetta á máli
venjulegs fólks, sem hefur jafnvel
ekki lagt sig eftir, hvað vísitala er?
Hvemig getur fólk gert upp við sig,
hvort rétt sé að breyta lánskjara-
vísitölunni með fyrrgreindum hætti?
Hvort eitthvað sé rétt eða rangt
byggist í raun á siðalögmálum.
Löggjafínn setur að vísu lög um
fíölmörg atriði mannlegrar hegðun-
ar, en yfírleitt er reynt að gæta
þess, að þau brjóti ekki í bága við
siðalögmál. í litlu sögunni um syk-
urmolana fólst siðalögmál, sem er
í því fólgið, að það beri að skila
aftur því, sem fengið er að láni og
ekki í minna magni. Þegar taka
skal afstöðu til lánskjaravísitölunn-
ar er nauðsynlegt, að fólk geri upp
hug sinn, hvort það vilji hafa þá
reglu í heiðri, að skila beri því, sem
fengið er að láni. Ef svo er, á regl-
an jafnt við, hvort sykurmolar vom
fengnir að láni eða peningar.
Vísitala er í raun aðeins annað
orð fyrir mælikvarða. Þekktustu
vísitölumar em visitala framfærslu-
kostnaðar og vísitala byggingar-
kostnaðar. Sú fyrri mælir verð-
breytingar á almennum heimilisút-
gjöldum á ákveðnu tímabili. Hafi
vísitala framfærslukostnaðar
hækkað um 50% á ákveðnu tíma-
bili t.d. ári, þá þýðir það einfald-
lega, að almennur heimiliskostnað-
ur, sem var kr. 1.000,- í upphafi
ársins nemur kr. 1.500,- í lok þess.
Með hliðstæðum hætti mælir vísi-
tala byggingarkostnaðar verðbreyt-
ingar, sem eiga sér stað á bygging-
arkostnaði.
Ef peningar em fengnir að láni
í upphafí árs og þeim á að skila í
lok árs, verður ekki hjá því komist
að hafa einhvern mælikvarða á
verðbreytingar, ef unnt á að vera
að skila peningunum í sama raun-
gildi. Hugsunin er því sú, að lán-
veitandinn geti keypt sama magn
af vömm og þjónustu fyrir pening-
ana, sem hann fær endurgreidda
og þá peninga, sem hann veitti að
láni. Ef lánveitendur keyptu aldrei
annað en almennar nauðsynjavömr,
þá væri eðlilegt, að lánin væm mið-
uð við vísitölu framfærslukostnað-
ar. Sá sem fengi lánaðar kr. 1.000,-
í upphafí árs mundi þá skila kr.
1.500,- í lok ársins miðað við for-
sendumar í dæminu hér að framan.
Ef vísitala byggingarkostnaðar hef-
ur hækkað um 60% á einu ári, er
augljóst, að lánveitandi, sem ætlaði
sér að kaupa byggingarvömr, þyrfti
að fá kr. 1.600,- í lok árs í endur-
greiðslu fyrir hveijar kr. 1.000,-
kosningavöku fram eftir nóttu
og á samtengdum rásum
Ríkisútvarpsins verða fréttir á
klukkutíma fresti og oftar ef
ástæða þykir til fram undir
morgun.
sem hann veitti í upphafi ársins,
ef hann ætti að geta keypt sama
magn af vömm og þjónustu sem
mynda byggingarkostnað.
Til að fá mælikvarða á verðgildi
peninga var ákveðið að taka bæði
mið af verðbreytingum á fram-
færslukostnaði og byggingarkostn-
aði, þannig að vægi framfærslu-
kostnaðar væri tveir þriðju hlutar,
en vægi byggingarkostnaðar væri
þriðjungur. Miðað við tilbúna dæm-
ið hér að framan, hefði hækkunin
verið 53,3%, og lántakandinn því
þurft að skila kr. 1.533,- í lok árs-
ins fyrir hveijar kr. 1.000,- sem
hann fékk í upphafi ársins. Þessi
blanda af framfærsluvísitölunni og
byggingarvísitölunni fékk nafnið
lánskjaravísitala. Að sjálfsögðu get-
ur verið álitamál, hve mikið vægi
framfærslukostnaðurinn annars
vegar og byggingarkostnaðurinn
hins vegar skuli hafa í lánskjaravísi-
tölunni, en mikilvægast er að gera
sér grein fyrir, að lánskjaravísi-
tölunni er ætlað að endurspegla
verðlagsbreytingar.
Aukinn þáttur launa í
lánskjaravísitölunni
Þær umræður, sem hafa átt sér
stað á undanfömum vikum um
breytingu á lánskjaravísitölunni,
þannig að laun vegi þar þyngra en
hingað til, fela í raun í sér fráhvarf
frá þeirri meginreglu, að skila beri
aftur því, sem fengið var að láni. í
stað þess að verðbreytingar segi til
um, hve miklu skuli skila, skal nú
einnig tekið tillit til launaþróunar
.e. afkomu þeirra, sem lánið tóku.
litlu lífsreynslusögunni um sykur-
molana jafngilti þetta, að barnið
segði við grannkonuna: „Ég er að
skila sykrinum. Það er að vísu
minna í sykurkarinu núna, en var
í því, þegar við fengum sykurinn
lánaðan, en það verður að duga,
af því að hann pabbi hefur fiskað
svo illa að undanförnu." Ég er sann-
færður um, að aldrei hefur hvarflað
að nokkurri húsmóður, að tekjur
heimilisins ættu að hafa áhrif á,
hvort skilað yrði í sama magni því,
sem fengið var að láni.
Þeir sem eru þeirrar skoðunar,
að tekjur lántakendanna eigi að
hafa áhrif á, hve mikinn hluta láns-
ins skuli endurgreiða, eru eflaust
hlynntir áformum ríkisstjómarinn-
ar að breyta lánskjaravísitölunni í
þá veru. Þó er ég ekki grunlaus
um, að á hina sömu færu að renna
tvær grímur, þegar þeir gera sér
grein fyrir, að á komandi tímum
geta laun hækkað meira en verð-
lag. Núverandi vilji stjómvalda að
létta undir með skuldurum, snerist
Kosningasjónvarp Ríkissjón-
varpsins hefst klukkan 23.15 í
kvöld. Sjónvarpið verður í beinu
gervihnattarsambandi við CBS-
sjónvarpsstöðina í Bandaríkjunum
en hin erlenda fréttadeild Ríkis-
sjónvarpsins mun hafa umsjón
með dagskránni. Fylgst verður
með talningu atkvæða og niður-
stöður reifaðar. Rætt verður við
Brynjólfúr Sigurðsson
„Þær umræður, sem
hafa átt sér stað á und-
anförnum vikum um
breytingu á lánskjara-
vísitölunni, þannig' að
laun vegi þar þyngra
en hingað til, fela í raun
í sér fráhvarf frá þeirri
meginreglu, að skila
beri aftur því, sem
fengið var að láni. I
stað þess að verðbreyt-
ingar segi til um, hve
miklu skuli skila, skal
nú einnig tekið tillit til
launaþróunar þ.e. af-
komu þeirra, sem lánið
tóku.“
þá upp í andhverfu sína, að skulda-
byrðin yrði þyngri jn væru lánin
tengd lánskjaravísitölunni
óbreyttri. Þeir sem aftur á móti
vilja halda í heiðri þá reglu að end-
urgreiða beri það sem fengið var
að láni ættu að standa vörð um
lánskjaravísitöluna sem mæli-
kvarða á verðgildi peninga. Leiðin
til þess er að láta stjómmálamenn
heyra vilja sinn.
Skattlagning vaxta
Eitt af áformum ríkisstjórnarinn-
ar er að skattleggja fíármagn. Per-
sónuskattar em að jafnaði miðaðir
við eignir fólks, að frádregnum
skuldum, og tekjur. Að því hefur
verið látið liggja, að peningalegar
eignir undir ákveðinni upphæð, og
þá væntanlega tekjur af þeim, skuli
ekki skattlagðar. Ut af fyrir sig er
ekki óeðlilegt, að eignir og tekjur
séu skattlagðar óháð formi eign-
anna eða teknanna. Hafa ber þó í
huga, að skattlagning er tæki
stjórnvalda til að hafa áhrif á hegð-
un fólks. Engin eða væg skattlagn-
ing sparifíár, miðað við skattlagn-
ingu annarra eigna og tekna, ýtir
undir aukinn sparnað.
Við skattlagningu peningalegra
eigna og tekna af þeim þarf að
íslendinga sem em sérfróðir um
Bandaríkin og bandarísk stjóm-
mál. Dagskrárlok em óákveðin.
Kosningavaka Stöðvar 2 hefst
um klukkan 23 í kvöld. Fjallað
verður um ýmsar hliðar baráttunn-
ar og frambjóðenduma. Blaða-
menn, stjómmálamenn og stjóm-
málafræðingar munu ræða um
kosningamar. Fréttir af talningu
Útvarp, sjónvarp og Stöð 2;
Fylgst með kosning-
unum fram eftir nóttu
Beint gervihnattarsamband
við CBS-sjónvarpsstöðina
minnsta kosti tvennt að vera ljóst,
þ.e. hver er eignin á ákveðnum
tímapunkti t.d. um áramót og hveij-
ar vom tekjurnar á ákveðnu tíma-
bili, viðmiðunarári skattlagningar-
innar. Það ætti að vera til þess að
gera auðvelt fyrir einstaklinga að
fínna út, hver peningaleg eign er í
lok hvers árs. Bankar hafa t.d. fyr-
ir sið að senda yfirlit yfir stöðu
reikninga í lok árs. í mörgum tilfell-
um getur hins vegar verið örðugt
að fínna út, hveijir eiginlegir vextir
vom á ákveðnu tímabili, ekki síst
þegar haft er í huga, að fíöldi fólks
virðist ekki gera greinarmun á
nafnvöxtum og raunvöxtum. Um-
ræður málsmetandi manna í fjöl-
miðlum um allt að 70% vexti bera
þess glöggt vitni. Lítum á örlítið
dæmi til skýringar.
Hugsum okkur, að þú lesandi
góður hafír þörf fyrir fjármagn að
upphæð 200 þúsund krónur. Tveir
vinir þínir, Jón og Guðmundur, bjóð-
ast til að lána þér fjárhæðina, 100
þúsund krónur hvor, til 5 ára. Hugs-
um okkur jafnframt að 50% verð-
bólga sé ríkjandi. Jón segist ekki
vilja taka neina vexti, en hann fer
fram á, að þú skilir honum pening-
unum að 5 ámm liðnum jafn mikl-
um að verðmæti og 100 þúsund
krónurnar em í dag. Guðmundur
fer hins vegar fram á 50% vexti
og að vextimir séu greiddir í lok
hvers árs. í augum margra væri
Jón álitinn öðlingur og afar sann-
gjam í viðskiptum, en að vextir
Guðmundar væm óhóflegir. Að ári
liðnu frá lántökunni hittist þið vin-
imir. Þið Jón reiknið út, hve mikið
þú skuldar honum og í ljós kemur,
eins og vænta mátti, að nú þarf
150 þúsund krónur til að fá sömu
verðmæti og fengust fyrir 100 þús-
und krónur ári síðar. Skuldin er því
150 þúsund krónur. í samræmi við
samkomulagið við Guðmund greiðir
þú honum vextina, 50 þúsund krón-
ur. Spumingin er nú sú, hvað varst
þú að borga? Á kvittuninni stendur
vextir. En ef það vom vextir, hvem-
ig stendur þá á því, að þú skuldar
Jóni, sem tók enga vexti, 150 þús-
und krónur, en Guðmundi aðeins
100 þúsund krónur. Ástæðan er
einfaldlega sú, að í rauninni var
greiðslan afborgun af láni Guð-
mundar en ekki vextir.
Það hljóta allir að sjá, að afar
ósanngjamt væri að skattleggja 50
þúsund krónumar sem tekjur hjá
Guðmundi, þar sem í raun er aðeins
um endurgreiðslu hluta lánsins að
ræða. Vaxtatekjur sem skattstofn
gætu því aðeins verið vextir um-
fram verðbólgustig þ.e. raunvextir.
I mörgum innlánsformum bank-
anna er ekki gerður greinarmunur
á verðbótaþætti og raunvöxtum.
Ég gæti ímyndað mér, að það vefð-
ist fyrir mörgum manninum að
greina þar á milli, þegar telja skal
vexti fram til skatts. Verði láns-
kjaravísitölunni breytt, þannig að
hún hætti að mæla verðgildi pen-
inga, eða verði hún afnumin, við
hvað á þá að miða til að finna skatt-
skylda raunvexti?
Höfúndur er prófessor í rekstrar-
hagfræði og markaðsm&lum við
Viðskipta- og hagfræðideiid Há-
skóla Islands.
atkvæða verða birtar um leið og
þær berast en þegar línur eru
teknar að skýrast um klukkan
1.30 tekur fréttamaður Stöðvar 2
í Bandaríkjunum við og verður
hann í beinu sambandi í gegnum
gervihnött. Áætlað er að útsend-
ingu ljúki um klukkan 2.30. í nótt.
Fréttamaður Ríkisútvarpsins í
Bandaríkjunum verður með nýj-
ustu fréttir á klukkutíma fresti og
oftar ef ástæða þykir til fram
undir morgun. Vonast er til þess
að unnt verði að greina frá úrslit-
um kosninganna í fréttatíma
klukkan 8 í fyrramálið en klukkan
18 á fimmtudag verða úrslitin tek-
in til umfjöllunar í sérstökum
fréttaþætti.
Menningarstofnun Banda-
ríkjanna við Neshaga verður með
opið hús klukkan 8 í fyrramálið
og mun almenningi þar gefast
kostur á að kynna sér úrslit kosn-
inganna.
AF ERLENDUM VETTVANGI
eftir KRISTÓFER MÁ KRISTINSSON
Aðsetur Evrópudómstólsins í Lúxemborg.
Evrópudómstóllinn í Lúxemborg:
Reuter
Niðurstöður hans eru endanlegar
og ofar lögum aðildarríkjanna
Ein af mikilvægustu stofíiunum Evrópubandalagsins er Evrópu-
dómstóllinn sem hefúr aðsetur í Lúxemborg. Hlutverk hans er
m.a. að dæma um það hvernig aðrar stofnanir bandalagsins og
aðildarríki þess halda þá sáttmála sem þau hafa gert með sér.
Dómstóllinn hefúr þannig frá upphafí haldið utan um bandalag-
ið, rekið á eftir dratthölum og komið skikk á uppreisnarseggi í
röðum aðildarríkjanna. Niðurstöður dómstólsins eru endanlegar,
þeim verður ekki áfrýjað.
Evrópudómstóllinn var settur
á fót árið 1953 og þá í
tengslum við Kola- og stálbanda-
lagið. Við stofnun Efnahags-
bandalagsins og Kjamorkubanda-
lagsins með Rómarsáttmálanum
árið 1957 jukust mjög verkefni
dómstólsins og að sama skapi
áhrif. Dómarar við Evrópudóm-
stólinn eru 13, þeir eru valdir til
sex ára í senn þannig að þriðja
hvert ár eru ýmist skipaðir sex
eða sjö dómarar. Það er ráðherra-
nefnd sem kýs dómarana sam-
kvæmt tilnefningu frá hveiju að-
ildarríki en það er ekki skilyrði.
Þrettándi dómarinn hefur alltaf
verið frá einhveiju af stóru aðild-
arríkjunum, um þessar mundir eru
tveir spænskir dómarar við dóm-
stólinn.
Embættisgengi er bundið því
skilyrði að annað hvort hafí þeir
sem tilnefndir eru réttindi til að
gegna embættum á æðstu dóm-
stigum eða séu alkunnir fyrir
þekkingu sína á réttarfarslegum
efnum. Þessar reglur hafa leitt
til þess að í dómnum hafa átt
sæti menn sem gegnt hafa margv-
íslegum öðrum störfum öðrum en
innan dómskerfa aðildarríkjanna.
Jafnframt dómurum starfa sex
aðallögmenn (advocate general)
við dómstólinn sem valdir eru á
sama hátt. Heimilt er að endur-
kjósa alla þessa embættismenn.
Aðallögmenn hafa yfirleitt verið
frá stærstu aðildarríkjunum en
seinni ár hefur orðið breyting þar
á og nú eru tveir aðallögmann-
anna frá smærri aðildarríkjum.
Dómaramir lqósa úr röðum
sínum forseta dómstólsins sem
stjómar störfum hans. Fyrir
skömmu var Daninn Ole Due kos-
inn forseti dómstólsins en þá tóku
sjö dómarar við embætti. Forseti
dómsins er kosinn til þriggja ára
í senn. Dómarar og aðallögmenn
við Evrópudómstólinn njóta frið-
helgi og skatt- og tollfríðinda.
Á gmndvelli sáttmála Evrópu-
bandalagsins úrskurðar dómstóll-
inn í deilu- eða vafamálum á milli
aðildarríkjanna, ágreiningsmálum
á milli bandalagsins sjálfs og ein-
hvers aðildarríkis og deilum á
milli stofnana bandalagsins. Jafn-
framt fjallar dómurinn um ágrein-
ing á milli einstaklinga eða fyrir-
tækja annars vegar og bandalags-
ins hins vegar. Hægt er að vísa
samningum sem bandalagið gerir
við ríki utan þess til dómsins og
sömuleiðis geta dómstólar í aðild-
arríkjunum vísað málum til Evr-
ópudómstólsins ef skýra þarf at-
riði í lögum bandalagsins og gild-
ir þá úrskurður dómsins um það
efni. Þetta hlutverk dómstólsins
er talið skipta miklu máli vegna
þess að með því megi tryggja að
samræmi verði í túlkun laga
bandalagsins fyrir dómstólum í
aðildarríkjunum.
Flest mál sem koma fyrir Evr-
ópudómstólinn fjalla um minni-
háttar ágreining á milli stofnana
bandalagsins og starfsmanna
þeirra, s.s. ráðningarsamninga,
launakjör og eftirlaunarétt. Frá
upphafí hafa verið lagðar fram
rúmlega tvö þúsund kærur af
þessu tagi. Þetta málavafstur hef-
ur tekið mikinn tíma og kostar
umtalsverða peninga en að meðal-
tali tekur það dóminn eitt og hálft
ár að komast að niðurstöðu frá
því að kæra er lögð fram. Til að
létta þessu hlutverki af Evrópu-
dómstólnum var sett ákvæði í
evrópsku einingarlögin sem heim-
ilar að settur verði upp undirrétt-
ur við dómstólinn. Hlutverk hans
yrði að fíalla um smærri ágrein-
ingsefni. Reiknað er með því að
undirréttinum verði komið á fót á
næsta ári.
Sérhver sem mál varðar getur
lagt fram kæru fyrir dómstólinn,
einstaklingar, fyrirtæki, ríkis-
stjómir aðildarríkjanna og stofn-
anir að ógleymdri framkvæmda-
stjóm bandalagsins sem hefur
verið aðili að langflestum málum
sem tekin hafa verið fyrir. Mál-
flutningur skiptist í tvö stig, í
fyrsta lagi er skriflegur málflutn-
ingur og í öðm lagi munnlegur
málflutningur. Þegar málflutningi
er lokið skilar einn aðallögmann-
anna, sem til þess er skipaður,
rökstuddu áliti um málið og mæl-
ir á hlutlægum forsendum með
niðurstöðu. Niðurstaða dómsins
er venjulega í samræmi við niður-
stöðu aðallögmanns en þó ekki
alltaf.
Skemmst er að minnast úr-
skurðar dómstólsins um heimild
Evrópuþingsins til að reisa þing-
sal í Brussel. Aðallögmaðurinn
sem fjallaði um málið taldi einsýnt
samkvæmt sáttmálum bandalags-
ins áð þingið hefði ekki heimild
til að ákveða framkvæmdir af
þessu tagi, dómaramir voru á
öndverðum meiði og Frakkar sem
lagt höfðu fram kæruna töpuðu
málinu.
Það hefur vakið athygli að
dómurinn hefur iðulega í gegnum
árin túlkað sáttmálana Evrópu-
þinginu í vil og þannig stuðlað
að auknum völdum og áhrifum
þingsins. í dómnum sitja oftast
lögfræðingar frá aðildarríkjunum
og þeir em að öllu jöfnu ekki tals-
menn róttækra breytinga. Niður-
stöður dómsins byggja á meiri-
hluta í atkvæðagreiðslu fullskip-
aðs dóms en dómurinn telst full-
skipaður ef sjö dómarar taka þátt
í atkvæðagreiðslu. Ef útkoma at-
kvæðagreiðslu er jöfn er atkvæði
þess dómara, sem minnstan
starfsaldur hefur, fellt niður.
í árslok 1986 hafði dómstóllinn
fengið 5.499 mál til umfjöllunar,
af þeim hafði hann afgreitt 3.034
en til meðferðar vom 626, öðram
málum hafði verið vísað frá.