Morgunblaðið - 27.04.1989, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 27. APRÍL 1989
Aðalfundur Félags sambandsfiskframleiðenda:
Frá aðalfundi SAFF. í frémstu röð frá hægri eru Halldór Þorsteinsson, fundarritari, Ámi Kolbeins-
son, ráðuneytisstjóri í sjávarútvegsráðuneytinu, Halldór Ásgrímsson, sjávarútvegsráðherra og Sigurður
Markússon, framkvæmdastjóri Sjávarafurðadeildar Sambandsins.
Tryggvi Finnsson endur-
kjörinn formaður félagsins
Síðasta ár það erfiðasta í sögu frystingar
TRYGGVI Finnsson, framkvæmdastjóri Fiskiðjusamlags Húsavfkur, var
endurkjörinn formaður Félags sambandsfiskframleiðenda á aðalfundi
félagsins í gær. Litlar breytingar urðu á stjóm félagsins svo og stjóm-
um dótturfyrirtækja Sambandsins í Bandarikjunumn og Bretlandi.
Gísla Jónatansson, kaupfélagssfjóra á Fáskrúðsfirði, skorti eitt at-
kvæði til að ná lqöri í stjóm beggja dótturfyrirtækjanna.
Árni Benediktsson:
Frystiiðnaður-
inn er gjaldþrota
Við kjör í stjóm SAFF höfðu tveir
stjómarmanna lokið lqörtímabili
sínu, þeir Ríkharð Jónsson, fram-
kvæmdastjóri Krikjusands og Guð-
mundur Pálmason, framkvæmda-
stjóri Hafamarins á Akranesi.
Ríkharð gaf ekki kost á sér til endur-
Ijörs, en Guðmundur Pálmason var
endurkjörinn. Kristján Ólafsson,
framkvæmdastjóri Útgerðarfélags
JKEA á Dalvík kom í stað Ríkharðs.
Auk Kristjáns, Guðmundar og
Tryggva eiga sæti í stjóm SAFF
þeir Pétur Olgeirsson, Vopnafirði,
Jóhann A. Jónsson, Þórshöfn, Jakob
Kristinsson, Bfldudal og Hermann
Hansson, Höfn.
Á fundinum voru kjömir tveir full-
trúar í stjóm Iceland Seafood Ltd, í
Bretlandi. Kosningu hlutu Tryggvi
Finnsson, með nokkrum yfirburðum
og Ólafur Jónsson, framkvæmda-
stjóri, sem hlaut 7 atkvæði. Næsti
komu Gísli Jónatansson á Fáskrúðs-
firði og Einar Svansson á Sauðár-
króki með 6 atkvæði. Að auki skipar
„Fjórir „draugar”
sóttu harðast að
íslenzkum fyrir-
tækjum í fram-
leiðslu til útfiutn-
ings á síðasta ári;
samdráttur í
magni, lækkandi
verð erlendis, fslenzk verðbólga
og íslenzkur fjármagnskostnaður.
Þessum fjórum draugum verður
að koma fyrir til að bæta stöð-
una,“ sagði Sigurður Markússon,
framkvæmdastjóri Sjávarafurða-
deildar Sambandsins, meðal ann-
ars.
í erindi sínu nefndi Sigurður að
samdráttur 1 frystingu hefði orðið
5,9%, útflutt magn frystra afurða
hefði dregizt saman um 12,1% og
útflutningur annarra afurða dregizt
saman um 26%, en aðalástæða þess
væri minni útflutningur á skreið.
Verðmæti alls útflutnings deildarinn-
ar hefði verið um 7 milljarðar króna,
5,4% minna en árið áður.
Sigurður sagði, að á síðasta ári
hefði útflutningur frystra afurða
landsmanna fallið úr 172.950 tonn-
um í 159.000 eða um 8%. Meðalverð
á útfluttum freðfiski hefði hækkað
Sambandið tvo menn í stjóm fyrir-
tækisins. Frá þeirri skipan verður
gengið í dag, en reglan hefur verið
að forstjóri Sambandsins og fram-
kvæmdastjóri Sjárvarafurðadeildar
skipi þessi sæti. Það eru Guðjón B.
Ólafsson og Sigurður Markússon.
Hvað þá varðar gildir það sama um
Iceland Seafood Corporation, dóttur-
fyrirtæki Sambandsins í Banda-
ríkjunum. í stjóm þess fyrirtækis
vom í gær kjömir þeir Hermann
Hansson með 22 atkvæðum og Mar-
teinn Friðriksson, áður fram-
kvæmdastjóri Fiskiðju Sauðárkróks,
með 13 atkvæðum. Næstur kom Gísli
Jónatansson með 12 atkvæði. Auk
fjórmenninganna á bandaríski lög-
fræðingurinn William Boswell sæti í
stjóminni og er það samkvæmt lög-
um þar vestra.
Á fundinum kom fram mikil svart-
sýni um rekstur frystingar, einkum
vegna mikils taprekstrar á síðasta
ári, sem er talin sá mestsi í sögu
frystingar hér á landi. Aðalfundir
um 7,8% í íslenzkum krónum talið,
en meðalgengi erlendra gjaldmiðla
hefði hækkað um 14,2%. Raunveru-
leg lækkun hefði því orðið á afurða-
verðinu. Þá gat hann þess, að á ár-
inu 1988 hefði meðaltal helztu vísi-
talna hækkað um 23,4% til 26,4%
og meðaltal skuldavaxta hefði þá
verið á milli 31 og 32%. Sigurður
vék síðan máli sínu að því hvemig
kveða mætti niður draugana fjóra.
Samdrátt í magni væri áreiðanlega
auðveldast að lækna með því að
draga nokkuð úr þeim mikla útflutn-
ingi á óunnum fiski sem nú hefur
viðgengizt um hríð. Slík aðgerð,
framkvæmd af skynsemi og hóf-
semi, myndi sennilega tryggja fersk-
fískmönnum og gámavinum sama
heildarverðmæti fyrir minna magn
og hún væri til þess fallin að styrkja
verulega freðfískmarkaði okkar í
Evrópu, í stað þess að grafa undan
þeim eins og nú gerist.
Ein vísasta leiðin til að draga úr
óhagstæðum verðsveiflum erlendis
er fólgin í að auka verðmæti þess
magns og þeirra afurða, sem fyrir
hendi eru. Eg fullyrði, að nú sé ver-
ið að gera meira átak í þessu efni á
okkar vegum en nokkru sinni fyrr.
dótturfyrirtækjanna verða haldnir í
dag.
„Hvalveiðar okk-
ar og mótmæli
hvalfriðunar-
sinna settu hvað
mestan svip á
markaðsstarf
okkar á síðasta
ári. Stjóm SAFF
hefiir haft vem-
legar áhyggjur af þessari þróun
og fjallaö um þessar aðgerðir
gegn okkur á fiestum fiindum
sínum. Stjómin hefiir ekki beitt
sér gegn stefnu sijómvalda i hval-
veiðimálinu, en látið sjávarútvegs-
ráðuneytið stöðugt vita um þá
erfiðleika, sem þessar vísindaveið-
ar hafa valdið okkur. Stærsta
áfallið var þegar Long John Sil-
ver’s hætti viðskiptum við Iceland
Seafood í byrjun siðasta árs. Eins
Um nægilega mergjaðan yfírsöng
yfir verðbólgudraugnum hljótum við
að líta til landsfeðranna. Ég minni
þó á það, sem ég hef áður sagt á
þessum stað, að verðbólgan er ekk-
ert einkamál stjómmálamanna; hún
verður aldrei kveðin niður nema fólk
á öllum sviðum þjóðlífsins láti sér
skiljast að við verðum að koma þess-
um vágesti á kné og í rauninni betur
en það - endanlega undir græna
torfu. Hér er ekkert minna að veði
en framtíð okkar í þessu landi.
Þá er það loks íjármagnskostnað-
urinn. Mér hefur oft fundizt vandinn
vera sá, að verðbólgan hefur verið
látin ráða ferðinni. Menn hafa í raun-
inni sagt, landsfeður sem landslýður,
verði það að vera sem vill um verð-
bólguna og svo setjum við nafn-
vextina um það bil 10% fyrir ofan
hana og þar með er réttlætinu full-
nægt. Við hefðum að sjálfsögðu átt
að snúa þessu við og segja sem svo:
Nafnvextir mega aldrei verða hærri
en 20%, sem aftur leiðir af sér að
verðbólgan má aldrei verða hærri en
10%. Ennþá betra hefði verið að setja
sér að markmiði 5% verðbólgu og
12 til 15% nafnvexti og stefna þeim
aðgerðum að 6si.“
„Frystiiðnað-
urinn er gjald-
þrota. Sennilega
eru miklu fleiri
greinar íslenzks
atvinnulífs gjald-
þrota. Til dæmis
er stór hluti fisk-
veiðiflotans mjög illa farinn.
Orsakir þess að svona er komið
eru nokkrar. Sú veigamesta er
efnahagsstjóm síðustu 10 ára,
en stór þáttur hennar hefur ver-
ið að reka atvinnuvegina á blekk-
ingum. Þá hefiir almennt viðhorf
til afkomu atvinnufyrirtælga átj
sinn þátt, ekki sízt fyrir það að
þetta almenna viðhorf hefiir náð
langt inn í raðir atvinnurekenda
sjálfra. Meirihluti þeirra hefiir
jafnan verið þess albúinn í samn-
ingum að teygja sig svo langt að
auðséð var að ekkert vit var í,“
og kunnugt er, var Long John
Silver’s okkar langstærsti kaup-
andi á þorskflökum i Bandaríkjun-
um,“ sagði Tryggvi Finnsson,
formaður stjórnar SAFF.
„Vísindaveiðunum lýkur nú í sum-
ar og þar með hvalveiðum okkar, þar
til og ef alþjóðahvalveiðiráðið leyfir
hvalveiðar aftur. Það er von mín að
í haust komist aftur á kyrrð á mörk-
uðunum enda er útilokað að vera
með eðlilegt og framsækið markaðs-
starf við þessar aðstæður. Alvarleg-
ustu áhrifin af mótmælum grænfrið-
unga meðan á vísindaveiðum okkar
hefur staðið, eru að við höfum ekki
getað sótt fram og rutt nýjar braut-
ir á mörkuðunum, miklu fremur en
að einstakir kaupendur hafi hætt
viðskiptum við okkur. Starf okkar,
bæði í Bandaríkjunum og á megin-
landi Evrópu, hefur verið varnarbar-
átta, en hefði þurft að vera starf til
sóknar," sagði Tryggvi um hvalveið-
arnar og áhrif þeirra.
Tryggvi rakti síðan starfsemi
SAFF frá síðasta aðalfundi, nefndi
stofnun samstarfsnefndar atvinnu-
rekenda í sjávarútvegi, skipulagsmál
Sjávarafurðadeildar Sambandsins og
drap á nauðsyn sérstakrar opinberrar
fískvinnslustefnu. „Núverandi kerfi
hefur leitt til harðvítugrar samkeppni
um yfirráð yfir aflakvótanum í formi
uppsprengds verðlags á skipum.
Meðalaflakvóti togara er í dag verð-
lagður á 140 til 150 milljónir króna.
Gjaldþrot útgerðarfélags eða sala á
skipum úr sjávarþorpi getur leitt til
gjaldþrots þess og gert fólkið, sem
þar býr, eignalaust. Því verða endur-
skoðuð lög um stjómun fiskveiða að
taka fullt tillit til hagsmuna fisk-
vinnslunnar og byggðarlaganna, sem
byggja allt sitt á sjávarútvegi.“
Tryggvi ræddi loks afkomumálin
og efnahagsumhverfíð: „Aðalfundur
samtaka okkar nú á vordögum er
haldinn í skugga eins erfiðasta
rekstrarárs, sem yfír _ íslenzkan
frystiiðnað hefur dunið. Ársuppgjör
frystihúsanna eru nú að birtast hvert
af öðru. Ljóst er að flest þeirra eru
gerð upp með tugmilljóna tapi. Má
segja að hér sé um algjöra eignaupp-
töku að ræða...
Á árinu_ 1988 sátu tvær ríkis-
stjómir á íslandi. Hvoragri þessari
ríkisstjórn tókst að skapa sjávarút-
veginum og raunar allri atvinnustarf-
semi í landinu, að bönkum og verð-
bréfafyrirtækjum einum undanskild-
um, eðlilegan rekstrargrundvöll.
Óg Tryggvi sagði einnig:,, Eitt ár
í viðbót með bullandi hallarekstri
þolum við ekki. Afleiðingarnar yrðu
stórkostlegt hran í fiskvinnslu áður
en þessu ári lýkur.“
sagði Árni Benediktsson, fram-
kvæmdastjóri SAFF, í framsögu-
erindi sínu.
Ámi sagði, að allar ríkisstjórnir
síðustu 10 árin, og reyndar lengur,
hefðu verið sammála um að útflutn-
ingsgreinar atvinnulífsins skyldu
búa við önnur skilyrði en aðrar at-
vinnugreinar til verðlagningar
framleiðslu sinnar. Mörgum ríkis-
stjórnum hefði þótt sjálfsagðast af
öllu að sumar atvinnugreinar réðu
kjörum sínum sjálfar á meðan aðrar
væra þrælbundnar af ákvörðunum
ríkisstjórnar.
„Árið 1988 var versta ár í sögu
hraðfrystingar hér á landi frá því
hún komst sæmilega á legg fyrir
50 áram. Tölur um endanlega af-
komu allra fyrirtækja í greininni
liggja ekki ennþá fyrir, þar sem
uppgjörum er ekki að fullu lokið.
Mér hafa þó borizt í hendur upp-
gjör fyrir um 90% af frystihúsum
innan SAFF. Halli á rekstri þeirra
er í fullu samræmi við það, sem
kom fram í úttekt endurskoðenda
á slíðastliðnu hausti á rekstri 30
frystihúsa. í samræmi við það má
búast við að rekstrarhalli frystiiðn-
aðarins í heild hafi á árinu 1988
numið 10 til 12%.
Halli ársins 1988 á sér margar
skýringar. Mjög veralegur halli var
orðinn á síðustu mánuðum ársins
1987. Almennt gerðu menn sér
ekki ljósa grein fyrir því, þar sem
fyrri hluti ársins hafði verið góður.
En í ársbyrjun 1988 var hallinn
kominn yfir 10%. Kjarasamningar
vora gerðir smátt og smátt framan
af ári. Fallizt var á stórhækkun
launa þrátt fyrir hallann á frystiiðn-
aðinum og fjölmörgum öðram at-
vinnugreinum. í lqölfar launasamn-
inga fylgdi að gengið var Iækkað,
fyrst um 6% í febrúarlok og síðan
um 10% um miðjan maí. Á útmán-
uðum fór afurðaverð að lækka og
hélt svo áfram fram eftir sumri, en
í árslok var verð frystra afurða um
11% lægra en í ársbyijun," sagði
Árni.
Ámi ræddi síðan ýmsar aðgerðir
núverandi ríkisstjómar, sem hann
sagði hafa bætt stöðuna nokkuð.
Síðan sagði hann: „Það kemur oft
sú stund í lífi samsteypustjórnar,
að hún hætti að ná árangri. Sú
stund er runnin upp hjá núverandi
ríkisstjórn. Og hversu svo sem ein-
stakir ráðherrar hennar era af vilja
gerðir til þess að láta gott af sér
leiða, kemur það fyrir ekki. Ríkis-
stjómin sem heild nær ekki saman
um nauðsynlegar aðgerðir. Ef ríkis-
stjórn nær ekki saman á fyrstu
mánuðum ferils síns, eru litlar likur
á því að það takist síðar. Það er
því ekki seinna vænna fyrir núver-
andi ríkisstjórn að taka á.“
Árni ræddi ennfremur mat á
stöðu fyrirtækja í sjávarútvegi og
það misræmi sem fram kæmi í
mati Þjóðhagsstofnunar og stjóm-
enda viðkomandi fyrirtækja. Sagði
hann þar muna miklu og mikið
vanta upp á að stofnunin mæti alla
nauðsynlega þætti inn í útreikninga
sína. Þjóðhagsstofnun teldi fryst-
inguna rekna með um 2% tapi en
6% tap væri nær raunveruleikanum.
„I heild er frystiiðnaðurinn því sem
næst eignalaus, þrátt fyrir að eign-
ir hafi verið uppskrifaðar langt
umfram það, sem eðlilegt er. Það
er varla ofmælt að atvinnugrein,
sem þannig er stödd, sé gjaldþrota,
þó enn megi finna fyrirtæki, sem
geta hjarað enn um sinn. Af þeim
100 fyrirtækjum, sem teljast til
frystihúsa, er meira en helmingur-
inn með neikvæðan höfuðstól; nokk-
ur geta talizt vera réttu megin við
strikið og geta þraukað í nokkur
ár til viðbótar að öðra óbreyttu; 6
til 10 frystihús hafa ef til vill mögu-
leika til langlífis," sagði Árni Bene-
diktsson.
Sigurður Markússon:
Fjórir draugar sóttu að
útflutningsfyr irtækj um
Tryggvi Finnsson:
Stjórnkerfí sjávarútvegs-
íns andsnúið fískvinnslunni