Morgunblaðið - 31.12.1988, Blaðsíða 9

MORGUNBLAÐIÐ 'LAUGARDAGÚR 31. DESEMBER 1988
9
ÁRAMÓTAHUGVEKJA
SANNLEIKURINN MUN
GJÖRA YÐUR FRJÁLSA
eftir sr. Þóri
Stephensen
Aldrei eru stundaskil gleggri
en á síðasta degi ársins. Aldrei
er tíminn áþreifanlegri. Við eins
og heyrum nið mikils straums,
skynjum, hvernig hann leikur um
okkur, setur merki sín á okkur
og mótar okkur æ meir. Okkur
verður litið til liðinna stunda.
Sumar hafa skapað árangur, aðr-
ar ekki. Þar koma fram sigrar
okkar og ósigrar. Við þekkjum
öll orðtakið: „Hver er sinnar gæfu
smiður." Það hefur mikið til síns
máls. En samt er eins og það sé
ekki algilt. Stundum virðist líkt
og ósýnileg hönd grípi um stjórn-
völinn og beini okkur á aðra leið
en við ætluðum. Sumir tala um
forlög í því sambandi, segja að líf
okkar sé ákveðið fyrirfram. Sé
svo, þá erum við ekki frjálsir
menn. Þá er miklu nær að tala
um leiksoppa örlaganna. Vissu-
lega er það oft svo, að við megn-
um ekki að framkvæma það, sem
vilji okkar stendur til, en verðum
svo að gera það, sem við síst ósk-
uðum. En æði oft er þar ekki
neitt fyrir fram ákveðið, heldur
það sem atburðarásin hefur gert
óumflýjanlegt. Hitt er svo aftur
hin stóra spurn, hvort æðri máttur
hafi haft hönd í bagga með því
að senda menn og atburði í veg
fyrir einstaklingana. Sé svo, þá
er það undir viðbrögðum hvers
og eins komið, hvernig hann vinn-
ur úr því, sem að honum er beint.
Sjálfur er ég þeirrar skoðunar,
að ekki sé um hrein forlög að
ræða, heldur ákveðið samspil ein-
staklingsins og æðri máttarvalda.
Mig langar að taka Júlíus Sesar
sem dæmi. Hann hafði lagt mikið
á sig við að hernema þau land-
svæði, sem Frakkar byggja í dag.
Hann var þar í senn að efla hið
rómverska ríki og bijóta sjálfum
sér leið til æðstu valda. Hitt hefur
hann ekki grunað, að jafnframt
var hann að leggja grundvöll
franskrar menningar. Þannig hef-
ur hann haft enn meiri áhrif
óbeint á hið menningarlega svið
en hið stjórnarfarslega. Þegar
hann sneri heim af gallískri grund
og var kominn með her sinn að
landamærum Ítalíu, ákveðinn að
ná þar sjálfur æðstu völdum, þá
er mælt, að hann hafi numið stað-
ar á bökkum Rúbikófljóts, og
hugsað mál sitt vandlega. En
áfram var haldið og sögð hin
fræga setning: „Teningunum er
kastað." Þessi stund við Rúbikó-
fljót 10. janúar árið 49 f.Kr. varð
ein af örlagastundum mannkyns-
sögunnar. Sesar varð æðsti maður
Rómaveldis og upphafsverk hans
að skipulagi samgangna þar og
öðru er að stjórnsýslu lýtur varð
ósjálfrátt til að auðvelda mjög
alla útbreiðslu kristindómsins um
það bil einni öld síðar. Þannig er
eins og hulin hönd hafí verið að
verki með langtímasjónarmið í
huga. Það er líkt og Guð hafi
nýtt til góðs fyrir mikilvægasta
mál framtíðarinnar þær fram-
kvæmdir, sem í raun voru fyrst
og fremst unnar með eigingjöm
sjónarmið fyrir augum.
Stundir lífsins reynast misjafn-
ar að vægi. Áhrif þeirra skapa
ólík formerki. En þau skipta máli.
Við sjáum, að hin jákvæðu áhrif
skapa frelsi. Hin neikvæðu smíða
flest hlekki { einhverri mynd.
Stundum eru þar freistingar til
að gera þá hluti, sem við vitum,
að eru ekki réttir. En svo látum
við undan einu sinni eða oftar og
erum þá komnir á vald þess, sem
yfírleitt er mjög erfitt að losna
frá. Kvíðirin fyrir komandi dögum
getur líka lagt huga mannsins í
ægileg bönd. Þar eiga hin per-
sónulegu viðfangsefni sinn hlut:
Heilsufarið, fjölskyldumálin, hús-
byggingin, skuldimar. Allt hefur
þetta reynst sterkt efni í hlekki á
ftjálst og eðlilegt líf mannsins.
Og þegar við lítum jrfír farinn veg
af sjónarhóli síðasta dags ársins,
þá er eðlilegt að spurt sé, hvernig
menn bæði komist hjá þeim nei-
kvæðu stundum, sem hlekkina
smíða og eignist hinar æ fleiri,
er skapa hið jákvæða líf. Til þess,
ekki síst, eru sjónarhólar við veg
lífsins, að skyggna reynslu hins
Iiðna til lærdóms fyrir hið ókomna.
Hjá því getur vart farið, að
Jesús Kristur sé meðal þess, sem
reynsla hins liðna leiðir okkur
fyrir hugarsjónir. Við höfum ný-
lega minnst fæðingar hans og
þeirrar blessunar, sem af þeim
atburði leiddi. En hvaða ráð á
hann gégn hlekkjum neikvæðis-
ins? Hver er hans leið til jákvæðis
ogfrelsis?
I 8. kapítula Jóhannesarguð-
spjalls segir Kristur, að sérhver,
sem syndina drýgir, sé þræll henn-
ar. En jafnframt segir hann: „Ef
þér eruð stöðugir í orði mínu, emð
þér sannir lærisveinar mínir og
munuð þekkja sannleikann og
sannleikurinn mun gjöra yður
ftjálsa." Kristur talar hér um
sannleikann, sem þekkingu á Guði
og því sem honum heyrir. Hann
er höfundur mannlegrar tilveru.
Þess vegna er það eðlilegt, að það
sem er í andstöðu við vilja hans,
það skapi neikvæði og felli á
mennina hlekki. Hitt ætti að vera
jafn auðskilið, að allt sem er í
samræmi við sannan boðskap
Guðs, það skapi jákvæðið í lífínu,
færi mönnunum frelsi þeirra og
lífshamingju.
„Sannleikurinn mun gjöra yður
fijálsa." Stundum er þessum orð-
um snúið við og sagt: Frelsið ger-
ir mennina sanna. Frelsi til þekk-
ingarleitar, frelsi til hugsunar sem
athafnar er hveijum sönnum
manni nauðsyn. Þar sem slíkt
frelsi er heft, þar skortir mikið á
hamingjuna. Þess vegna hefur
verið sagt: „Að þjóna sannleikan-
um gerir manninn máttugan. Að
lifa sanrileikann gerir manninn
guðdómlegan."
Við erum ekki leiksoppar ör-
laga. Gæfa okkar er heldur ekki
algjörlega okkar eigin smíð. Guð
kemur alls staðar inn í lífsrásina.
Hann sendir í veg fyrir okkur
menn, atburði og málefni. Það er
undir viðbrögðum okkar komið,
hvernig líf okkar verður. Einnig
því, sem Guð kann að gera með
því að grípa inn í, okkur til hjálp-
ar. Samband okkar við hann þarf
að vera oþið og einlægt, byggjast
á bæn og trú.
Það er gamlársdagur, og
„stundimar líða, tímans full vér teygum,
tæmist fylltur bikar á skammri stund."
Við áramót skilum við úr hendi
tæmdum kaleik liðinnar
lífsreynslu. En jafnframt er okkur
fenginn barmafullur bikar ókom-
innar reynslu ársins 1989. Hún
er okkur enn hulin. Hvemig hún
verður, er að hluta Guðs verk, en
einnig okkar gjörð. Það er spum-
ing um, hvemig við tökum við
bikamum úr hendi Guðs, hvemig
við fömm með hann og hvemig
við bergjum af honum.
Ég vildi, að við mættum öll
gera það í anda skáldsins, sem
kvað:
„Ég trúi því sannleiki, að sigurinn þinn
að síðustu vegina jafni.
Og þér vinn ég, konungur, það sem ég
vinn,
og því stíg ég hiklaus og vongiaður inn
í frelsandi framtíðar naftii.“
Þökkum liðið ár. Biðjum því
nýja blessunar.