Morgunblaðið - 24.02.1989, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 24.: FEBRÚARi 1989
Ábyrgð forystu-
manna launþega
eftir Ottó A.
Michelsen
Ekki hafa farið fram hjá þjóðinni
viðbrögð nokkurra forystumanna
launþega við því, að Vinnuveitenda-
samband íslands vill fá skorið úr
fyrir dómi vissum ágreiningi um
framkvæmd verkfalla. Þegar aðrir
aðilar eiga í hlut heitir þetta að leita
réttar síns, en í þessu máli er engu
líkara en Vinnuveitendasambandið
og Flugleiðir, sem eru hinn formlegi
aðili að málinu, hafí framið meiri
háttar glæp.
Viðbörgð launþegaforystunnar
eru afar fróðleg. Ögmundur forseti
BSRB telur hér vera tekist á um
sjálfan tilverurétt launþegasamtak-
anna og möguleika þeirra til að semja
um kaup og kjör. í yfírlýsingunni
felst, að forsetinn telur verkalýðs-
baráttu ómögulega innan ramma
laga og réttar. Svo langt er hans
hugmyndaheimur frá siðuðu nútíma-
þjóðfélagi. Ásmundur forseti ASÍ
hefur gefíð til kynna, að hann kunni
að beita áhrifum sínum í stjóm
stærstu ferðaskrifstofu landsins til
að hafa viðskipti af Flugleiðum verði
ekki látið af ætlan VSÍ að leita rétt-
ar síns. Ögmundur hefur raunar gef-
ið hið sama í skyn að því er varðar
utanlandsferðir félaga BSRB. Guð-
mundur J. formaður Dagsbrúnar
hefur nú tekið í sama streng og í
sínum véfréttarstíl gefíð Flugleiðum
til kynna hvers er þörf til að flutning-
ar Dagsbrúnarmanna til útlanda
verði ekki í höndum erlendra flugfé-
laga.
Þessi þrenning hótar purkunar-
laust viðskiptum við erlend flugfélög
fremur en Flugleiðir, nema VSIhætti
við þá ósvinnu að láta reyna á rétt
félaga sinna fyrir dómi. Þetta er
umbúðalaus tilraun til fjárkúgunar
af hálfu forystumanna almannasam-
taka, sem telja tugi þúsunda manna
innan sinna vébanda og í þeirra
nafni. Með þessari afstöðu eru for-
ystumennimir að gera kröfu til að
vera óbundnir af réttarríkinu og
dómstólum þess. Flugleiðum er ógn-
að með verulegum missi viðskipta
ef VSÍ heldur hugsanlegum rétti fé-
laga þess til laga. Og krafan að baki
hótuninni er í allri sinni nekt krafan
um, að verkalýðsfélag megi í kjara-
deilum gera hvað sem er og aldrei
þurfa að standa ábyrgt gerða sinna
þvert á það, sem öllum öðrum aðilum
í þjóðfélaginu er ætlað að gera. Hvað
svo sem áður var er þetta ekki leng-
ur siðaðra manna háttur.
Forystumenn launþegasamtaka
hafa tekið að sér mikilvægt þjóð-
félagslegt verkefni og þeirra ábyrgð
í störfum er mikil. Enginn getur láð
þeim, að þeir vilji ganga eins langt
í baráttunni fyrir málstað umbjóð-
enda sinna og þeim er kostur. En
því eru takmörk sett hvað þeir geta
leyft sér. Meðal þess, sem ekki má
í því efni, er að gera kröfu til, að
þeir og verkalýðshreyfíngin séu yfír
réttarríkið hafnir. Þeir mega ekki
Ottó A. Michelsen.
„Þessi þrenning hótar
purkunarlaust viðskipt-
um við erlend flugfélög-
fremur en Flugleiðir,
nema VSI hætti við þá
ósvinnu að láta reyna á
rétt félaga sinna fyrir
dómi.“
gera kröfu til að nú undir lok 20.
aldarinnar beri að heyja kjarabaráttu
utan við lög og rétt okkar hinna.
Þær aðferðir mátti vetja meðan ver-
ið var að slást um hagsmuni, sem
ekki verða metnir til peninga eins
og samningsréttinn sjálfan. Eftir að
baráttan féll í þann farveg að vera
eingöngu um krónur, og í seinni tíð
fyrst og fremst um innbyrðis skipt-
ingu þeirra innan verkalýðshreyfing-
arinnar sjálfrar, eiga ólögmæt meðöl
ekki rétt á sér.
Sá málstaður er góður að knýja á
um batnandi kjör launþega og þeim
mun betri sem launþeginn er lakar
settur fyrir. Þeim málstað er hins
vegar ekki gert gagn með því að ala
á ófriði og frelsi til handalögmála í
skiptum launþega og atvinnurek-
enda. Þaðan af síður er það mál-
staðnum til framdráttar að láta
ágreining þessara aðila bitna á óvið-
komandi, blásaklausu fólki.
Reynsla launþega af þessum að-
ferðum undanfama áratugi er mjög
slæm og þar er ekki eingöngu um
að kenna íhaldssemi í atvinnurekend-
um-og vondum ríkisstjómum, því að
kaupmáttur launþegans verður víða
til. Og vafalaust má innan ramma
réttarríkisins sækja af fullum þunga
öll þau svið, sem í raun búa til kaup-
mátt launþegans. Þessum góða mál-
stað er alla vega freklega misboðið,
þegar forystumenn reyna að beita
Qárkúgun í hans þágu. Það meðal
helgar tilgangurinn ekki.
Höfundur er skrUtvélameistnri.
Opið bréf til
heilbrigðis-
ráðuneytísins
eftir Guðrúnu
Marteinsson
Ég undirrituð leyfí mér hér með
að senda þetta bréf í eign-fiafni til
að ræða þau vandamál sem sjúkra-
húsin í Reykjavík standa nú and-
spænis og leyfí mér að taka orðrétt
úr bréfí frá Heilbrigðis- og trygg-
ingamálaráðuneytinu dags. 1. febr-
úar 1989.
„Samkvæmt nýsamþykktum fjár-
lögum fyrir árið 1989 hefur launalið-
ur allra stofnana verið lækkaður um
1,5% frá því sem var í frumvarpi til
fjárlaga. Var þetta gert í þriðju
umræðu í Alþingi. Til viðbótar þess-
ari lækkun verður greiðsluáætlun
hverrar stofnunar lækkuð um 2,5%
og er því í raun um 4% lækkun á
launalið að ræða.“
í bréfinu segir ennfremur:
„I raun þýðir þetta að stjómendur
stofnana þurfa að taka á launamál-
um sinna stofnana strax og gera
áætlun fyrir árið út frá þessum for-
sendum. Það sem nefnt hefur verið
til endurskoðunar fyrir stjómendur
eru yfirvinnu- og álagsgreiðslur, af-
leysingar og námsleyfi. Einnig er
boðað stóraukið eftirlit með launa-
greiðslum og að óheimilt sé að ráða
í nýjar stöður nema fyrir Iiggi heim-
ild fjármálaráðuneytis og að áætlað
sé fyrir þeim stöðum í fjárlögum."
Eins og fram kemur í bréfinu hef-
ur verið ákveðið að skerða fjárlög
um 4%, l*/2% skerðing fyrst af upp-
hafs fjárlögum. Sfðan nú 2'/2% f við-
bót. Hjá Landakotsspítala, þar sem
ég starfa, nemur þetta um 26 millj-
óna skerðingu á launum starfsliðs.
Allt síðastliðið ár hafa mjög mikl-
ar lokanir verið í gangi, unnið hefur
verið að því að draga úr yfirvinnu
og álagsgreiðslum, afleysingum og
námsleyfum. Það virðist samt í bréf-
inu eins og þetta sé alveg ný hug-
mynd!
Til að mæta þessari skerðingu
hefur sú ákvörðun verið tekin á St.
Jósefsspítala, Landakoti, að loka um
40 rúmum af 141 rúmi sem við höf-
um til umráða — í 4 mánuði — með-
an á sumarleyfum stendur. Sfðan
einni deild — 28 rúma — út árið.
Þetta þýðir að það eru nú aðeins 100
rúm til staðar til að veita þá þjón-
ustu sem ætlast er til.
Til að skýra þetta nánar verðum
við í fyrsta lagi að veita langlegu-
sjúklingum, sem eru að meðaltali
um 22 á mán., þjónustu. Þetta eru
aldraðir sjúklingar, bæði úr
Reykjavík og utan af landsbyggð-
inni. Það verður að viðurkenna, að
sú þjónusta sem þeir fá á okkar bráða
spítala er ábótavant, þótt allir séu
af vilja gerðir, til að mæta þörfum
þeirra. Þessir einstaklingar eru
komnir til okkar vegna bráðra veik-
inda. Þeir fá þá lækningu og hjúkrun
sem þeir eiga rétt á, meðan verið
er að sinna þessum bráðaveikindum,
hvað svo sem það kann að vera, slys,
með mismunandi alvarleg brot,
lungnabólga, magasár, heilablóðfall
o.s.frv. En hvað gerist? Þessir öldr-
uðu einstaklingar eiga síðan ekki f
önnur hús að venda, búa oft aleinir
heima, hafa enga aðstöðu til að geta
farið heim aftur. Húsnæði heima
ekki til þess fallið að taka á móti
þeim, þrengsli, þröskuldar, þröngar
dyr, óhentug eldunaraðstaða og
snyrting, vegna þess að göngugrind-
ur eða hjólastólar eru yfírleitt nauð-
synlegt tæki fyrir þessa sjúklinga.
Sumir hafa maka eða jafnvel „böm“
sem eru orðin 70 ára og eldri heima
fyrir og lítið betur á sig komin en
sjúklingamir.
Engin hjúkrunarpláss. Á sjúkra-
húsi, eins og St. Jósefsspítala, er
þessum einstaklingum hjúkrað vel,
en þar er lítil sem engin sjúkraþjálf-
un, föndur, iðjuþjálfun eða dægra-
stytting. Engin aðstaða eða mögu-
leikar til að endurhæfa, eða mæta
félagslegum og andlegum þörfum
þessara sjúklinga.
Síðan eru það bráðavaktirnar ,
7-8 dagar í mánuði allt árið. Þá fáum
við inn 22 sjúklinga á sólarhring að
meðaltali, fárveika, bæði af höfuð-
borgarsvæðinu, svo og utan af landi.
Nægur útbúnaður er fyrir hendi
og læknisaðstaða á flestum sviðum.
Nú sem stendur er ekki skortur á
hjúkmnarfræðingum eða sjúkralið-
um, aðeins fáliðað á gjörgæslu og
svæfingadeild. En aðeins 100 rúm.
Hvar lendir þetta bráðveika fólk?
Á göngum!!, sem er engan veginn
forsvaranlegt.
Guðrún Marteinsson
„Deildum er lokað —
vegna sparnaðar. Getur
verið að ráðamönnum
heilbrigðis- og §ár-
málaráðuneytanna sé
ókunnugt um það alvar-
lega ástand sem blasir
nú við?“
Sjúklingamir eru alveg furðu
skilningsgóðir — þakklátir og þolin-
móðir. Starfslið reynir að gera hið
besta við erfiðar aðstæður. Hvar á
að leggja næsta sjúkling? Það er
hávaði, kuldatrekkur, engin aðstaða
í rauninni til að hjúkra eða lækna
viðkomandi, en allir hafa látið sig
hafa þetta.
Þar sem öll sjúkrahúsin eru neydd
til að loka deildum vegna þess að
skerðing fjárlaga til sjúkrahúsa
neyðir þau til að minnka þjónustuna,
eru allir í sömu vandræðum og þörf-
in fyrir bráðaþjónustu eykst, þetta
er því miður langtímavandamál, og
fer nú versnandi. Hægt er að færa
rök fyrir að ekki verði mögulegt að
sinna bráðavöktum eins og áður hef-
ur verið gert með öllum þessum lok-
unum deilda.
Og nú er ákveðið að við skerum
niður um 26 milljónir á Landakoti í
viðbót!
Hveijir eru_ forsvarsmenn þessara
sjúklinga? ASÍ, BSRB og önnur stétt-
arfélög berjast fyrir rétti launafólks.
Öldrunarfélög, Félag aldraðra, fé-
lagssamtök ýmis, einkastofnanir og
sjálfseignarstofnanir hafa barist fyr-
ir hinum öldruðu, þótt þeir komist
að vísu ekki langt, eins og lesa má
um í grein í tímaritinu Þjóðlíf í jan-
úar 1989. En biðlistar þeirra sem
þjáðir eru og þungt haldnir í þjóð-
félaginu af öllum mögulegum sjúk-
dómum lengjast.
Sem dæmi: Á St. Jósefsspítala,
Landakoti, má sjá á yfirliti fjölda
sjúklinga á biðlistum og biðtíma:
Heildarfjöldi sjúklinga á biðlista: 320
dagar
Meðalaldur sjúklinga á biðlista: 55,2
ár
Meðalbiðtími á handlækningadeild:
413 dagar
Hver berst fyrir því að þessir sjúkl-
ingar fái þá þjónustu sem þeir eiga
rétt á? Hver tekur upp hanskann
fyrir bóndakonu sem býr i sveit og
hringir? Hún er búin að bíða í IV2
ár, hún spyr kurteislega hvort von
sé til að hún komist á næstunni í
aðgerðina, svo hún geti orðið starf-
hæf fyrir vorannir og sinnt heimili.
Slíkar fyrirspumir eru daglegur við-
burður, stundum oft á dag.
Hvað sparast þegar á heildina er
litið við að láta þetta fólk lönd og
leið? Er ekki komið nóg? Mælirinn
orðinn fullur.
Og starfslið sem starfað hefur,
sumt svo ámm skiptir, við þjónustu-
grein sem það hefur kosið að vinna
við af áhuga og lífslöngun, það horf-
ir á þetta öngþveiti í kringum sig,
læknar, hjúkrunarfræðingar, sjúkra-
liðar og margt annað mikilvægt
starfslið í heilbrigðisstéttum.
Deildum er lokað — vegna spam-
aðar. Getur verið að ráðamönnum
heilbrigðis- og íjármálaráðuneyt-
anna sé ókunnugt um það alvarlega
ástand sem blasir nú við? Fróðlegt
væri að fá svör við þessum spuming-
um hjá háttvirtu heilbrigðismála-
ráðuneytinu.
Er þjóðin samþykk þessum ráð-
stöfunum stjómvalda? Sem hjúkmn-
arforstjóri þætti mér gagnlegt að
vita hvemig bregðast megi við þessu
ófremdarástandi nú þegar, á ein-
hvem viðunandi hátt. Við emm ráð-
þrota.
Lokun deilda á sjúkrahúsum er
ekki lausn á efnahagsvanda þjóðar-
innar.
Höfundur er hjúkrunarforstjóri á
Landakotsspítala.
Píanótónleikar
Tónllst
Jón Ásgeirsson
Evrópusamband píanókennara,
EPTA, var stofnað fyrir ellefu
ámm og á vegum íslandsdeildar
þessara samtaka verða haldnir
femir tónleikar fram til vors og
vom þeir fyrstu haldnir í íslensku
ópemnni sl. mánudag. Á þessum
fýrstu tónleikum EPTA lék Þor-
steinn Gauti Sigurðarson verk
eftir J.S. Bach, Beethoven, Liszt,
Chopin og Ravel.
Fyrsta verkið var ítalski kon-
sertinn eftir Bach sem Þorsteinn
Gauti lék vel, með skýrri fram-
setningu ste§a en án þess þó að
leikur hans væri gæddur þeirri
hlýju, sem leggja má í Bach án
þess að túlkunin verði rómantísk.
Þetta sama má reyndar segja
um Waldstein-sónötuna eftir Be-
ethoven, Þorsteinn hefur þá tækni
að valda slíku verki ágætlega vel
en hættir stundum til að vera of
harðhentur. í Liszt-verkinu Vallée
d’Oberman og fjórðu Ballöðunni
eftir Chopin vantaði þá ró-
mantísku tilfinningasemi er var
Liszt og Chopin uppspretta skáld-
skapar og lífsaflið í tónsköpun
þeirra. An tilfínningalegs út-
streymis geta verk þeirra næstum
umtumast í vera aðeins tækniæf-
ingar.
Verk Ravels, Scarbo, úr Ga-
spard de la Nuit, lék Þorsteinn
Gauti afburða vel. Tóntúlkun Ra-
vels er leikræn, jafnvel myndræn
og í Scarbo sýndi Þorsteinn að
hann er feikna ömggur píanóleik-
ari, er ætti með tíð og tíma að
geta unnið upp sterkan og per-
sónulegan leikmáta, sem þó mun
trúlega ávallt vera nokkuð harð-
ur. Takist Þorsteini hins vegar
Þorsteinn Gauti Sigurðsson
að gæða leik sinn meiri hlýju og
tilfinningalegri einlægni, mætti
ætla honum stóran hlut sem
píanóleikara.
Það var auðheyrt að Þorsteinn
Gauti hafði lagt vinnu í undirbún-
inginn og leiktæknilegt öryggi og
íhygli einkenndi tónleikana.