Morgunblaðið - 27.04.1989, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 27. APRÍL 1989
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 27. APRÍL 1989
27
plírrgl Útgefandi nnfybiMfe Árvakur, Reykjavík
Framkvæmdastjóri Haraldur Sveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Aðstoðarritstjóri Björn Bjarnason.
Fulltrúarritstjóra Þorbjörn Guðmundsson, Björn Jóhannsson, Árni Jörgensen.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst Ingi Jónsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Askriftargjald 900 kr. á mánuði innanlands. í lausasölu 80 kr. eintakið.
Eitri beitt gegn
Georgíumönnum
Um stjóm fískveiða við ísland;
Gjald fyrir veiðileyfi
Frásagnimar af því sem
gerðist í Tíflis, höfuð-
borg Georgíu í Sovétríkjun-
um, fyrir tveimur vikum eru
með ólíkindum. Nýr leiðtogi
flokksins þar, Givi Gumb-
aridze, sagði við erlenda
blaðamenn sem heimsóttu
Tíflís á mánudag, að her-
menn hefðu beitt eitri gegn
fólki sem fór með faðirvorið
og söng. Einn af þeim sem
sitja í nefnd er rannsakar
atburðina í Tíflis og orsakir
þess að tugir manna féllu
hefur komist þannig að orði:
„Helstu slagorð mótmælend-
anna voru kröfur um sjálf-
stæði. Rétta lýsingin á að-
gerðum yfirvalda er sú að
þama hafi heimsveldi verið
að slökkva vonarglætu ný-
lendubúa.“
Víða í Sovétríkjunum og
fylgiríkjum þeirra efnir al-
menningur til mótmæla gegn
einræði og ofríki. Mótmælin
em með ólíkum hætti en alls
staðar skín þjóðernisástin í
gegn og andstaðan við er-
lenda drottnun og yfirráð.
Sums staðar eins og í Pól-
landi og Ungverjalandi er
þróunin komin á það stig,
að erfitt er að snúa til baka.
Annars staðar eins og í
Eystrasaltslöndunum em
talsmenn frelsis og sjálf-
stæðis að þreifa fyrir sér og
kanna hve mikið þanþol
ráðamanna í Kreml er. Það-
an berast ekki fregnir af
valdbeitingu hersins. í Ge-
orgíu var á hinn bóginn
bmgðist við kröfum um sjálf-
stæði og virðingu fyrir skoð-
unum fólks og trú með
slíkum fautaskap að með
ólíkindum er.
Beiting eiturvopna er svo
ógeðfellt bragð, að þjóðir
heims hafa sameinast í banni
við henni. Oðm hverju berast
þó óhugnanlegar fréttir um
að gripið hafi verið til eiturs
gegn almenningi í styijöldum
og er skemmst að minnast
aðfarar íraka að Kúrdum.
Erfitt hefur verið að fá slíkar
fréttir staðfestar. Ódæðis-
mennirnir reyna eftir öllum
leiðum að leyna grimmdar-
verkum sínum. Hitt er víst,
að engir eiga meira af eitur-
vopnum en einmitt Sovét-
menn og gmnsemdir vom
uppi um að þeir hefðu notað
þau í Afganistan.
Að hermenn skuli hafa
spúð eiturgasi yfir almenn-
ing í Tíflis sýnir að sovésk
stjórnvöld em þrátt fyrir
Gorbatsjov reiðubúin til að
snúast gegn mótmælum al-
mennings af mun meiri
hörku og með mun svæsnari
aðgerðum en nokkurn hefði
órað fyrir. Má ef til vill líta
þannig á, að eiturárásin í
Tíflis sé alls ekki tilviljun
heldur skipulögð með það í
huga að hræða sovéska borg-
ara almennt frá því að and-
mæla ráðamönnum í Kreml?
Stjórnvöld vilji með henni
minna alla þegna sína á hvað
það kunni að kosta að rísa
gegn yfirvaldinu?
Af hálfu sovéskra yfir-
valda hefur verið leitast við
að gera sem minnst úr því
sem gerðist í Tíflis 9. apríl
og erfitt er að fá nákvæmar
upplýsingar um það. Frétta-
maður breska útvarpsins
BBC sem ræddi við fulltrúa
í óháðri nefnd þings Georgíu
í Tíflis í gær sagði að þeir
teldu að 100 manns að
minnsta kosti hefðu látið lífið
vegna ofbeldis hermanna og
enginn vafi léki á því að
taugagasi hefði verið beitt.
Tugir manna lægju enn
þungt haldnir eftir átökin.
Að fréttamaður erlendrar
útvarpsstöðvar skuli hafa
getað farið á vettvang og
leitað sjálfur upplýsinga um
þessa hryllilegu atburði gef-
ur von um að unnt verði að
stemma stigu við frekari of-
beldisaðgerðum. Stuðnings-
menn Georgíumanna sem
mótmæltu í Moskvu á sunnu-
daginn sögðu að lögreglan
þar hefði verið tiltölulega
mjúkhent vegna þess að er-
lendir sjónvarpsmenn voru á
staðnum. Hvarvetna þar sem
kostur er þarf að veita sov-
éskum stjórnvöldum það að-
hald sem helst getur verndað
líf saklausra borgara sem
vilja ekki annað en meira
frelsi til orðs og æðis.
eftir Gylfa Þ.
Gíslason
I.
Ýmsir hagfræðingar sem og
raunvísindamenn við Háskólann
hafa sett fram hugmynd, sem ætlað
er að stuðla að því, að flotinn
minnki með hæfilegum hraða og
þau skip verði eftir við veiðar, sem
hafa hagkvæmastan rekstur, þ.e.
að leyfilegur afli sé hverju sinni
sóttur með sem minnstum kostn-
aði. Þessi hugmynd er fólgin í því,
að veiðileyfi verði ekki afhent
ókeypis, heldur seld. Það gæti orðið
annaðhvort á þann hátt, að ríkis-
valdið ákvæði söluverðið eða að þau
yrðu boðin upp á markaði. Ljóst er,
að hér væri um mjög gagngera
breytingu að ræða. Þess vegna hef-
ur enginn stungið upp á því, að
henni yrði komið á í einu vetfangi,
heldur smám saman, hvort sem
farin yrði sú leið, að ríkisvaleið
ákvæði söluverð eða efnt yrði til
uppboðs. Þeirri hugmynd hefur
jafnvel verið hreyft, að til greina
kæmi að halda áfram að afhenda
verulegan hluta veiðileyfa ókeypis,
en selja nokkum hluta — og þá t.d.
vaxandi hluta —, annaðhvort á
föstu verði eða á uppboði. Ýmsir
kostir væru og fyrir hendi varðandi
ráðstöfun þeirra tekna, sem af
veiðileyfasölunni hlytust. Þeirri
hugmynd hefur verið hreyft, að
tekjunum yrði öllum, a.m.k. um
nokkum tíma, ráðstafað í þágu
sjávarútvegsins, þannig að ekki
yrði um að ræða nýjar álögur á
hann, t.d. til þess að greiða fyrir
úreldingu fiskiskipa, eða þeim varið
á annan hátt í svipuðu skyni.
Hugmyndin um sölu veiðileyfa,
þ.e. greiðslu gjalds fyrir veiðileyfi,
hefur mætt mjög eindreginni and-
stöðu málsvara sjávarútvegsins,
bæði útgerðarmanna og sjómanna.
Hins vegar hafa nær allir hagfræð-
ingar, sem um málið hafa ritað,
stutt hugmyndina, auk margra
raunvísindamanna, sem rannsakað
hafa vandamál fiskveiðistjómar
KVENNALISTINN ákvað í gær
að styðja framgang húsbréfa-
frumvarps Jóhönnu Sigurðar-
dóttur félagsmálaráðherra á
þessu þingi, að uppfylltum þrem-
ur skilyrðum, þar á meðal um 600
miHjóna króna viðbótarframlag
til félagslega íbúðakerfisins á
næsta ári. Jóhanna segir að fjall-
að verði um skilyrðin innan rikis-
stjórnarinnar í dag og að sjálf
geti hún sætt sig við þau. Geir
H. Haarde fúlltrúi Sjálfstæðis-
ílokks i félagsmálanefhd neðri
deildar Alþingis segir að málið
sé komið á allsheijar uppboð hjá
ríkisstjórninni, Stefán Valgeirs-
son bjóði eitt, Kvennalisti annað.
„Við fóram yfir þetta í dag og
höfðum reyndar fund með Jóhönnu,
þar sem við kynntum fyrir henni
þau atriði sem við lögðum áherslu
á,“ sagði Guðrún Agnarsdóttir þing-
maður Kvennalista. Þær settu þijú
skilyrði fyrir stuðningi Kvennalist-
sérstaklega. Hún hefur þó ekki enn
hlotið stuðning neins stjómmála-
flokks. Áhrifamiklir stjómmála-
menn, svo sem núverandi viðskipta-
og iðnaðarráðherra, Jón Sigurðs-
son, og fyrrverandi iðnaðarráðherra
og varaformaður Sjálfstæðisflokks-
ins, Friðrik Sophusson, hafa opin-
berlega lýst fylgi við grandvallar-
hugmyndina. Fjölmiðlar hafa yfir-
leitt ekki fjallað um hugmyndina í
forystugreinum. Eitt dagblaðanna,
DV, hefur þó mælt með hugmynd-
inni í forystugreinum.
Færa má einföld rök fyrir því,
að hagkvæm leið til þess að minnka
fiskveiðiflotann sé að láta þá, sem
fá veiðileyfi, greiða fyrir þau. Aug-
ljóst er, að fiskveiðiflotinn er of
stór og að því fylgir of mikill útgerð-
arkostnaður. Það er hægt að sækja
þann afla, sem óhætt er að veiða,
með minni tilkostnaði. Eins og fisk-
veiðistjóminni er nú hagað er — sem
betur fer — tilhneiging til þess, að
hagkvæmari skipin stundi veiðar í
stað þeirra, sem era óhagkvæmari.
Það gerðist á þann hátt, að eigend-
ur skipa, sem telja rekstur sinn
hagkvæman, kaupa veiðileyfi af
veiðileyfishöfum, sem telja sig hafa
meira upp úr því að selja leyfin en
að veiða samkvæmt þeim. Slík
veiðileyfissala er auðvitað hag-
kvæm, bæði fyrir seljandann og
fyrir þjóðarbúið. en hagkvæmnin
gæti orðið enn meiri en nú á sér
smám saman stað innan kvótakerf-
isins. Þeir, sem greiðslunar fá fyrir
kvótana, hætta nefnilega ekki út-
gerð, nema um endanlega sölu á
kvóta sé að ræða, en hingað til
hefur verið lítið um slíkt. Eins og
nú háttar er m.ö.o. engin trygging
fyrir því, að flotinn minnki. And-
virði kvótanna er notað til þess að
halda skipum í rekstri. Þótt við-
skipti með kvóta séu æskileg og
leiði til hagkvæmni, hafa þau ekki
í för með sér þann spamað, sem
hljótast mundi af minnkun flotans
og minni sókn, að óbreyttum afla.
Það er af þessum sökum, sem nú-
verandi fiskveiðistjóm leiðir ekki til
nægilegrar hagkvæmnisaukningar,
þótt hún heimili kvótasölu, og hún
ans við framvarpið. Þau era að fé-
lagsmálaráðherra skipi nefnd þegar
í stað, sem endurskoði lög um fé-
lagslegar íbúðir, meðal annars til
að samræma og einfalda félagslega
kerfið. Nefndin skili niðurstöðum
fyrir 1. nóvember næstkomandi.
Sérstök áhersla er lögð á að auka
framboð leiguhúsnæðis og kanna
möguleika á stuðningi við leigjend-
ur. Annað skilyrðið er að auka vera-
lega fjármagn til félagslegra íbúða.
Fyrsta skrefið sé að ríkisstjórnin
tryggi að minnsta kosti 600 milljón
króna aukningu á framlagi ríkisins
til félagslega húsnæðiskerfisins á
næsta ári. Þriðja skilyrðið er að
hækkun á vöxtum húsnæðislána
verði ekki afturvirk, það er taki
ekki til lána sem þegar er byrjað
að veita, þegar vaxtahækkun verð-
ur.
Guðrún var spurð hvort þeim
hefði ekki þótt nauðsynlegt að hafa
framvarpið til umfjöllunar yfir
sé hagkvæm, svo langt sem hún
nær. En þyrfti leyfíshafí að greiða
gjald fyrir kvótann, hlyti hann að
bera saman, hvort hagkvæmara
væri að greiða það eða láta af
þeirri sókn, sem leyfið veitir heim-
ild til. Jafnvel þótt gjald fyrir veiði-
leyfi yrði í upphafi ekki haft hærra
en svo, að jafnvel óhagkvæmustu
skipin gætu greitt það, ef gengi
væri rétt skráð, hlytu þau að hug-
leiða þann rétt, sem þau eiga til
að selja kvótann öðram, sem gætu
hagnýtt hann betur. Kaupandi kvót-
ans tæki síðan væntanlega síðar
ákvörðun um að leggja óhagkvæma
skipinu. Það er með þessum hætti,
sem gjald fyrir veiðilejrfi mundi
stuðla að minnkun flotans og því,
að hagkvæmustu skipin stunduðu
veiðar áfram.
En að baki hugmyndinni um
gjald fyrir veiðileyfi liggur ekki
aðeins sú skoðun, að með því móti
einu sé unnt að koma á nauðsyn-
legri hámarkshagkvæmni í fiskveið-
unum. Núverandi skipan fískveiði-
stjórnarinnar hefur jafnframt alvar-
legt þjóðfélagslegt misrétti í för
með sér, sem sölu veiðileyfa er
ætlað að leiðrétta. Ýmsir telja þenn-
an þátt hugmyndarinnar ekki skipta
minna máli en hagkvæmnissjónar-
miðin, sem lýst var að framan, jafn-
vel vera mikilvægari.
I gildandi lögum um stjórn físk-
veiða segir svo í upphafí 1. gr.:
„Fiskistofnar á íslandsmiðum era
sameign íslenzku þjóðarinnar." í
þessu felst auðvitað fyrst og fremst
yfírlýsing um, að fiskistofnarnir séu
verðmæti, og í öðra lagj, að þessi
verðmæti séu eign allra íslendinga.
Það er einkenni allra verðmæta, að
þau gefa af sér arð, afgjald, rentu.
Sá, sem á landareign, hefur af henni
arð, annaðhvort með því að nota
hana sjálfur eða leigja hana öðram.
Sá, sem á skóg, námu, olíulind eða
veiðiá, hlýtur af þessari eign sinni
einhvers konar rentu. Auðlindin
gefur af sér rentu, alveg óháð því
hvort hreinn ágóði er af hagnýtingu
hennar eða ekki. Rentan kemur
fram í mismunandi miklum afköst-
um misgóðra auðlinda og þá um
sumarið. „Okkur fínnst í raun að
það þurfi að athuga þama mjög
marga þætti áður en það tekur gildi
og það er einmitt þess vegna sem
við eram með þá fyrirvara sem við
höfum. Hins vegar má segja að það
geti verið tilraunarinnar virði, í
raun, svo fremi sem hægt verður
að fylgjast vel með framvindu máls-
ins, einnig að félagslega kerfið verði
betur tryggt þegar verið er að gera
breytingar á almenna kerfinu eins
og hér er verið að gera.“
Jóhanna Sigurðardóttir segist
vera mjög ánægð með fundinn með
Kvennalistakonum. „Vegna þess að
hann sannfærir mig um að Kvenna-
listinn hefur tekið mjög jákvætt og
málefnalega á þessu máli.“ Jóhanna
segist geta sæst á skilyrði Kvenna-
listans fyrir sitt leyti, hins vegar
verði ekki gefið svar við þeim fyrr
en þau hafa verið rædd innan ríkis-
stjómarinnar í dag.
Geir H. Haarde segist vera undr-
andi á þróun mála. „Mér sýnist að
þetta mál sé komið á eitt allsheijar
leið misháu verði þeirra. Þótt eig-
andi olíulindar tapi á vinnslu á olíu
úr henni, jafngildir það auðvitað
ekki því, að olíulindin hafi enga
rentu gefið af sér. Afrakstur olíu-
lindarinnar byggist á fleira en
sjálfri hagnýtingu hennar. Tæki og
vinnuafl era notuð við vinnslu olí-
unnar. Tapið gæti átt rót sína að
rekja til þess, að óhagkvæm tæki
hafi verið notuð, of mikið vinnuafl,
stjórn og sölustarfsemi hafi verið
óhagkvæm eða allt þetta. Tapið
þýðir ekki, að auðlindin sjálf hafi
engu skilað af sér. Það ætti því
aðeins við, að auðlindin væri einsk-
is virði, þ.e. að ekki væri hægt að
selja hana neinum. En sé það hægt,
er það sönnun þess, að hún hefur
skilað af sér rentu, þótt heildartap
hafi orðið á vinnslunni. Þótt fyrir-
tækið verði gjaldþrota og rekstri
þess sé hætt, er verðmæt olíulind
seld öðram eiganda. Söluandvirðið
gengur upp í skuldir fyrri eiganda.
Og nýir eigendur verða að ávaxta
það fé, sem þeir binda í auðlind-
inni, ef hinn nýi rekstur á að verða
arðbær.
Fiskistofnamir við ísland era
mikilvægasta auðlind íslenzku þjóð-
arinnar og undirstaða efnahagslífs
hennar, forsenda þess, að lifað verði
góðu lífi á íslandi. Auðvitað skilar
þessi mikilvæga auðlind af sér
rentu, sem nefna mætti sjávar-
rentu, hliðstætt því orði, sem hag-
fræðingar hafa í aldir notað um
afgjald það, sem landareign skilar
af sér og nefnt hefur verið jarð-
renta. Þótt fiskveiðar séu reknar
með tapi, er mjög mikilvægt, að
menn dragi ekki þá ályktun af því,
að fiskistofnamir hafí ekki skilað
af sér neinni sjávarrentu. Margvís-
legar ástæður geta legið til tap-
rekstursins, jafnvel ástæður, sem
eiga bókstaflega ekkert skylt við
nein atriði, sem lúta að sjálfum
útgerðarrekstrinum, svo sem aug-
ljóslega rangri gengisskráningu.
Laxveiðiá verður ekki verðlaus fyrir
það, að eigandi hennar tapi eitt
árið, t.d. vegna þess, að óbreytt
verð á stöng frá því árið áður skili
honum ekki nægilegum tekjum tii
uppboð hjá ríkisstjórninni. Stefán
Valgeirsson býður eitt, Kvennalist-
inn annað og þvert ofan í fyrri yfir-
lýsingar." Hann segir að svo líti út
að Alþýðubandalagið hafi ekki
fylgst með. „Ragnar Amalds lýsir
því yfir í sjónvarpi að Alþýðubanda-
lagið hafi alls ekki samþykkt mark-
aðsvexti. Með því lýsir hann yfir að
Alþýðubandalagið hafi alls ekki vit-
að um hvað þetta mál snýst. Það
kemur undarlega fyrir sjónir, þar
sem einn af ráðherram þeirra sat í
hinni margumræddu milliþinga-
nefnd sem undirbjó þetta mál í sum-
ar. Mér sýnist blasa við, að ef kem-
ur til slíkra grandvallarbreytinga
eins og nú era komnar kröfur um,
þá þurfi auðvitað að kanna allar
forsendur að nýju og það er að
mínum dómi enn ríkari ástæða fyrir
frestun málsins fram á haust,“ sagði
Geir H. Haarde.
Húsbréfafrumvarpið:
Kvennalisti vill sam-
þykkja með skilyrðum
Sýnist málið komið á eitt allsheijar uppboð hjá ríkisstjórn-
inni, segir Geir H. Haarde
„Veiðileyfí eru auðvit-
að verðmæti af því að
þau eru heimild til þess
að hagriýta takmarkaða
auðlind, fískistoftiana í
sjónum. Verðmæti á
enginn að fá gefins. Þá
er honum ívilnað á
kostnað annarra.“
greiðslu á vöxtum og afborgunum
af nýju veiðihúsi, sem hann hefur
byggt fyrir þá, sem hann selur veiði-
leyfi og afnot af fylgja veiðileyfinu.
Hann heldur auðvitað áfram að
leigja ána og getur væntanlega
öðlazt hagnað aftur, t.d. með því
að afla nýrra tekna af veiðihúsinu
eða með því að hækka leiguna.
Þótt útgerðarmaður tapi á útgerð
sinni, ber það auðvitað ekki vitni
um, að fískimiðin, sem hann hefur
veitt á, skili engri rentu. Það hafa
þau gert. Fiskurinn er ótvírætt
verðmæti. En annaðhvort hefur
óhagkvæm hagnýting annarra
framleiðsluþátta en fiskistofnanna
eða óhagkvæmt verð fyrir afrakst-
urþætti — eða hvort tveggja —
numið meiru en svarar til rentu
auðlindarinnar, fiskistofnanna. Og
þótt útgerð heillar þjóðar sé rekin
með tapi, er það auðvitað ekki held-
ur sönnun fyrir því, að fiskurinn í
sjónum, auðlind sjávarins, hafrekki
skilað af sér rentu. Auðvitað hefur
hann gert það. Annars væra allir
ekki sammála um, að hagkvæmt
sé að vernda fiskistofnana. En
óhagkvæmur kostnaður vegna ann-
arra framleiðsluþátta eða ófull-
nægjandi afrakstur afurða hefur
numið meira en afrakstur auðlind-
arinnar, sem hagnýtt var. Hún hef-
ur skilað sínu til rekstrarins, þótt
ekki hafí það dugað til hreins hagn-
aðar.
En fær eigandi auðlindanna hér,
þjóðin í heild, hina árlegu rentu
greidda? Fær Árni iðnaðarmaður
eða Bjarni kennari greiddan sinn
hlut af rentunni? Svarið er auðvitað
nei. Afgjaldið rennur ekki heldur í
sameiginlegan sjóð landsmanna.
Það rennur til þeirra, sem ríkisvald-
ið hefur veitt ókeypis leyfi til þess
að hagnýta auðlindina, í aðalatrið-
um þeirra, sem áttu skip á áranum
1981—1983 eða hafa eignazt skip
í stað þeirra, sem þá vora til, en
era nú ekki lengur notuð. Þetta era
staðreyndir, sem þeir, er hafa gert
sér grein fyrir þessu, telja þjóð-
félagslegt ranglæti.
Veiðileyfi era auðvitað verðmæti
af því að þau era heimild til þess
að hagnýta takmarkaða auðlind,
fiskistofnana i sjónum. Verðmæti á
enginn að fá gefins. Þá er honum
ívilnað á kostnað annarra. Alþingi
hefur kveðið svo á í löggjöfinni um
fiskveiðistjórnina, að fiskistofnar á
íslandsmiðum séu sameign íslenzku
þjóðarinnar. Þess vegna á íslenzka
þjóðin í heild að njóta í einhveiju
formi þeirrar rentu, sem þessi sam-
eign skilar af sér. Við íslenzkar
aðstæður, sem gera það nauðsyn-
legt, að takmörkuð leyfí séu veitt
til þess að hagnýta þessa sameign,
er eðlilegast, að þeir, sem þessi leyfi
fá, greiði samfélaginu gjald fyrir
þennan sérstaka rétt. Með því er
ekkert á þá hallað miðað við þá
aðra atvinnurekendur og launa-
menn, sem hagnýta aðrar auðlindir,
innlendar og erlendar, og verða,
eins og eðlilegt er, að greiða fyrir
þau hagnýtingarskilyrði.
Þijár breytingar þyrfti að gera á
fiskveiðistjórninni á Islandi. í fyrsta
lagi ætti að hætta að veita skipum
veiðileyfi. Leyfin ætti að veita ein-
staklingum eða félögum í stað
skipa. Meðan skipum er veitt veiði-
leyfí, er nýjum aðilum torveldað
óeðlilega að geta hafið útgerð. Og
það er óeðlilegt að stuðla að verð-
| hækkun skipa með úthlutun ókeyp-
is veiðileyfa. Þegar slík skip era
seld, hagnast eigandinn á sölunni
með ranglátum hætti. Kaupandi
skipsins greiðir þá í raun og veru
gjald fyrir það veiðileyfí, sem fylgir
skipinu, þótt svo eigi að heita, að
ekkert gjald skuli greitt fyrir veiði--
leyfi. Þetta veldur því og, að eigend-
ur skipa standa misjafnlega að vígi
í viðskiptum með veiðileyfi. Séu ein-
staklingum eða félögum veitt veiði-
leyfi, geta nýir aðilar fengið aðstöðu
til útgerðar og ráðið því, hvers kon-
ar skip og veiðitækni þeir hagnýta
við útgerðina. Mundi slíkt eflaust
stuðla að því, að sem hagkvæm-
astri tækni yrði beitt við veiðamar.
í öðra lagi ætti ekki að veita
veiðileyfin til eins árs, eins og nú
er gert, heldur til mun lengri tíma,
t.d. 15 ára, jafnvel hafa þau varan-
leg. Gallinn við það að veita veiði-
leyfin til eins árs, eins og nú er
gert, er sá, að handhafar leyfanna
geta ekki gert ráðstafanir fram í
tímann, og hika því eðlilega við að
taka ákvarðanir, sem þeir telja þó
hagkvæmar, af ótta við, að breyt-
ingar kunni að verða á kerfinu. En
ef ríkisvaldið léti greiða fast gjald
fyrir leyfi til langs tíma, væri nauð-
synlegt að hafá reglur um hugsan-
legan afslátt af gjaldinu eða álag
á það, ef verðgildi leyfísins er talið
breytast vegna breyttra aðstæðna.
Rökin fyrir því, að hætta að af-
henda veiðileyfi ókeypis og taka að
láta greiða gjald fyrir þau, era, eins
og áður segir, tvenns konar. Ann-
ars vegar er það aðferð til þess að
fá þjóðarheildinni hlutdeild í ren-
tunni af þjóðareigninni, sem felst í
fiskistofnunum við landið. Hins veg-
ar er það öraggasta og fljótvirkasta
leiðin til þess að ná fram þeirri
minnkun á flotanum, sem öllum ber
saman um, að sé nauðsynleg, og
stuðla að því, að leyfilegur há-
marksafli sé sóttur með sem hag-
kvæmustum hætti.
Ýmsir aðilar innan sjávarútvegs-
ins munu vera því fylgjandi, að
veiðileyfi verði fengin einstakling-
um og félögum, en ekki skipum,
og að nauðsynlegt sé að lengja
veralega leyfistíma veiðileyfanna.
En algjör andstaða virðist vera
gegn hugmyndinni um gjald fyrir
veiðileyfin. I þriðju og síðustu grein-
inni skal því rætt um mótbáramar,
sem hafðar hafa verið í frammi
gegn sölu veiðileyfa.
Höfundur er fyrrverandi mennta-
málaráðherra ogprófessor við
Háskóla íslands.
Bæjarstjórn Kópavogs:
Samning um Fossvogsbraut rift
BÆJARSTJÓRN Kópavogs hefúr
samþykkt að lýsa því yfir að sá
hluti samnings Reykjavíkurborg-
ar og Kópavogsbæjar frá árinu
1973, er lýtur að lagningu Foss-
vogsbrautar, sé úr gildi fallinn að
mati bæjarstjórnar. Felur bæjar-
stjórn bæjarráði að leita lögfræði-
legrar aðstoðar við framhald
málsins. Tillagan var samþykkt
með atkvæðum sjö bæjarfúlltrúa
en fulltrúar Sjálfstæðisflokksins
sátu þjá við atkvæðagreiðsluna og
létu bóka að reyna eigi samninga-
leiðina til þrautar.
„Það verður látið reyna á lögmæti
uppsagnarinnar," sagði Kristján
Guðmundsson bæjarstjóri. „Það hef-
ur hvorki gengið né rekið í þessu
máli og lítið gengið hjá viðræðu-
nefndinni sem sett var á laggimar."
í ályktun bæjarstjórnar segir að
hún telji að umferðarvanda höfuð-
borgarsvæðisins, er Fossvogsbraut
var ætlað að leysa, megi leysa á
auðveldari og ódýrari hátt með því
að fullgera Miklubraut og Bústaða-
veg og beina umferð um væntanlega
Fífuhvamms- og Amarnesvegi inn á
Hafnarfj arðarveg.
ítrekuð er fyrri samþykkt um að
skipulagsnefnd skipuleggi Fossvogs-
dal sem útivistar- og íþróttasvæði
og ljúki endurskoðun aðalskipulags-
ins sem fyrst. Bæjarstjórn hafnar
tilmælum skipulagsstjórnar ríkisins
um sérstaka úttekt á þörf fyrir Foss-
vogsbraut. „Við teljum ekki rétt að
hugleiða úttekt á þörf fyrir Fossvogs-
braut, sem við eram gjörsamlega á
móti,“ sagði Kristján. „I okkar tillögu
er gert ráð fyrir að vernda Fossvogs-
dal og friða og úttekt á slíku er erf-
ið því allt í sambandi við umhverfis-
mál er svo huglægt. Þess vegna vilj-
„Bæjarstjóm Kópavogs getur
ekki rift einhliða samninginum
sem gerður var árið 1973,“ sagði
Davíð Oddsson borgarstjóri, er
ákvörðun bæjarsljómar Kópavogs
var borinn undir hann.
„Öll framkoma Kópavogs í þessu
máli er með þeim hætti að Reykjavík-
urborg hefur aldrei kynnst neinu
slíku, hvorki frá einstaklingum eða
félögum, að ég tali nú ekki um frá
sveitarfélagi," sagði Davíð. „Það
hefur ekki staðist orð, sem við okkur
um við ekki ljá máls á einu né neinu
í sambandi við Fossvogsbraut.“
í greinargerð með ályktuninni seg-
ir: „Nú era liðin rúm fimmtán ár frá
því umrætt samkomulag var gert og
á þeim tíma hefur afstaða fólks til
umhverfismála gerbreyst. Á sínum
tíma var gert ráð fyrir að Fossvogs-
brautin lægi upp Elliðaárdal og yrði
hefur verið sagt af hálfu sveitarfé-
lagsins og bæjarstjórans í einu né
neinu. Þetta era undarleg vinnu-
brögð að öllu leiti.
Ef Reykjavíkurborg fer að haga
sér eins gagnvart Kópavogi, færi lífið
að vera erfitt þar. Ef við færam að
ákveða að samningar, sem gerðir
hafa verið við Kópavog væra ekki í
gildi nema þegar okkur hentaði, þá
væri lítið um slökkvilið þar, heitt
vatn, kalt vatn eða rafmagn. Því það
er allt byggt á slíkum samningum
þannig stofnbraut upp á Suðurlands-
veg. Tillaga hefur verið lögð fram
um friðun Elliðaárdals sem vitanlega
stafar af breyttu viðhorfi Reyk-
víkinga til umhverfis- og náttúra-
verndarmála og engar líkur á að um
hann verði nokkum tíma lögð hrað-
braut.“
og ef á að fara að slíta samningi
einhliða með þessum hætti þá mun-
um við skoða alla þá samninga sem
við höfum gert við þetta sveitarfé-
lag.“
Davíð sagði að málið yrði skoðað
í rólegheitum og benti á að bæjar-
stjórn Kópavogs byggi við sömu lög
og aðrir landsmenn. „Samningar
standa. Það er ekki þannig að annar
aðilinn geti sagt þeim upp. Við erum
búnir að borga fyrir allt það land,
sem við þurfum undir veg þama.
Þannig að þetta er ekki hægt,“ sagði
Davíð.
Kópavogur getur ekki
rift samingnum einhliða
- segir Davíð Oddsson borgarstjóri