Morgunblaðið - 27.04.1989, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 27. APRÍL 1989
skóla, dagsettu 20. mars, leggur
menntamálaráðherra það til að
„fækkað verði kennslustundum í
einstökum áföngum þar sem unnt
er. Þannig verði ekki kenndar fleiri
en 5 vikustundir í áföngum, þar sem
nú eru kenndar 6 st./v.“. Varla
kemur til mála að fækka nemend-
um, a.m.k. hefur verið margítrekað
úr búðum menntamálaráðuneytis
að nú komist allir í framhaldsskóla,
án tillits til námsárangurs. Því má
búast við allt að 32 nemendum í
hverjum áfanga næsta vetur (en
það er sá flöldi sem leyfilegt er að
setja í hóp án samráðs við kenn-
ara); sumum vart læsum og skrif-
andi og námsefni af skomum
skammti. Heldur nú einhver í al-
vöru að það kraftaverk verði að
nemendur læri íslensku á því að
sitja og hlusta á skvaldrið í 32
manna hópi? Eða mun nefndin hans
Svavars gera þessa nemendur tal-
andi og skrifandi óbijálaða
íslensku?
Það er augljóst að í augum
flokksbræðranna Ólafs Ragnars og
Svavars verður íslensk tunga ekki
metin til fjár. Kannski telja þeir
henni misboðið með því að kaupá
henni líf fyrir beinharða peninga,
þ.e. kosta því til að kennarar geti
sinnt starfi sínu á sómasamlegan
hátt?
Höfundur er deildarstjóri i
íslensku við Fjölbrautaskóla Vest-
urlands á Akranesi.
brjóst, og líklega mjög fáar skræl-
ingjakonur svo vel útbúnar að ofan.
Líka sagðist hún hafa öskrað á þá
og hefði þeir orðið felmtri slegnir.
„Munda ek sýna yðr hvat ek afrek-
aði ok hvemig ek hræddi skræl-
ingja, en bæði vantar mik sverdit
ok bijóstit." Hún klappaði á rýra
bringuna, en Andrea Brown var
mjög nett í þessum efnum, eins og
áður var greint frá.
Sá ég mér skyndilega leik á
borði, og fannst, að ef til vill gæti
ég hjálpað sálfræðingunum við að
losa Andreu, vesalinginn, við
Freydísi Eiríksdóttur. Sagði ég við
hana, að mér fyndist það alls ekki
klæða hann að vera í líkama þessar-
ar smávöxnu og grönnu amerísku
konu. „Þat mundi hæfa yðr betr
að hafa búsetu í myndarlegm
skrokki ýtrvaxinnar, íslenzkrar
konu.“ Bætti ég við, að á íslandi
myndi fólk skilja tal hennar og
ýmsir kannast við sögu hennar.
Ómgglega gæti hún komist þar í
blöðin og jafnvel í sjónvarpið.
Nú vaknaði ég af þessum
skemmtilega draumi og var enn
með bros á vör. Eiginkonan vissi
ekki, hvaðan á sig veðrið stóð, þá
er ég hringdi seinna um daginn og
spurði: „Hvat mun til málsverðr
vera í kveld, kona góð?“
Höfundur er ræðismaður íslands
íSuður-Flórida og framkvæmda-
stjóri hjá Bsksölufyrirtæki &
Miami.
15
Fundið fé?
eftir Pál Kr. Pálsson
Fyrir nokkm kom Ólafur Ragnar
Grímsson fjármálaráðherra á fund
forstöðumanna ríkisstofnana.
Fundurinn vakti mikla athygli fjöl-
miðla. Virtist umfjöllun þeirra eink-
um beinast að því að fylgjast með
hvemig „ráðherrann rúllaði upp
kerfiskörlunum".
Fyrir okkur sem bemm ábyrgð
á rekstri opinberra stofnana og fyr-
irtækja, sem njóta framlaga úr
ríkissjóði, hafði þessi fundur hins
vegar það meginmarkmið að fá
fram skoðanir og sjónarmið íjár-
málaráðherra á því hvemig unnt
væri að draga úr kostnaði við rekst-
ur þessara stofnana. Sjálfur skrif-
aði undirritaður t.a.m. niður á blað
ýmis atriði sem hann hafði hug á
að spyija ijármálaráðherra að varð-
andi þetta mál. Eftir inngangserindi
ráðherra gerði ég mér hins vegar
grein fyrir að málefnaleg umræða
gat ekki orðið á þessum fundi.
Því miður var á fundinum lítt
Qaliað um það sem skiptir megin-
máli í þessu sambandi, þ.e. hvort
líklegt sé að sá niðurskurður
náist sem að er stefiit og hvort
þær aðferðir sem ætlunin er að
beita séu vænlegar til árangurs.
Um þessi atriði verður Qallað
nánar hér á eftir.
Of há ríkisútgjöld sem hlutfall
af tekjum ríkisins er vandi sem flest
vestræn ríki eiga við að glíma.
Ámm saman hafa menn leitað leiða
til að bregðast við þessum vanda
en hann er í grófum dráttum ein-
ungis hægt að leysa með tvennum
hætti, annað hvort með því að auka
tekjur ríkisins eða draga úr kostn-
aði. Leið tekjuaukningar felst eink-
um í auknum sköttum en leiðir
kostnaðarlækkunar era mjög marg-
ar og flestar fremur flóknar í fram-
kvæmd. Reynslan hefur sýnt að
leið tekjuhækkunar er óvinsæl með-
al þegnanna en skilar alla jafna
fljótt árangri á meðan le'ið kostnað-
arlækkunar er vinsæl, en árangur
af slíkum aðgerðum er því miður
oft heldur rýr.
Eitt frægasta dæmið um árang-
ursleysi niðurskurðarleiðarinnar er
frá stjórnartíð Ronalds Reagans
Bandaríkjaforseta. Hann gaf út þá
fyrirskipun að dregið skyldi úr
kostnaði hins opinbera um ákveðna
prósentu. Dagskipunin var þessi:
Þið eigi að spara, þið fáið enga
sérstaka aðstoð við að finna leiðir
til sparnaðar og engin sérstök tæki.
Sparnaðurinn var síðan ákveðinn í
prósehtum og skyldi vera alls stað-
ar sá sami. Þetta er rry'ög svipuð
leið og ijármálaráðherra hefur boð-
að. Árangur aðgerða í Bandaríkjun-
um var því miður allt annað en
glæsilegur. Ríkisútgjöld lækkuðu
ekkert á þessu tímabili, þau reynd-
ar hækkuðu. Hvers vegna skyldi
hafa farið svo?
Ástæðan er ósköp einföld. Það
er ekki hægt að þvinga fram
niðurskurð í ríkiskerfinu nema
viyi og skilningur sé á gildi og
skynsemi niðurskurðarins hjá
þeim sem eiga að firamkvæma
niðurskurðinn. Þá verða menn
einnig að þekkja þær leiðir sem
færar eru og hafa þann stuðning
og þau tæki sem nauðsynleg eru
til að ná árangri. Með stuðningi
er átt við faglega aðstoð frá hinu
opinbera og með tækjum er t.a.m.
átt við möguleika til uppsagna og
tilfærslna á starfsmönnum, auk
breytinga á fyrirkomulagi ýmis
konar viðskiptasamninga.
Grundvallarforsenda árang-
urs er að undirbúningurinn sé
með þeim hætti að menn greini
fyrst þær leiðir sem færar eru
og setji síðan markmið, en setji
ekki fyrst markmiðin og leiti
síðan að leiðum. Slík markmiða-
setning er ætíð óraunhæf og
ekki vænleg til að skila árangri.
Þá er mikilvægt að þeir sem eiga
að ná árangrinum sjái einhvem
hvata í aðgerðum, þ.e. að þeir njóti
með einum eða öðram hætti hluta
þess árangurs sem þeir komi til
með að ná, eða í öllu falli séu ekki
látnir gjalda þess ef þeir ná árangri
eins og hingað til hefur tíðkast í
opinbera kerfinu hér á landi. Með
þessu er átt við að þeir aðilar sem
tekist hefur að lækka fjárþörf sína
frá ríkinu eða auka sértekjur sínar
hafa nær undantekningarlaust ver-
ið látnir gjalda þess með niður-
skurði á opinberam framlögum til
starfseminnar.
Þeir sem til þekkja vita að
ákveðnar stofnanir eiga mun auð-
veldara með að spara en aðrar, án
þess að það bitni á umfangi starf-
seminnar. Þá er það svo með sumar
stofnanir að þær geta, vegna laga-
legrar skyldu sinnar, ekki dregið
úr þjónustunni og þar með oft á
tíðum lítið lækkað kostnað sinn
nema til komi breyting á lögum.
Páll Kr. Pálsson
„ Að mati undirritaðs
verður að beita svipuð-
um aðferðum við niður-
skurð í ríkisrekstri og
í einkageiranum, ef
árangur á að nást. Þær
aðferðir sem þar er
beitt byggjast á því að
skoða hvem einstakan
rekstrarþátt og velta
fyrir sér með hvers
konar aðgerðum sé
unnt að draga úr kostn-
aðinum.“
Þá skiptir samsetning kostnaðarliða
einnig veralegu máli. Hér má td.
nefna hlutfall launakostnaðar af
heildarkostnaði og hlutfall yfirvinnu
af heildarlaunum.
Að mati undirritaðs verður að
beita svipuðum aðferðum við niður-
skurð í ríkisrekstri og í einkageiran-
um, ef árangur á að nást. Þær að-
ferðir sem þar er beitt byggjast á
því að skoða hvern einstakan
rekstrarþátt og velta fyrir sér með
hvers konar aðgerðum sé unnt að
draga úr kostnaðinum.
Vill undirritaður eindregið
benda Qárinálaráðherra á að
kynna sér hvernig þau fyrirtæki
sem náð hafa árangri í niður-
skurði á kostnaði hafa unnið að
framkvæmd málsins og koma
síðan til baka og kynna fyrir
okkur, sem berum ábyrgð á
rekstri opinberra stofnana og
fyrirtækja, þá leið sem hann
hyggst fara.
Undirritaður er sammála Qár-
málaráðherra um mikilvægi þess
að skera niður í hinu opinbera
kerfi og er einnig sannfærður
um að miklir möguleikar séu til
þess. Hins vegar telur undirritað-
ur að sú leið sem Qármálaráð-
herra virðist hafa ákveðið að
fara sé dæmd til að mistakast
af þeirri einföldu ástæðu að í
henni er enginn hvati fyrir þá
sem eiga að ná árangrinum.
Höfundur er hagverkfræðingur
ogforstjóri Iðntæknistofhunar
íslands.
Fyrirlestur um
sljórn Bush
Bandaríski prófessorinn
George Edwards heldur opin-
beran fyrirlestur í boði Félags-
vísindadeildar Háskóla íslands í
dag, fimmtudaginn 27. apríl, og
ber hann titilinn „Framtíð ríkis-
stjórnar George Bush“.
í fréttatilkynningu frá Háskóla
íslands segir að. prófessor George
Edwards hafi sérhæft sig í málefn-
um bandaríska forsetaembættisins
og sé þekktur fyrir rannsóknir sínar
á því sviði. Eftir hann hafi komið
út fjölmargar bækur og tímarits-
greinar um forsetaembættið, sam-
skipti þess við þing og fjölmiðla,
stefnumótun o.fl.
Fyrirlesturinn, sem er öllum op-
inn, verður fluttur í stófu 101 i
Odda við Sturlugötu og hefst kl.
17.00.
„Dalurinn. Aðaldalur allra dala“
Hvor bræðranna á nú öflugri arf
leifð á Norðurlandi, Einar þveræing-
ur eða Guðmundur ríki?
eftir Jónas Pétursson
í fréttatíma útvarps nýverið
heyrði ég sagt frá því að í Þingeyj-
arsýslu væri nú komin af stað söfn-
un undirskrifta til þess að leggja
áherzlu á að heimiluð verði svo-
nefnd forkönnun á „hagkvæmni"
varaflugvallar í Aðaldal á vegum
vamarliðs og NATO. í ljósi um-
ræðna sem heyrst hafa um slíka
framkvæmd, er í huga þriggja km
bráut og „nauðsynlegt" athafna-
svæði og kostnaður 10—11 þúsund
milljónir! Nú setti mig hljóðan.
Ég vil mælast til þess að efst á
„haus“ undirskriftalistanna verði
með áberandi letri birt í heild ljóð
Huldu, Unnar Benediktsdóttur frá
Auðnum, er hún orti við lýðveldis-
hátíð á Þingvöllum 17. júní 1944.
Verðlaunaljóð þingeysku skáld-
konunnar: Hver á sér fegra föður-
land, öll erindin.
Höfimdur er fyrrverandi alþingis-
maður SjálfstæðisBokks fyrir
Austurlandskjördæmi.
Jónas Pétursson
Verð aðeins 67.900 krónur.
dverg
mm
BOLHOLTI 4 • 105 REYKJAVÍK • SÍMI 68 03 60
XQbra TELEFAXTÆKI
FYRIR FARSÍMA
í bílinn jafnt sem bátinn. Hentug tæki t.d.
fyrir lækna, sölumenn, lögreglu og aðra sem
þurfa að reiða sig á örugg samskipti hvar sem
þeir eru staddir.
COBRA telefaxtækin fyrir farsíma eru sam-
þykkt af Pósti og síma. Þau eru fyrir 12, 110 og
220 volt.