Morgunblaðið - 24.02.1989, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ PÖSTUDAGUR 24. FEBRÚAR 1989
Listamaðurinn við eitt verka sinna.
Morgunblaðið/Júlíus
Signrður Örlygsson
sýnir í FÍM- salnum
Sigurður Örlygsson opnar
málverkasýningu í FÍM- salnum
Garðastræti 6 fostudaginn 24.
febrúar.
Á sýningunni eru 5 stórar mynd-
ir, allar 180x240 sentimetrar, sem
málaðar voru í fyrra. Þær eru ný-
komnar frá sýningu í Svíþjóð.
Sýning Sigurðar Orlygssonar er
opin klukkan 13-18 daglega og kl.
14-18 um helgar. Henni lýkur 14.
marz.
Utanrikisráðherra Sovétríkjanna:
Mendingum þökkuð að-
stoð vegna jarðskjálfta
Utanríkisráðherra, Jóni Baldvin Hannibalssyni, hefur borist orð-
sending frá Eduard Shevardnadze, utanríkisráðherra Sovétríkjanna,
þar sem þökkuð er aðstoð íslendinga vegna jarðskjálftans i Sovétlýð-
veldinu Armeníu.
í orðsendingunni segir, að sov-
éska þjóðin sé djúpt snortin vegna
þeirra rausnarlegu aðstoðar, sem
Islendingar hafí veitt, enda þekki
þeir af eigin reynslu að einungis
sé hægt að takast á við hrikaleg
öfl náttúrunnar og standast þau
með sameiginlegu átaki.
Þá segir, að sú mikla hreyfíng
samstöðu, sem komið hafí í ljós f
harmleiknum í Armeníu, endur-
spegli þær djúpstæðu og jákvæðu
breytingar, sem nú eigi sér stað í
samskiptum ríkja og fólks. „Það er
sannfæring okkar að Sovétríkin og
ísland geti f sameiningu lagt sitt
af mörkum til að festa þessar breyt-
ingar í sessi," segir í orðsendingu
utanríkisráðherra Sovétríkjanna.
Framleiðendur og Neytenda-
samtökin vilja staðla á skinku
FRAMLEIÐENDUR skinku, er Morgunblaðið ræddi við i kjölfar
könnunar Verðlagsstofíiunar á skinkuverði, töldu að nauðsynlegt
væri að setja reglur um gæðastaðal á skinku og aðrar kjötvörur
eins og Verðlagsstofiiun leggur til. Tók Jóhannes Gunnarsson, form-
aður Neytendasamtakanna, i sama streng. Margir framleiðendur
telja hins vegar ekki óeðlilegt að plastumbúðir utan um skinkuna
séu vigtaðar með og seldar á sama kilóverði og skinkan. Þetta
megi líta á sem pökkunarkostnað fyrirtækja, sem sé verulegur. Sam-
kvæmt reglugerð um neytendaumbúðir, er tók gildi síðasta haust,
á hins vegar að gefa upp nettóþyngd vöru, án umbúða, þó leyfð séu
5% frávik frá meðaltalsþyngd.
„ Allar svona kannanir eru af hinu
góða en það þyrfti að gera skýring-
amar aðgengilegri fyrir hinn al-
menna neytanda," sagði Þorvaldur
Guðmundsson í Síld og físk. „í
könnuninni er verið að tala um
margar tegundir skinku en það er
erfítt fyrir fólk að gera sér grein
fyrir hvaða tegundir eru blandaðar
vatni. Það hlýtur að gefa augaleið
að slík skinka er ódýrari en önnur."
Þorvaldur sagðist vera sammála
því mati Verðlagsstofnunar að
brýnt væri að setja reglur um gæða-
staðal á skinku og aðrar kjötvörur.
Það væri raunar nauðsynlegt í allri
matvælaframleiðslu. Hins vegar
væri ekki nóg að setja reglugerðir.
Það þyrfti líka að fylgja þeim eftir.
Aðspurður um þann verðmun á
íslenskri og og danskri skinku sem
kæmi fram í könnuninni sagðist
Þorvaldur ekki þekkja til neinnar
vöru sem væri ódýrari á íslandi en
erlendis.
Sævar Hallgrímsson, hjá Bauta-
búrinu á Akureyri, sagði að sér
fínndist það galli á könnun Verð-
lagsstofnunar að ekki væri gefíð
upp hvað kjötvinnslustöðvar í Dan-
mörku borguðu fyrir sitt hráefni.
Það væri mun minna en kjötvinnslu-
stöðvar hér á landi þyrftu að greiða
og yrði að taka það með í dæmið.
„Hjá Bautabúrinu er notaður
hreinn vöðvi í dýrustu skinkuna,
lúxusskinkuna, og mældist fítu-
magnið í henni 17% í könnuninni
en er leyfílegt 15% samkvæmt er-
lendum stöðlum. Þetta fitumagn
getur verið örlítið mismunandi eftir
bréfum og hækkað ef menn lenda
t.d. á fíturönd. Við erum líka með
aðra skinku sem er mun ódýrari,
kostar um 500 krónur kílóið í heild-
sölu, og inniheldur 45% vatn og
milliflokk sem er með 30% vatns-
magn. Dýrasta skinkan er hins veg-
ar eins og áður sagði hreinn vöðvi."
Sævar taldi mjög erfitt að bera
saman verð mismunandi framleið-
enda, margt spilaði þama inn í, t.d.
framleiddu sumar verslanir sína
eigin skinku. Hann taldi hins vegar
að vinnslumar sjálfar væm með
mjög jafnt verð.
Varðandi það að umbúðir væru
vigtaðar með og neytandinn látinn
greiða fyrir það sama kílóverð og
fyrir skinkuna sagðist Sævar telja
að það hefði ávallt tíðkast og mætti
líta á sem pökkunarkostnað fyrir-
tækjanna. Verð á bréf væri um 3-4
krónur. Vildi hann taka fram að
það væri oft sem þetta stæði ekki
undir kostnaði vinnslunnar af pökk-
uninni, t.d. þegar um ódýrt kjöt á
borð við dilkalqot væri að ræða.
Valur Blomsterberg, markaðs-
stjóri hjá Sláturfélagi Suðurlands,
sagði aðspurður um hinn mikla
verðmun á innlendri skinku og þá
staðhæfingu Verðlagsstofnunar, að
ekki virtust vera tengsl á milli verðs
og gæða, að það væri mjög mismun-
andi eftir framleiðendum. „Slátur-
félagið selur skinku undir tveimur
vömmerkjum, annars vegar undir
merki SS þar sem lögð er höfuð-
áhersla á gæði, og skinkan þar af
leiðandi dýrari, og hins vegar ódýr-
ari skinku undir merkinu Búrfell.
Við emm þar af leiðandi með eina
dýmstu skinkuna í könnuninni en
einnig ódýmstu skinkuna. Þama
er einfaldlega verið að bjóða tvenns
konar vöra. Hvort verð og gæði
haldist I hendur hjá öllum framleið-
endum er annað mál.“
Valur taldi jákvætt að verið væri
að varpa ljósi á að skinka væri
ekki það sama og skinka og gott
að neytendur fengju að vita af því.
„Við fögnum mjög þessari könn-
un og gemm okkur vissulega vonir
um að hún verði til þess að settir
verði nauðsynlegir staðlar á alla
kjötvöra," sagði Jóhannes Gunnars-
son, formaður Neytendasamta-
kanna. „Sömuleiðis vonumst við að
sjálfsögðu til þess að seljendur
hætti að vikta umbúðir. Það skiptir
gríðarlegu máli fyrir neytendur,
þegar um er að ræða vöm, sem er
mjög létt og á háu kílóverði, að
ekki sé verið að vikta umbúðir
með. Við vonum að þessi könnun
muni leiða til betri viðskiptahátta."
Morgunblaðið hafði samband við
Jón Gíslason hjá Hollustuvemd
rikisins til að fá upplýsingar um
hvaða reglur giltu um vigtun um-
búða með vömnni. „Samkvæmt
reglugerð um merkingu neytenda-
umbúða, er tók gildi síðasta haust,
með aðlögunartfma fram að ára-
mótum, á að gefa upp nettóþyngd
vömnnar sjálfrar en ekki með um-
búðum," sagði Jón. „Við leyfum 5%
frávik frá uppgefínni meðaltals-
þyngd en þar með er ekki sagt að
þessi frávik eigi að vera.“ Jón sagði
það vera heilbrigðiseftirlitið á hverj-
um stað sem hefði eftirlit með að
þessum reglum væri ffamfylgt. Það
sem það gæti gert væri að fara
fram á að reglunum yrði fylgt og
ef tilmælum væri ekki sinnt væri
hægt að stöðva sölu á vöranni. Ef
um ítrekuð brot væri að ræða væri
hægt að kæra viðkomandi aðila.
Utgerðin skuldar Lífeyrissjóði
sjómanna um 300 milljónir
Uppboðs óskað á 130 fískiskipiim vegna vanskila á iðgjöldum
STJÓRN Lífeyrissjóð sjómanna hefúr farið fram á uppboð á 130
Sskiskipum vegna vanskila á iðgjaldi í sjóðinn að upphæð samtals
130 milljónir króna. Hæstu einstakar skuldir eru um 10 milljónir
króna. 12 fyrirtæki hafa óskað þess, að sjóðurinn taki skuldabréfum
atvinnutryggingasjóðs að upphæð um 50 mi4jónir króna sem greiðslu
vangoldinna iðgjalda, en sjóðstjómin er þvi andvíg, meðal annars
vegna lágra vaxta á bréfunum. Guðmundur Hallvarsson, formaður
Sjómannafélags Reykjavíkur og einn stjómarmanna, segir ennfrem-
ur að verði skuldabréfín tekin sem greiðsla komi holskefla beiðna
um slíkt yfír sjóðinn, en innheimta iðgjaldanna verði áfram erfið
vegna þess að rekstrarstaða útgerðarinnar batni ekkert með lánum
út Atvinnutryggingasjóði. Hann telur réttast að öll greiðsla iðgjalda
verði tekin í gegn um greiðslumiðlun sjávarútvegsins, en ekki hluti
eins og nú er. Sá hluti iðgjalda, sem er f vanskilum er fé, sem þeg-
ar hefúr verið tekið af launum sjómanna.
Morgunblaðið ræddi við Guð-
mund Hallvarðsson um þetta mál
og byijaði hann á því að rekja gang
samskipta sjóðsins við ríkisvaldið:
„{ umræðunni, sem fram fór um
kjaramál 1979 um svokallaða fé-
lagsmálapakka, höfðu ýmsir hópar
fengið einhveija umbun frá ríkinu
fyrir að slá af launakröfum," sagði
Guðmundur. „Þá hafði bæði kaup-
trygging sjómanna og fiskverð ekki
hækkað eins og laun fólks í landi.
Á kjaramálaráðstefnu Sjómanna-
sambandsins 1979 var samþykkt
að leita eftir sambærilegum félags-
málapökkum og fallið höfðu öðmm
í skaut. SSðan gerðist það í árs-
byijun 1981 að farið var að ræða
um Iækkun á aldursmarki sjómanna
til lífeyrisréttinda úr 65 ámm í 60.
Útvegsmenn vísuðu því til stjóm-
/alda og þaðan kom fyrirheit um
breytingu á lögum um sjóðinn. Þá
var rætt um að eðlilegt væri að
ríkisstjómin bætti Lífeyrissjóði sjó-
manna upp þær auknu skuldbind-
ingar sem fólust S lækkun aldurs-
marksins. í viðræðum fulltrúa sjó-
manna við þáverandi félagsmála-
ráðherra, Svavar Gestsson og að-
stoðarmann hans Ammund Bach-
mann, vildu menn fá staðfest fyrir-
heit um greiðslu inn S sjóðinn. Þeir
sögðust þá ekki tilbúnir til að leggja
fram óútfyllta ávfsun til sjóðsins
og vildu sjá hve mikil upphæðin
yrði. Síðan hefur nánast ekkert
gerzt nema skipun tveggja nefnda,
sem ekki komust að niðurstöðu. Það
var þvi tilgangslítið að leita til ríkis-
stjómarinnar eftir lausn kjarasamn-
inga, sem deiluaðilar gengu frá
sjálfír. Lögin um lækkun aldurs-
marksins urðu að vemleika og nú
er breytingin farin að Sþyngja sjóðn-
um vemlega.
RSkisvaldið var sem sagt ekki til-
búið til að leggja til fé vegna þessa,
en gerir sívaxandi kröfur til kaupa
lífeyrissjóðanna til kaupa á skulda-
bréfum Byggingasjóðs ríkisins. Á
síðasta ári keypti Lífeyrissjóður sjó-
manna slSk skuldabréf fyrir um 700
milijónir króna. Við höfum beðið
um upplýsingar um það hve stór
hluti umsækjenda sé sjómenn. Þær
upplýsingar fást bæði seint og illa.
Þar sem húsnæðiskerfíð er löngu
spmngið og biðlistinn langur, væri
eðlilegast að Lífeyrisssjóður sjó-
manna lánaði félagsmönnum sínum
beint til húsnæðiskaupa. Vextir
yrðu þá eitthvað hærri, en á móti
kæmi að biðtími eftir láni yrði
styttri og fjátmagnskostnaður á
biðtímanum yrði úr sögunni. Hús-
næðismálastofnun liggur svo á
féinu frá okkur, að fljótlega upp
úr áramótum kemur bréf um að við
séum of seinir með greiðslur og þvi
komi til greina að að svipta þá fé-
laga okkar, sem fengið hafí lánslof-
orð, því. Þeim liggur ósköp á pen-
ingunum okkar, en svo bíða félagar
í lífeyrissjóði okkar ámm saman
eftir peningum frá stofnuninni.
Útgerðir 130 skipa um allt land,
að Vestfyörðum og Austfjörðum
undanskildum skulda sjóðnum nú
um 300 milljónir og hefur verið
farið fram á uppboð á þessum skip-
um til lúkningar kröfunni. Féð, sem
kemur í gegn um greiðslumiðlun
sjávarútvegsins, skilar sér vel, en
það, sem upp á vantar, em 4% sem
útgerðin tekur af launum sjómanna
og skilar síðan ekki. Við höfum
fengið bréf frá 12 fyrirtækjum, sem
hafa óskað þess að við tökum
skuldabréf atvinnutryggingasjóðs
að upphæð um 50 milljónir króna
sem greiðslu á iðgjöldum. Upphæð-
ir þessar em hæstar um 10 milljón-
ir á fyrirtæki, en þar sem skulda-
bréfín njóta ekki ríkisábyrgðar og
vextir á þeim em lágir viljum við
ekki taka þau. Kaup á þesusm bréf-
um stangast á við lög sjósins, sem
kveða svo á að ávaxta skuli fé hans
eins vel og frekast sé unnt.
Greiðslumiðlun sjávarútvegsins tek-
ur 15% af brúttóverðmæti afla og
deilir því niður á ýmsa sjóði útvegs-
ins og þar af fara 1,84% til iðgjalda
í lífeyrissjóðinn. Útgerðarmenn
reiknuðu með að það dekkaði þau
6% af launum sem vinnuveitandinn
á að standa skil á og þetta fé skil-
ar sér vel. Svo taka þeir 4% af laun-
um sjómanna og það fé skilar sér
ekki nógu vel. Mér virðist nauðsyn-
legt, eigi iðgjöldin að skila sér, að
hækka verði hlutfall aflaverðmæta
sem fer í greiðslumiðlunina úr 15%
í 17%, þannig að 3,84% komi þá
leið í Lífeyrisjóð Sjómanna, sem
dreifír greiðslum sfðan á viðkom-
andi sjóði.
Sjóðsstjóm er því andvíg að taka
við þessum skuldabréfum. Sam-
þykkti hún það kæmi einhver hol-
skefla slíkra beiðna yfír hana.
Skuldabréf Atvinnutryggingasjóðs
bera 5% vexti og með þeim er sem
sagt ætlunin að greiða vanskil á fé,
sem þegar hefur verið tekið af
sjóðsfélögum, sem síðan þurfa að
greiða 8% vexti af lánum úr sjóðn-
um. Útgerðarmenn em sem sagt
að biðja um lán úr Lífeyrissjóði sjó-
manna til fímm ára á lægri vöxtum
en sjóðsfélagar greiða. Á að verð-
launa útgerðarmenn fyrir fjárdrátt
með þessum hætti? Ég held varla.
Að auki er þetta aðeins skammtíma
lausn, útgerðin heldur ömgglega
áfram að safna skuldum, þar sem
raunvemleg rekstrarskilyrði batna
ekkert.
Þetta allt, frekja ríkisins til §ár
sjóðsins, og óskir um að taka
skuldabréfin upp í skuldir, rýrir
möguleika sjóðsins til að ávaxta fé
sitt sem bezt og taka á sig auknar
byrðar vegna lækkunar aldurs-
marksins. Sjómenn hafa hugsað
mikið um lífeyrisréttindi og oft
dregið úr kaupkröfum til að öðlast
aukin réttindi og þykir því orðið
nóg um ásælni ríkisins. Kannski
kemur fljótlega af því að ríkið sendi
öllum lífeyrissjóðum í landinu bréf
og tilkynni að aldrei verði greidd
þau skuldabréf, sem sjóðimir hafa
keypt af Byggingasjóðnum. Réttast
væri líklega að lífeyrissjóðimir
tæku að sér bein húsnæðislán til
félaga sinna og jafíivel mætti hugsa
sér að bankamir tækju þetta allt
yfír. Bankastarfsmenn em jafn-
margir og fískimenn og til að nýta
þann mannafla mætti ávöxtun og
útlán fara í gegn um bankakerfíð.
Fyrir 20 ámm vom íbúar í Ólafsvík
1.000 og fjórir starfsmenn í einum
sparisjóði. Nú em íbúar 1.100, en
bankar þrír með 40 manna starfs-
lið. Það ætti því að vera hægt að
bæta við sig verkefnum,“ sagði
Guðmundur Hallvarðsson.