Morgunblaðið - 08.03.1989, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 8. MARZ 1989
Sjúkrahús St. Jósepssystra, þar sem Bjarni var yfirlæknir um þijá áratugi.
ALDARMINNING:
Bjarni Snæbjömsson Jæknir
heiðursborgari Hafimi fjarðar
eftir Matthías Á.
Mathiesen
Meðal þeirra sem fyrir síðustu
aldamót bjuggu í vesturbænum í
Reykjavík voru ung hjón, sem hétu
Málfríður Júlía Bjamadóttir og
Snæbjöm Jakobsson.
Þau voru komin af góðu og
traustu fólki sem þar um slóðir
hafði búið fyrr á öldinni og reynst
dugmikið og velgert fólk.
Málfríður var dóttir Bjama Kol-
beinssonar að Bakkakoti og konu
hans Margrétar Illugadóttir, en for-
eldrar Snæbjamar vom þau hjónin
Jakob Steingrímsson og Guðrún
Guðmundsdóttir að Litla-Seli. Báðir
vom þeir Bjami og Jakob dugmikl-
ir útvegsbændur um miðbik síðustu
aldar.
Þau Málfríður og Snæbjöm eign-
uðust tvö böm. Dótturina Guðrúnu
Jakobínu, sem yngri var, fædd 21.
september 1891, giftist Óskari
Magnússyni, lækni en hún lést 1.
október 1969. Sonurinn Bjami, sem
fæddur var 8. mars 1889, gerðist
læknir og settist að í Hafnarfirði I
maí 1917. Þar andaðist hann í ágúst
1970, 81 árs að aldri, eftir rúmlega
hálfrar aldar óvenju farsælt starf
og hafði verið kjörinn fyrsti heiðurs-
borgari Hafnfirðinga.
Þegar þeim Málfríði og Snæbimi
fæddist frumburðurinn, Bjami, var
þeim sjálfsagt ekki annað í huga
en gleðin ein og hugur þeirra verið
bundinn við það, að gera allt sem
í þeirra valdi stæði til þess að skapa
syni sínum þá beztu framtíð, sem
þau gátu hugsað sér.
Hugur þeirra hefur að sjálfsögðu
mótast við þær aðstæður og þá tíma
sem þá vom og þau ekki órað fyrir
því, hversu líf þessa sonar þeirra
átti eftir að marka djúp spor í sögu
samtíðar hans og það sem þau
gerðu fyrir hann ætti eftir að vera
svo mörgum, sem raun ber vitni til
hjálpar og huggunar. Líf þeirra
hafði mótazt af hinni hörðu lífsbar-
áttu, sem landsmenn okkar háðu
um og eftir miðja síðustu öld, en
þrátt fyrir fátækt vom þau sam-
hent og kjarkmikil, viljasterk og
fómfús og vildu allt á sig leggja.
Frá foreldmm sínum segir Bjami
læknir Snæbjömsson í grein er
hann ritaði og út kom í bókinni
„Móðir mín“ 1958. Þar segir hann:
„Þau vom sárafátæk af verald-
legum gæðum, en heilsuhraust, vel
gefín, vel vinnandi og að mörgu
leyti reynd í skóla lífsins. Þáu
þekktu hvort annað vel, treystu
hvort öðm og Guðs forsjón. Þau
vom samhent í að vísa erfiðleikun-
um á bug og reyna af fremsta
megni að láta gott af sér leiða...
Gmndvallarkenning kristindómsins
er kærleikur til náungans og að
veita „minnstu bræðmnum" aðstoð
í örðugleikum þeirra. Foreldrar
mínir reyndu af fremsta megni að
lifa eftir þessari kenningu, enda var
þeim hjartahlýjan í blóð borin, um-
burðarlyndið og fómfysin, samúðin
Og hjálpsemin. Margir komu á
heimili þeirra, þegar sorgir og erfið-
leikar steðjuðu að, en margir komu
líka, þegar þeim háfði viljað eitt-
hvert happið til og gleðin hafði
gagntekið huga þeirra, því þau
kunnu það sannarlega, „að gleðjast
með glöðum og hryggjast með
hryggum". Þau vom líka vinamörg,
og óvildarmenn áttu þau aldrei
neina svo mér sé kunnugt. Betri
foreldra bömum sínum getur vart
en þá, sem við Guðrún systir mín
áttum.“
Af því sem að framan er ritað,
má lesa að Bjami læknir Snæ-
bjömsson kynntist í uppvexti sínum
af eigin raun hversu hörð lífsbarátt-
an oft getur verið og það hversu
fómfysi og hjálpsemi getur til leiðar
kömið. Tvímælalaust hefur það
mótað hugarfar hans strax í æsku
og ráðið miklu um, þegar hann
kaus að helga hinum sjúku krafta
sína og ákvað að gerast læknir.
Greind, skarpskyggni og sam-
viskusemi Bjama Snæbjömssonar
hefur sjálfsagt komið snemma í ljós,
enda var hann studdur til náms af
litlum efnum foreldra sinna en mikl-
um vilja þeirra.
„Msrama fór sjálf á stúfana til
að fá kennslu fyrir mig í latínu, sem
þá var ein skyldunámsgrein tii inn-
tökuprófs í Latínuskólann," segir
Bjami í áður nefndri grein.
Bjami lauk stúdentsprófi 1909
Bjarni Snæbjörnsson, læknir.
og innritaðist þá í læknaskólann og
lauk embættisprófi í læknisfræði
frá Háskóla íslands vorið 1914.
Að námi loknu gegndi Bjami um
eins árs skeið héraðslæknisstörfum
á Patreksfirði, en hélt síðan utan
og dvaldist í Danmörku við fram-
haldsnám um tveggja ára skeið.
Vorið 1917 kom hann heim frá
námi. Fluttist hann þá til Hafnar-
flarðar og hóf þar læknisstörf 20.
maí. Reisti hann sér myndariegt
hús við Kirlcjuveg 5 sem hann
nefndi Hvol.
Bjami læknir hafi ekki. lengi
stundað læknisstörf í Hafnarfírði
áður en hans ágæti og vinsældir
spurðust út um nágrannabyggðim-
ar. Læknisumdæmi hans varð því
brátt mjög víðáttumikið og erfítt
yfirferðar. Samfara læknisstörfum
í Hafnarfírði sinnti hann læknis-
störfum suður á Suðumes og allt
upp í Kjós.
Hann var ósérhlífinn og viljugur
til Iíknarstarfa og það kom sér líka
vel, þegar hinn mannskæða sótt,
spánska veikin geisaði 1918—1919
og samstarfsmaður hans, héraðs-
læknirinn, var fársjúkur. Þá kom
gerzt í ljós, hvað í hinn unga lækni
var spunnið, hver maður hann var.
Hann líknaði sjúkum, hughreysti
sorgmædda og taldi kjark f þá, sem
voru að láta yfirbugast.
Erlendur bóndi Magnússon á
Kálfatjöm á Vatsleysuströnd ritaði
m.a. eftirfarandi í sjötugsafmælis-
kveðju til Bjama læknis:
„Strax varð Bjami aðsótttu
læknir ekki aðeins í Hafnarfirði,
heldur og um alla Gullbringusýslu.
Skömmu eftir að hann settist að í
Hafnarfirði eða haustið 1918, barst
hingað til lands sú mikla sótt,
spánska veikin og breiddist óðfluga
um byggði landsins. Má segja um
þá tíma eins og stendur í kvæðinu
„Þorgeir í Vík: „í minni er enn sú
eymd og fár sem yfír gekk þá tíð.
Éldra fólki hér í Vatnsleysustrand-
arhreppi em enn í fersku minni þau
miklu veikindi er þá dundu yfir og
allt heimilisfólkið veiktist á mörgum
bæjum. En ekki verða þær minning-
ar svo raktar, að menn minnist
ekki með þakklæti og virðingu
Bjama Snæbjömssonar. Með slíkri
ósérhlífni og fómfysi vann hann sín
læknisstörf á þessum erfiðu tímum,
að fá og fátækleg orð fá því ekki
lýst.
Þá var erfíðara að ferðast en nú
er, mjór vegur og ógreiðfær og
hvergi bflfærir afleggjarar heim á
bæina eða milli bæja og varð Bjami
að fara það allt fótgangandi oft í
slæmri færð og misjöfnum veðmm.
Allar þessar torfæmr og erfiðleika
yfirsteig hann með karlmennsku og
dugnaði og var á ferðinni jafnt á
nóttu sem degi. Var þrek hans og
úthald nær óskiljanlegt. En það var
sjúklingum og öðrum ómetanlegur
styrkur og öryggi sú vissa, að
Bjami læknir brást aldrei, en
gegndi ávallt kalli svo fljótt sem
auðið var.
Sú kynslóð, sem nú er að alast
upp, lærir og festir sér í minni frá-
sagnir þessa tíma og sagan um
læknisafrek Bjama læknis á hörm-
ungartímum spönsku veikinnar
mun lengi f minnum höfð á Vatns-
leysuströnd.“
Um fyrstu sjúkravitjun Bjama
læknis upp í Kjós 1918, segir Loft-
ur Guðmundsson, rithöfundur í
grein í jólabiaði „Iíamars" 1965:
„Faðir minn stóð við borðið og
drakk sjóðheitt Ixífi. Hann var
holdvotur, en gaf sér ekki einu sinni
tíma til að setjast, enn síður að
hafa fataskipti, enda áttu þeir enn
spöl ófarinn, hann og læknirinn,
sem hressti sig á kaffísopanum
uppi í baðstofu. Ég man, að hann
hafði við orð, að honum væri ekki
fisjað saman, þessum unga lækni,
sem nú átti sína fyrstu sjúkravitjun
í Kjósina. Vélbáturinn hafði hreppt
hið versta veður yfir Kollafjörðinn,
rok og haugabrim, en formaðurinn
hafði látið svo um mælt, að læknin-
um hefði hvergi bragðist. Móðir
mín spurði þá hvemig hann hefði
reynzt, eftir að hann var kominn á
hestbak. Ég gerði ekki betur en að
fylgja honum, svaraði faðir minn
rólega. Andartaki síðar vora þeir
báðir horfnir út í myrkrið og slag-
veðrið, síðasta áfangann.
Fyrstu ár Bjama læknis í Hafn-
arfirði voru erfið. Öll aðstaða til
lækninga var slæm. Hafnarfjarð-
arapótek var stofnsett af Sören
Kampmann lyfsala fyrri hluta árs-
ins 1918 og hjálpaöi það mikið, en
sjúkrahús var ekkert fyrstu starfs-
árin. Úr því rættist er St. Jóseps-
systur reistu sjúkrahús sitt hér í
Hafnarfirði er tók til starfa 1926.
Bjami læknir studdi St. Jóseps-
systur með öllum ráðum. Hann
frekar en nokkur annar skildi hvers
virði það væri Hafnfirðingum og
öðram er leita þyrftu lækninga, að
í Hafnarfírði risi sjúkrahús.
Bjami gerðist þá læknir á sjúkra-
húsi St. Jósepssystra og yfírlæknir
eftir að hann hafði dvalizt á sjúkra-
húsi þeirra í Kaupmannahöfn og
búið sig undir starf sitt.
Alla tíð var einkar góð og farsæl
samvinna milli Bjama læknis og
hinna dugmiklu og fómfúsu St.
Jósepssystra, enda mátu þær
Bjama lækni og virtu að verðleik-
um.“ Um læknisstörf Bjama segir
Páll V. Daníelsson, fv. hagdeildar-
stjóri á hálfrar aldar starfsafmæli
hans, 20. maí 1967:
„Mörg era þau handtök, sem
Bjami er búin að leysa af hendi á
St. Jósepsspítala, en þó munu þau
vera miklu mun fleiri, sem unnin
hafa verið á lækningastofunni og í
heimahúsum. Löngum ferðaðist
Bjami um götur Hafnarfjarðar og
nágrennis á hjólinu sínu í sjúkravitj-
anir og hefur það ekki verið lítið
álag á læknisstarfið.“
Þannig var Bjami Snæbjömsson
1 rúma hálfa öld, hinn farsæli og
trausti læknir og mannvinur, sem
aldrei brást og gegndi ávallt kalli
svo fljótt sem við var komið.
Það starf, sem Bjami Snæbjöms-
son innti af hendi sem læknir, var
ærið starf fyrir einn mann. En hann
lét sér það ekki nægja, slíkur starfs-
maður var hann. Honum vannst
tími til að sinna fjölmörgum trúnað-
arstörfum fyrir samborgara sína
enda naut hann óskoraðs trausts
þeirra. Hann varð þó eftir því sem
læknisstarfíð jókst, að létta af sér
ýmsu sem hann gjaman hefði viljað
sinna, því læknir var hann fyrst og
fremst. Ekki aðeins líf og heilsa
samborgaranna áttu hug Bjama,
heldur velferð þeirra, bæjarfélags-
ins og svo þjóðfélagsins.
Um það sagði Eggert ísaksson,
fv. bæjarfulltrúi:
„Hann hafði alla tíð brennandi
áhuga á stjómmálum og var raunar
undravert hversu mikið hann lagði
á sig til að geta sinnt þeim af alúð,
þegar það er haft í huga, að hann
var yfírhlaðinn öðram verkefnum.
Stjómmálastörfin vora heldur eng-
an veginn unnin af persónulegri
frama- eða valdagimd, því allt slíkt
tel ég að hafi verið fjarlægt hugar-
heimi hans.“
Bjami Snæbjömsson var kjörinn
bæjarfulltrúi í Hafnarfirði 1923 og
gegndi þeim störfum samtals í 16.
ár. Átti hann þar þátt í lausn fjöl-
margra velferðarmála Hafnfirð-
inga.
Þegar Hafnarfjörður var gerður
að sérstöku kjördæmi 1931 og þá
eflaust hugsað að Alþýðuflokkurinn
þar fengi alþingismann kosinn,
völdu Sjálfstæðismenn Bjama
lækni Snæbjömsson sem sinn fram-