Morgunblaðið - 31.12.1988, Blaðsíða 46

46
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 31. DESEMBER 1988
Hjónaminning:
Karitas S. Björns-
dóttir Andersen
og Jens Andersen
Þau mætu hjón Karitas Sigur-
laug (fædd Bjömsdóttir) Andersen
og Jens Andersen eru nýlátin með
skömmu millibili. Jens lést 25. sept-
ember sl. tæpra 86 ára gamall á
Ríkisspítalanum í Kaupmannahöfn
eftir stutta legu eftir slæmt bei'n-
brot og Karitas lést tæpum tveim
mánuðum síðar, þann 23. nóvember
sl. á 83ja aldursári eftir erfiðan
sjúkdóm, sem hún átti við að stríða
einkum síðustu tvö ár.
Karitas, sem af fjölskyldu og vin-
um var ávallt kölluð Karilla, fædd-
ist 2. agríl 1906, dóttir hjónanna
Bjöms Ólafssonar augnlæknis og
Sigrúnar ísleifsdóttur.
Bjöm faðir Karillu var fæddur
að Asi í Hegranesi 11. apríl 1862,
sonur hjónanna Ólafs umboðs-
manns og bónda í Ási Sigurðssonar
og Sigurlaugar Gunnarsdóttur frá
Skíðastöðum.
Sigrún móðir Karillu fæddist 17.
júní 1875, dóttir hjónanna Isleifs
prests í Amarbæli Gíslasonar og
t Karitasar Markúsdóttur. Systkini
Sigrúnar voru: Gísli, f. 22.04.1868,
d. 09.09.1932, sýslumaður á
Blönduósi og síðar skrifstofustjóri
í fjármálaráðuneytinu. Kona hans
var Lucinda Möller. Kristín, f.
22.06.1869, d. 21.12.1945. Kona
Ólafs prests og kennara Helgasonar
á Stokkseyri og síðar Gísla prests
og kennara Skúlasonar á Stóra
Hrauni. Ingibjörg, f. 12.09.1872,
d. 16.02.1936, gift Ólafi Finsen
lækni á Akranesi. Guðrún, f.
i, 25.05.1876, d. 07.11.1951, kona
Sigurðar Briem póstmeistara í
Reykjavík. Önnur systkini voru
Markús, Jómnn, Ása, Ásmundur
og María, sem öll létust ung að
árum.
Björn Ólafsson var frumheiji í
augnlækningum á íslandi. Hann var
m.a. læknir á Akranesi frá 1890—
1894 og starfaði svo sem augn-
læknir í Reykjavík, frá því í janúar
1894 til dauðadags 19. október
1909. Jafnfram var Bjöm kennari
í augnlækningum við Læknaskól-
ann og hann ferðaðist um landið á
sumrin til augnlækninga frá 1896.
Sigrún ísleifsdóttir og Bjöm Ól-
afsson gengu í hjónaband árið
. 1904, en Bjöm lést langt um aldur
fram 5 ámm síðar.
Þau eignuðust tvær dætur, Karit-
as Sigurlaugu, sem nú er minnst,
og Ingibjörgu, sem lést árið 1918
aðeins ellefu ára gömul.
Sigrún giftist síðar Þorleifi H.
Bjamasyni yflrkennara og rektor
Menntaskólans í Reykjavík og átti
með honum þrjá syni, þá Leif Bjöm,
Inga Hákon og Gunnar. Leifur
starfaði í mörg ár sem fram-
kvæmdastjóri SIS í New York og
lést þar 1954 af völdum umferðar-
slyss 41 árs gamall. Leifur var
kvæntur Helgu Claessen og áttu
þau tvær dætur. Ingi var efnaverk-
fræðingur, starfaði lengst af hjá
> Hval hf. og lést hann einnig langt
um aldur fram 44 ára að aldri árið
1958. Ingi var kvæntur Steinunni
Jónsdóttur og áttu þau þijú börn.
Gunnar lést 2 ára gamall.
Jens Andersen var fæddur árið
1903, einkasonur hjónanna Emilie
og Peter Andersen. Emilie var fædd
árið 1880 í Nakskov og Peter árið
1878 í Stokkemarke. Peter Ander-
sen, faðir Jens, rak verslun í
Stokkemarke og eftir skólagöngu
fetaði Jens í fótspor föður síns.
Hann stofnaði fyrirtækið Nafta árið
1931 og flutti síðan rekstur þess
frá Stokkemarke til Nyköping á
Falstri, þegar hann fékk aðstöðu
þar til geymslu á bensíni og olíuaf-
urðum. Jens var alla ævi mjög at-
orkusamur og átti því jafnan langan
starfsdag. Honum auðnaðist að
vera í starfi alveg til dauðadags.
ísland sýndi Jens verðskuldað
traust með því að hann var skipað-
ur vararæðismaður íslands fyrir 15
ámm. Jens sýndi ávallt með til-
hlýðilegum hætti, að hann var þess
trausts verður.Áhugi hans og virð-
ing fyrir íslandi og íslenskri menn-
ingu var mikill og einlægur.
Leiðir þeirra Jens og Karillu lágu
fyrst saman um 1930, er hún var
við sjónfræðinám hjá gleraugna-
versluninni Thiele í Kaupmanna-
höfn. Tókst þá með þeim mikil vin-
átta og eftir að leiðir skildu um
hríð skrifuðust þau á. Þau hittust
svo aftur í London árið 1933 og
eftir þann endurfund var framtíð
þeirra ráðin. Jens og Karilla gengu
í hjónaband í Holmens Kirke í
Kaupmannahöfn á gamlársdag árið
1933 fyrir rétt 55 árum. Þau stofn-
uðu heimili í Nyköbing á Falstri,
en þangað hafði Jens þá flutt fyrir-
tæki sitt.
Þau hjónin eignuðust tvö börn,
Sigrúnu, f. 1934, sem heitir í höfuð
sinnar íslensku ömmu og Peter, f.
1938, sem heitir í höfuð afa síns
danska.
Sigrún er félagsráðgjafi og starf-
ar í Nödebo í grennd við Fredens-
borg og Hilleröd á Sjálandi. Hún
er gift John Plenov, sem er deildar-
stjóri hjá danska ríkisútvarpinu og
eiga þau þijár dætur. Peter er efna-
verkfræðingur að mennt og starfar
við rannsóknir og kennslu hjá H.C.
Örsteds-stofnun Kaupmannahafn-
arháskóla. Kona hans er Lis (fædd
Hansen), sem er skrifstofustjóri við
Hafnarháskóla og eiga þau þijú
böm.
Sá, sem þessar línur ritar, var
þeirrar gæfu aðnjótandi að eiga
þetta góða og merka fólk að vinum
og ættingjum. Þegar ég fór til
Kaupmannahafnar til náms árið
1961 var ljóst, að frænka mín Kar-
illa og „onkel" Jens greiddu götu
mína, ef á þyrfti að halda, en ekki
síður, að böm þeirra myndu veita
þessum íslenska frænda sínum
nauðsynlega aðstoð við að búsetjast
í Kaupmannahöfn. Þar var ekki
látið við orðin tóm sitja, því að
traust og innileg vinátta tókst með
okkur og nær hún langt út fyrir
öll bönd skyldleikans. Frá minni
fyrstu heimsókn til Jens og Karillu
um jólin 1961 á ég sérstakar minn-
ingar. Ég gmnaði frænku mína
sterklega um að setja möndluna í
mína skál til að gera mér hátíðina
fjarri heimalandi enn bjartari. Má
vera, að hún hafi gert það, málið
er enn óupplýst, en eitt er víst, að
allar þær stundir, sem ég og fjöl-
skylda mín áttum síðar hjá þeim
heiðurshjónum Karillu og Jens voru
ein samfelld röð af möndlugjöfum.
Karílla frænka var einstaklega
trygg uppruna sínum og ættrækin
með afbrigðum. Var haft á orði,
að hún gerði sér far um að tala
dönskuna með sterkum íslenskum
hreim og áherslum, og varðveita
þar með tungu sína, enda var henni
mjög í mun að tala íslenskuna, þeg-
ar ættingja og vini bar að garði.
Um áratuga skeið fékk hún send
dagblöð frá Islandi, einkum Morg-
unblaðið, og las hún allar fréttir
að heiman nákvæmlega. Þegar hún
svo hitti ættingjana á góðum stund-
um tók hún þá, einkum jafnaldra
sína, til hliðar og ræddi málin á
íslensku. Var þá gjaman haft á
orði af Jens, að nú væri verið að
ræða „Morgunblaðið".
Heimili þeirra Jens og Karillu bar
mjög yfirbragð íslenskrar menning-
ar bæði í myndlist og bókmenntum
og fyrir okkur, sem vorum oftsinnis
að heiman um jól og nýár, var nán-
ast sem að komast heim með því
að dvelja hjá þeim.
Karilla átt.i við sjúkdóm að stríða
alla ævi, en bar hann vel, enda var
hún sterkbyggð og vel gerð kona.
Þegar halla tók undan fæti var hún
æðrulaus og hélt sinni miklu reisn.
Það eru sannarlega mikil forréttindi
að hafa átt þessa góðu frænku og
giftingu þeirra, búgarðinum
Langebæk og sumarhúsinu við
Marielyst. Alls staðar var sami
myndarskapurinn.
Karilla var einstakur snillingur í
matargerð og öllu húshaldi. Það
kom sér líka vel, því óvenju mikill
gestagangur var alla tíð hjá þeim
hjónum Karillu og Jens, enda voru
þau mjög gestrisin og miklir höfð-
ingjar heim að sækja.
Sannur Islendingur var Karilla
alla tíð, hélt stöðugt góðu sambandi
við fjölda ættingja og vini hér
heima, fylgdist vel með öllu, enda
var hún óvenjulega minnug og
trygglynd. Ótölulegur fjöldi íslend-
inga heimsótti þau hjón og dvöldu
sumir hjá þeim í lengri tíma. Hjá
þeim var gott að vera og allir inni-
lega velkomnir.
Karilla átti við erfiðan sjúkdóm,
liðagigt, að stríða langan hluta
ævinnar. Þann sjúkdóm bar hún
með mikilli karlmennsku og er það
alveg ótrúlegt hve mikið af fögrum
listaverkum ofnum og útsaumuðum
liggja eftir hana og prýða heimili
ættingja og vina.
Við sem þessar línur skrifum
þökkum Karillu og Jens af alhug
allar þær mörgu dásamlegu stundir
sem við áttum með þeim. Mörg stór-
kostleg ferðalög um ísland og
ógleymanlegar stundir á heimilum
þeirra og í Danmörku.
Gamlársdagur var ávallt stóri
dagurinn þeirra hjóna, þann dag
giftu þau sig og þann dag dvöldu
þau með bömum sínum, mökum
þeirra og bamabömum ásamt
nokkmm vinum sínum, og vomm
við tvö, sem þessar línur skrifum,
svo lánsöm að fá að njóta þess að
vera með í mörg, mörg ár. Síðastlið-
ið gamlárskvöld var haldið í ný-
byggðu húsi þeirra Jens og Karillu
við Marielyst.
Bömum þeirra hjóna, Pétri og
Sigrúnu, og þeirra íjölskyldum
sendum við okkar innilegustu sam-
úðarkveðjur. Þau hafa misst góða
foreldra með skömmu millibili.
Á gamlárskvöld munum við hjón-
in minnast Karillu og Jens alveg
sérstaklega með þakklæti fyrir að
fá að njóta ótalinna gleðistunda
með þeim. Nú árið er liðið í aldanna
skaut og aldrei það kemur til baka.
Halla og Óli,
Tjarnargötu 41.
27 st^rkir úr Menningar-
sjóði Islands og Finnlands
ÚTHLUTAÐ hefiir verið
styrkjum úr Menningarsjóð ís-
lands og Finnlands, og fengu
27 aðilar styrk að þessu sinni.
Alls barst sjóðnum 151 umsókn
um styrki, þar af 132 frá Finn-
Iandi og 19 frá Islandi. Samtals
var úthlutað 157.500 finnskum
mörkum, og hlutu eftirtaldir
umsækjendur styrki sem hér
segir:
1. Bima Halldórsdóttir, fulltrúi,
5.000 mörk, ferðastyrkur til að
sækja sumamámskeið í finnsku.
2. Einar Hjörleifsson og
Málfríður Lorange, sálfræðingar,
7.000 mörk, ferðastyrkur til að
kynna sér störf á dagvistunar-
stofnunum í Finnlandi í sambandi
við fötluð böm og rannsóknir á
Háskólasjúkrahúsinu í Helsinki á
börnum áfengissjúkra mæðra.
3. Jónas Ingimundarson, píanó-
leikari, 8.000 mörk, til hljómleika-
ferðar til Finnlands ásamt Kristni
Sigmundssyni, söngvara.
4. Kristján Sigurjónssson, dag-
skrárgerðarmaður, 5.000 mörk,
ferðastyrkur til að kynna sér
starfsemi svæðisútvarpa.
5. Rikhard Hördal, forvörður,
5.000 mörk, ferðastyrkur til að
kynna sér forvörslu málverka við
Helsinki Stadskonstmuseum.
6. Sigríður Halldórsdóttir, ve-
fari, 5.000 mörk, ferðastyrkur til
að kynna sér foman finnskan
vefnað.
7. Sigurður Skúlason, leikari,
5.000 mörk, ferðastyrkur til að
kynna sér leikhús og leikhússtarf-
semi í Finnlandi.
8. Sigurlín Sveinbjamardóttir,
námsstjóri, 5.000 mörk, til náms-
og kynnisfarar til Finnlands, m.a.
til að kynna sér starfsemi Norr-
ænu tungumála- og upplýsinga-
miðstöðvarinnar í Helsinki.
9. Sigurður Gunnarsson, list-
dansari, 5.000 mörk, styrkur til
að kynna sér listdans við Helsinki
Balettakademi.
10. Hamrahlíðarkórinn, 15.000
mörk, til að taka þátt í kammer-
kórahátíðinni í Joensuu í Finn-
landi næsta vor.
11. Páivi Eskilinen, fræðimað-
ur, 5.000 mörk, ferðastyrkur til
að kynna sér fiskeldi og fiskeld-
isrannsóknir á íslandi.
12. Hannu Hautala, ljósmynd-
ari, 5.000 mörk, ferðastyrkur til
að ljósmynda fugla og landslag á
Islandi.
13. Eva Jansson, stúdent, 1.000
mörk, til handbókar í finnsku fyr-
ir íslenska stúdenta.
14. Timo Keinánen, fíl. kand.,
5.000 mörk, ferðastyrkur til að
kynna sér listir á íslandi.
15. Petteri Kinnunen, skart-
munasmiður, 5.000 mörk, ferða-
og starfsstyrkur til að rannsaka
íslenska eðalsteina og vinna úr
þeim.
16. Keijo Kettunen, fíl. lic.,
4.500 mörk, ferðastyrkur til að
taka viðtöl við íslenska rithöfunda
og kynna sér útgáfustarfsemi.
17. Norræna tungumála- og
upplýsingamiðstöðin í Helsinki,
15.000 mörk, til að halda nám-
skeið í íslensku og íslenskri menn-
ingu og veita styrki til þátttöku
í þeim.
18. Raija Nummijárvi, listráðs-
ritari, 5.000 mörk, ferðastyrkur
til íslandsferðar.
19. Jukka Parkkinen, rithöf-
undur, 5.000 mörk, ferðastyrkur
til að sjá um útgáfu íslenskrar
bamaljóðabókar.
20. Lauri Pesonen, jarðeðlis-
fræðingur, 6.000 mörk, styrkur
til Islandsferðar í sambandi við
rannsóknarverkefni um segulsvið
jarðar.
21. Kaj Puumalainen, leik-
myndateiknari, 5.000 mörk,
ferðastyrkur til íslandsfarar.
22. 8. Bekkur Rajamáki-grunn-
skóla, 5.000 mörk, styrkur til
námsferðar til íslands.
23. Magnus Renlund, lektor,
5.000 mörk, til að halda fyrirlest-
ur um Finnland í íslenskum skól-
um.
24. Suomen kamarisolistit (Fin-
land kammarsolister), 5.000
mörk, til hljómleikaferðar til ís-
lands.
25. Styrktarfélag myndlistar-
skóla fyrir börn og unglinga í
Lahti, 5.000 mörk, til sumarbúða-
farar til íslands.
26. Félag stúdenta í norrænum
málum og bókmenntum við Hels-
ingforsháskóla, 6.000 mörk, til
kynnis- og námsferðar til íslands.
27. Östra Helsingfors Musik-
institut, 7.000 mörk, styrkur
handa Csaba og Géza Szilvay til
að halda námskeið fyrir strengja-
leikara á íslandi.
hennar ljúfa eiginmann Jens að vin-
um og velgjörðarmönnum.
Á brúðkaupsdegi þeirra hjóna á
gamlársdag var jafnan sérstaklega
mikið um dýrðir. Á réttu augnabliki
var sett á fóninn plata með nýárs-
sálminum „Nú árið er liðið í ald-
anna skaut" og viðstaddir stóðu upp
og sungu þeir sem textann kunnu
og viðstaddir Danir hrifust með.
Plata þessi var orðin nokkuð slitin
með árunum, en gerði ávallt sitt
gagn. Þau hjón Jens og Karilla eru
nú látin eftir farsælt ævistarf, en
minning þeirra víst skal þó vaka.
Almar Grímsson
Dáin, horfin, harmafregn. Okkur
setti hljóð þegar Pétur sonur Kar-
illu færði okkur fregnina um lát
móður sinnar, 23. nóvember síðast-
Iiðinn. Þó átti það ekki að koma
okkur á óvart vegna þess að undan-
farna mánuði hafði Karilla verið
mikið veik. En þannig er það nú
að dauðinn kemur oftast á óvart,
sérstaklega ef einhver á í hlut sem
er elskaður, dáður og virtur og
Karillu elskuðum við, dáðum og
virtum sem væri hún okkar eigin
móðir.
Karilla andaðist tæpum tveim
mánuðum á eftir Jens, eiginmanni
sínum, en hann lést 25. september
sl. og var öllum sem þekktu hann
mikill harmdauði.
Karilla fæddist í Reykjavík 2.
apríl 1906, dóttir hjónanna Bjöms
Ólafssonar augnlæknis og Sigrúnar
Isleifsdóttur. Þegar Karilla var að-
eins þriggja ára lést faðir hennar á
besta aldri. Sigrún og Bjöm eignuð-
ust aðra dóttur, Ingibjörgu f. 1907.
Hún andaðist árið 1918.
Sigrún, móðir Karillu, giftist
síðar Þorleifí Bjamasyni yfírkenn-
ara og eignuðust þau þijá syni,
Gunnar, sem dó ungur, Leif Bjöm,
skrifstofustjóra og Inga Hákon,
verkfræðing. Þeir eru báðir látnir.
Karitas ólst upp hjá móður sinni
og stjúpföður. Hún var bráðgjör og
dugleg stúlka, góðum gáfum gædd,
aðeins sextán ára útskrifaðist hún
úr Kvennaskólanum í Reykjavík.
Það var ekki algengt á þeim tímum.
Síðan lærði hún optik í gleraugna-
versluninni Týli í Reykjavík og í
Kaupmannahöfn. Eftir námið starf-
aði hún við fagið hér heima, í Kaup-
mannahöfn og London.
Á gamlársdag árið 1933 voru þau
gefin saman í hjónaband í Kaup-
mannahöfn, Karilla og Jens Ander-
sen kaupmaður frá Nyköbing. Þau
þóttu afburðaglæsileg hjón. í
Nyköping stofnuðu þau heimili sitt
og bjuggu þar allan sinn búskap.
Þau hefðu átt 55 ára brúðkaupsaf-
mæli nú á gamlársdag.
Böm þeirra tvö, Pétur og Sigrún,
eru vel gefin og duglegt manndóms-
fólk. Þau em bæði vel gift og búa
í Danmörku. Hafa hvort um sig
eignast þijú böm með sínum mök-
um og halda hátt á lofti merki for-
eldra sinna með mikilli gestrisni og
góðu sambandi við ísland og íslend-
inga.
Karilla var glæsileg gáfukona,
sem allt lék í höndunum á. Hún
stóð í raun fyrir heimilishaldi á
þrem stórum heimilum, í Gammel
Toldbud, húsinu sem þau byggðu
af miklum dugnaði skömmu eftir