Morgunblaðið - 08.11.1988, Síða 47

MORGUNBLAÐIÐ, ÞRIÐJUDAGUR 8. NÓVEMBER 1988
6
VELVAKANDI
SVARAR í SÍMA
691282 KL. 10-12
FRÁ MÁNUDEGI
TIL FÖSTUDAGS
Um óskáld og óljóð
Til Velvakanda.
Nýlega er upp komin allhvöss rit-
deila, vegna útkomu bókar, með því
virðulega nafni Ljóðaárbók 1988.
Ábyrgur fýrir þessari deilu er
Guðmundur Guðmundsson,
framkv.stj. í Reykjavík, þar sem
hann í grein í Morgunblaðinu 5. okt.
sl. og aftur 26. okt. gerir sér lítið
fyrir og leggur kippu menningarvita
þvert yfir kné sér, og veitir þeim
duglega, og að mér finnst, margverð-
skuldaða hýðingu, vegna skemmdar-
verka, unnum á einum merkasta
þætti íslenskra bókmenntahefða —
ljóðagerðinni.
Nánar þar um síðar. Bók þessi
inniheldur, að kalla alfarið, orða-
graut, sem höfundum og safnendum
þóknast að kalla ljóð, eins og heiti
bókar vottar.
Sá skilningur, sem ég og aðrir ljóð-
aunnendur leggja í það orð, fellur
engan veginn að þeirri gerð ritmáls
sem þarna er á ferð.
Ljóð er listform máls, sem lýtur
ströngum og margslungnum reglum
ríms og stuðla. Þessar reglur hafa
þróast um aldir í meðförum snillinga
orðsins, sem höfðu vit og listræna
getu til að yrkja sig inn í þjóðarsál-
ina. Kvæði þeirra voru lesin, lærð
og sungin og höfundamir hlutu
sæmdarheitið þjóðskáld.
Sú var tíðin, að örbirgð þessarar
þjóðar var slík, að ekki voru nokkur
efni til að iðka neina þá grein lista,
sem kostaði gjald. Þess vegna var
myndlist hvers konar varla eða ekki
stunduð. Þá var gripið til þess efni-
viðar sem ekkert kostaði og var öllum
tiltækur. Tungan — íslenskan, varð
tæki og leið þjóðarinnar til að full-
nægja þrá sinni til listsköpunar.
Það urðu til ljóð — tungan fékk
hrynjandi, og í tímans rás náði hið
stuðlaða mál slíkri fágun- og full-
komnun, að vafasamt er að þar verði
lengra komist.
En hvernig í ósköpunum gátu þá
slík ótíðindi gerst, að þessi dásam-
lega list væri á skömmum tíma —
nokkrum tugum ára — troðin jafn-
rækilega niður í svaðið og raun ber
vitni?
Sjálfsagt liggja til þess ýmsar or-
sakir, og mun þó tvennt vega þyngst.
Hið fyrra: Umferðarmerkin í bók-
menntaheimi okkar hafa leitt þjóðina
á villigötur. Þau hafa brenglað og
skemmst ljóðsmekk og málvitund
fólksins, hinna ungu sérstaklega,
með ógeðugu dekri við lágkúruna.
Að kalla öllu er hælt, hversu óbeys-
inn sem skáldskapurinn er. Að vísu
hafa sést stöku kver með skiljanleg-
um texta, frá hendi manna, sem
„yrkja“ órímað, en það þarf ekki alla
fingur annarrar handar til að telja
þá á, og eftir stendur sú staðreynd,
að skáldskapurinn er „prósi“ en ekki
ljóð.
Reyndar má segja að þessi
skemmdarstarfsemi nái víðar en bara
til ljóðlistarinnar, hún nær til flest
allra listgreina. Hver kannast ekki
við „málverkin", sem enginn veit
hvernig eiga að snúa, og hver kann-
ast ekki við ruslahrúgurnar, sem
kallaðar eru „skúlptúrar" og hver
hefur ekki gripið fyrir eyrun í hryll-
ingi yfir sumri þeirri nútímatónlist,
sem yfír mann er hellt.
Það er hógvær og fróm ósk mín
til umferðarmerkjanna (menningar-
vitanna) að þau hætti að spana
óskáldin til yrkinga, svo þeirri áþján
megi linna, að verið sé að ota þessum
leiðindum að manni úr öllum áttum.
í öðru lagi tel ég hlut grunnskól-
anna að þessu menningarslysi stór-
an.
Þó skáldajöframir gömlu séu
gengnir fyrir stapann, þá eru þeir
samt enn á meðal okkar í ljóðum
sínum. Ég hefí fýrir satt að lítt sé
um ljóðalærdóm eða ljóðaskýringar
hirt í þessum skólum.
Ég beini þeirri áskorun til ljóð-
elskra kennara (vonandi er eitthvað
til af þeim), að þeir opni ungdóminum
dyr að djásnum þjóðsljáldanna, hjálpi
honum til skilnings á þessum fágaða
og dýrmæta arfi okkar, kenni honum
að greina gullið frá soranum og vari
við skemmandi blekkingu gervi-
mennskunnar.
Sé tillit tekið til þessara óska og
áskorana minna, mun áður en langir
tímar líða fara að sjást batamerki.
Óskáldin fara þá að yrkja bara fyrir
sjálf sig, — láta sér duga þykjustu-
leikinn í bókmenntasandkassanum.
Kannski færu þau smátt og smátt
að skilja, að þetta var bara ósk-
hyggja, sem varð sér til skammar.
Að lokum tvær gamlar vísur eftir
húnvetnska skáldkonu, Ingibjörgu
Sigfúsdóttur, frá Forsæiudal, þær
falla vel að þessum hugleiðingum.
Aður taldi íslensk þjóð
óðsnilldina gæði.
Samin voru og lesin ljóð
lærð og sungin kvæði.
Nú má kaupa þessi þjóð
þrykkt og gyllt í sniðum
í gerviskinni, gerviljóð
af gerviljóðasmiðum.
Sigurður Þorbjamarson
Ofyrirgefan-
legur
trassaskapur
Til VelvaJkanda.
Við sáum tilfinnanlega ljóta sjón
í haust þegar við keyrðum fram hjá
einu eyðibýli landsins. Lamb sem gat
enga björg sér veitt, bókstaflega
vafið í gaddavír og beið aðeins dauða
síns. Loks gátum við á löngum tíma
skorið ullina úr vímum með vasahníf.
Þá stóð þessi vesalingur upp með
erfiðismunum og eymdarjarmi og
haltraði af stað með svöðusár innan
á bógnum og ullina blóðuga hér og
þar.
Ég hef séð víðar en þama að sett-
ar eru upp nýjar girðingar en gamli
vírinn liggur með jörðu kolryðgaður.
Þetta er ófyrirgefanlegur trassa-
skapur, hættulegt bæði mönnum og
skepnum. Undarlegt hugsunarleysi
sem ekki ætti að eiga sér stað.
H.G.
23. nóv.
~\
Aftur til Trier....
4ra daga ferð á fínu verði hjá Faranda
Trier er heillandi borg sem býður allt það sem
íslenskur ferðalangur leitar eftir.
Trier er í Móseldalnum þeim eina sanna.
Nú getur þú heimsótt Trier, farið að versla,
og skoðað gamlar minjar, snætt á góðu veitinga-
húsi, slakað á, bitte... danke...
Trier er þýsk og sjálfri sér lík.
Ferðatilhögun: Flogið er til Lux frá Keflavík
þaðan er síðan klukkustundar akstur í rútu tii
Trier, gist er á fyrsta flokks hóteli.
Verð frá kr. 22.200,-
lnnifalið í verði flug, gisting og morgunverður.
Fá sæti laus
Pantaðu strax
Ifaiandi
Vesturgötu 5, sími 622420
MERKIÐ SEGIR ALLT UM GÆÐIN

campos
SKÆÐI LAUGAVEGI - SKÆÐI KRINGLAN - SKÓVERSLUN KÓPAVOGS
SKÓBÚÐ SELFOSS - KAUPSTAÐUR MJÓDD - SKÓBÚÐIN KEFLAVÍK
VERSLUNIN NÍNA AKRANESI - SKÓBÚÐ SAUÐÁRKRÓKS
FÍNAR LÍNUR AKUREYRI - SKÓHÖLLIN HAFNARFIRÐI
indala

Þekking Reynsla Þjónusta
loftræstiviftur
FALKINN
SUÐURLANDSBRAUT 8, SIMI 84670
Metsölublað á hverjum degi!