Morgunblaðið - 27.04.1989, Blaðsíða 13

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 27. APKÍL 1989
13
STAÐA HJUKRUNAR
eftir Dagbjörtu Þyrí
Þorvarðardóttur,
Guðlaugu Rakel
Guðjónsdóttur og
Svanlaugu Ingu
Skúladóttur
Til að gera sér grein fyrir stöðu
hjúkrunar í dag er nauðsynlegt að
líta um öxl og virða fyrir sér þróun
hjúkrunar í gegnum aldimar.
Fyrir 1840 var hjúkrun álitin ógeð-
fellt og klúrt starf. Hjúkrunarkonur
þeirra tíma voru drykkjumenn og
vændiskonur sem jafn oft stálu frá
sjúklingum sínum eins og að hjúkra
þeim til bata. Sjúkrahús voru pestar-
bæli og hjúkrunarkonur illa menntað-
ar, fengu léleg laun og voru yfirleitt
ekki starfi sínu vaxnar. Það var ekki
fyrr en með stofnun fyrstu samtaka
hjúkrunarkvenna árið 1840 sem farið
var að leggja áherslu á þjálfun og
menntun.
Árið 1854 braust Krímstríðið út
milli Rússa og Breta. Stríðinu fylgdi
gífurleg þörf fyrir læknishjálp og
hjúkrun. Florence Nightengale var
breskur hjúkrunarfræðingur sem
skipulagði og veitti særðum her-
mönnum hjúkrun í Krímstríðinu. Á
aðeins 6 mánuðum tókst henni með
bættri umönnun og auknu hreinlæti
að lækka dánartíðni særðra her-
manna úr 31,5% í 2,2%. Hún snéri
því heim úr stríðinu sem nokkurs
konar hetja og upp frá því hefur
nafn hennar borið hátt í hjúkrunar-
sögunni. Hún stofnaði síðar hjúk-
runarskóla, gaf út hjúkrunarbækur
og segja má að hún hafí lagt horn-
steininn að nútíma hjúkrun. Síðan
þá hefur hjúkrun verið í stöðugri
þróun og ávallt leitast við að upp-
fylla þarfír samfélagsins fyrir bætta
heilbrigðisþjónustu.
Hér á landi fer nú allt hjúkrunar-
nám fram í háskóla. Námið er 4 ár
og lýkur með B.Sc.-gráðu í hjúkrun-
arfræði.
Hjúkrunarfræðingar vinna flöl-
breytt störf i þjóðfélaginu. Flestir
vinna á sjúkrahúsum en margir vinna
utan þeirra til dæmis við heilsu-
gæslu, í skólum og fyrirtækjum.
Einnig starfa þeir á endurhæfíngar-
deildum, hjúkrunarheimilum, við eft-
irmeðferð á göngudeildum svo eitt-
hvað sé nefnt. í auknum mæli taka
hjúkrunarfræðingar þátt í þróunarað-
stoð erlendis. Sérmenntun hjúkruna-
rfræðinga á ýmsum sviðum hjúkrun-
ar verður æ algengari.
Hjúkrunarfræðingar verða að vera
tæknilega vel menntaðir til að fylgja
hinni öru tækniþróun í þjóðfélaginu.
Þróunin hefur líka verið í þá átt að
hjúkrunarfræðingar sinna meira
stjómunar-, leiðbeinenda- og
kennslustörfum en samkvæmt lögum
um heilbrigðisþjónustu frá 1983 grein
29.4 segin „Á svæðis- og deilda-
sjúkrahúsum skulu vera hjúkrunar-
stjórar deilda. Hjúkrunarstjóri skipu-
leggur hjúkrun á deildinni í samráði
við hjúkrunarforstjóra og ber ábyrgð
á henni“.
Á sjúkrastofnunum bera hjúkr-
unarfræðingar ábyrgð á að sjúklingar
njóti hjúkrunarþjónustu allan sólar-
hringinn. Þeir bera ábyrgð á öryggi
og velferð sjúklinga meðan á sjúkra-
húsdvöl stendur. En ábyrgð hjúk-
runarfræðinga nær einnig út fyrir
veggi sjúkrastofnana. Hjúkrunar-
fræðingar hafa mikil samskipti við
fjölskyldu og aðstandendur sjúklinga.
Þeir eru ávallt til taks við að svara
spumingum og leiðbeina sjúklingum
og aðstandendum um meðferð og
eftirmeðferð þegar heim er komið.
Til að tryggja samfellda þjónustu eru
hjúkrunarfræðingar oft tengiliðir
annarra heilbrigðisstétta. Sökum
stöðugrar nærveru sinnar hafa þeir
heildarsýn yfir meðferð sjúklinga og
bera ekki einungis ábyrgð á eigin
störfum og ákvörðunum heldur einnig
allri hjúkrunarþjónustu sem veitt er.
Til gamans má geta um könnun
sem fjórða árs hjúkrunamemar gerðu
á viðhorfi almennings til hjúkmnar
og hjúkrunarfræðinga. Þar var spurt
hversu mikla ábyrgð hjúkmnarfræð-
ingar hafa samanborðið við 18 aðrar
starfsstéttir. Kom þá í ljós að einung-
is læknar bera meiri ábyrgð í starfí
en hjúkrunarfræðingar.
Af framansögðu má ætla að hjúkr-
un sé fjölbreytt og krefjandi starf.
„Ef hjúkrunarfræðing-
ar eiga áfram að veita
þá þjónustu sem sam-
félagið gerir kröfii til
má ljóst vera að tryggja
þarf mannafla, mennt-
un og viðhald þekking-
ar.“
En hvers vegna er skortur á hjúk-
mnarfræðingum til starfa? Það er
ekki vegna þess að hjúkmn sé álitin
ógeðfellt og klúrt starf. Heldur aðal-
lega vegna þess að laun hjúkmnar-
fræðinga em ekki eftirsóknarverð.
Ef hjúkmnarfræðingar eiga áfram
að veita þá þjónustu sem samfélagið
gerir kröfu til má ljóst vera að tryggja
þarf mannafla, menntun og viðhald
þekkingar. Að öðmm kosti er hætta
á að við nálgumst þær aðstæður sem
ríktu fyrir rúmri einni öld þegar
sjúkrahús vora pestarbæli og hjúk-
mnarfræðingar ekki í stakk búnir til
að sinna starfí sínu.
Höfundar eru starfandi hjúkrun-
arfraeðingar á Borgarspítalanum.