Morgunblaðið - 20.05.1989, Page 30

30
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 20. MAÍ 1989
iltarigi Útgefandi Árvakur, Reykjavík
Framkvæmdastjóri FlaraldurSveinsson.
Ritstjórar Matthías Johannessen, Styrmir Gunnarsson.
Aðstoðarritstjóri Björn Bjarnason.
Fulltrúarritstjóra Þorbjörn Guðmundsson, Björn Jóhannsson, Árni Jörgensen.
Fréttastjórar Freysteinn Jóhannsson, Magnús Finnsson, Sigtryggur Sigtryggsson, Ágúst Ingi Jónsson.
Auglýsingastjóri Baldvin Jónsson.
Ritstjórn og skrifstofur: Aðalstræti 6, sími 691100. Auglýsingar:
Aðalstræti 6, sími 22480. Afgreiðsla: Kringlan 1, sími 83033.
Áskriftargjald 900 kr. á mánuði innanlands. I lausasölu 80 kr. eintakið.
Kjarasamningar
BHMR
Kjaradeila háskólamennt-
aðra ríkisstarfsmanna er
hin erfiðasta, sem upp hefur
komið seinni árin. Henni er nú
lokið og erfitt að gera grein
fyrir því, hvað í samkomulag-
inu felst. Talsmenn ríkisins
telja, að samningur þessi sé
innan þess ramma, sem settur
var með kjarasamningum ann-
arra opinberra starfsmanna.
Sumir háskólamenntaðir ríkis-
starfsmenn telja,. að samning-
urinn þýði um 16% launahækk-
un á einu ári. Ljóst er, að í
samkomulaginu felst ákvörðun
um að hækka laun háskóla-
menntaðra ríkisstarfsmanna
verulega á næstu árum og
verður fróðlegt að sjá, hvort
aðrir opinberir starfsmenn
sætti sig við það án þess að fá
sambærilegar hækkanir. Hefur
einhver trú á því?
Það ákvæði samkomulags-
ins, að hver verkfallsmaður fái
greiddar 20 þúsund krónur af
fé skattborgaranna, sem ein-
hvers konar uppbót fyrir tekj-
utap í verkfallinu er auðvitað
fráleitt. Héðan í frá munu ríkis-
starfsmenn jafnan krefjast
slíkra greiðslna við lok verk-
falls og almennu verkalýðs-
félögin munu áreiðanlega gera
sömu kröfur við svipaðar að-
stæður. Sú ákvörðun ríkis-
stjómarinnar að samþykkja
þessar greiðslur er óskiljánleg.
Væntanlega eru forráðamenn
Alþýðubandalagsins að gera
tilraun til að kaupa frið í flokki
sínum á kostnað skattgreið-
enda. Slík meðferð almannafjár
er óveijandi.
Morgunblaðið hefur áður
lýst þeirri skoðun, að samning-
ar þeir, sem ríkið gerði við
BSRB hafi farið langt út fyrir
mörk þess, sem efnahagur
þjóðarinnar leyfí um þessar
mundir. í kjölfar þess voru
gerðir kjarasamningar á al-
mennum vinnumarkaði, sem
atvinnuvegimir hafa ekki efni
á. Nú hafa verið gerðir nýir
samningar við aðra hópa opin-
berra starfsmanna, sem em
ekki fremur í samræmi við
veruleikann í íslenzku atvinnu-
lífí en hinir fyrri. Raunar er
ástæða til að benda á, að ríkið
er þegar byrjað að svíkja samn-
ingana við BSRB ef eitthvað
er að marka þær yfírlýsingar,
sem talsmenn BSRB gáfu að
loknum þeirra samningum.
Gengisbreytingin á dögunum
er auðvitað í engu samræmi
við þær yfirlýsingar, sem þá
voru gefnar.
Þrátt fyrir allt þetta er það
líka veruleiki, sem við blasir,
að launakjör háskólamenntaðra
starfsmanna ríkisins hafa í
mörgum tilvikum verið fárán-
leg. Öll sanngimi hefur mælt
með kjarabótum fyrir þetta
fólk, þegar tekið er mið af laun-
um þeirra, menntun og kostn-
aði við að afla menntunar. Það
er þessi þverstæða i efna-
hagslífi okkar, þ.e. hin augljósa
þörf á að bæta kjör ýmissa
starfshópa og um leið getuleysi
undirstöðuatvinnuvega og
skattgreiðenda til þess að
standa undir slíkum lqarabót-
um, sem hefur valdið því, að
Morgunblaðið hefur á undan-
fömum vikum, mánuðum og
misserum, bent á nauðsyn
umfangsmikils uppskurðar í
efnahags- og atvinnulífi okkar.
Sá uppskurður miði annars
vegar að því, að atvinnulífið
geti skilað meiri hagnaði jafn-
framt því sem útgjöld opinberra
aðila verði skorin niður og hins
vegar að lækka verðlag á vöru
og þjónustu með stóraukinni
samkeppni erlendis frá.
Án slíkrar gmndvallarbreyt-
ingar í atvinnu- og efnahagslífí
okkar heldur hin eilífa hring-
ferð áfram, þ.e. gengisbreyt-
ingar, kjaraskerðingar, kaup-
hækkanir umfram getu, tap-
.rekstur atvinnuvega o.sv. frv.
Slík hringferð er nú hafin.
Ríkisstjómin sjálf stendur fyrir
henni. Hún reið á vaðið með
launastefnu, sem _ enginn
gmndvöllur er fyrir. Á næstu
mánuðum munum við sjá gengi
krónunnar lækka stöðugt og
aðrar gamalkunnar afleiðingar
efnahagsstefnu af því tagi, sem
þessi ríkisstjórn hefur rekið.
Afleiðingar þessa verkfalls
fyrir nemendur í framhalds-
skólum em alvarlegar. Morg-
unblaðið hefur orðið fyrir að-
kasti úr ýmsum áttum fyrir að
vara kennara við verkfalli á
þessum árstíma. Reynslan ein
á eftir að leiða í ljós hveijar
hinar raunvemlegu afleiðingar
verkfallsins verða fyrir nem-
endur. En nú var gengið svo
langt gagnvart þeim, að skyn-
samara fólk í röðum kennara
hlýtur að koma í veg fyrir, að
þessum leik gagnvart ungu
fólki verði haldið áfram.
Launastefnan
sem gleymdist
eftir Þorstein Pálsson
Nú er lokið einhverju lengsta
verkfalli sem hér hefur orðið. Óneit-
anlega er það mikill léttir þegar
lausn fæst í langvarandi vinnudeil-
um og svo er einnig nú.
Aðdragandi og niðurstaða þessa
verkfalls vekja hins vegar upp fjöl-
margar spumingar sem ærin
ástæða er til þess að fjalla um. Og
það er nauðsynlegt að gera í sam-
hengi við pólitíska veruleika sem
við búum nú við.
Ýmsum þótti skjóta nokkuð
skökku við þegar háskólamenn í
ríkisþjónustu settu fram meiri og
hærri kröfur en almennt gerðist hjá
verkalýðsfélögum. Er þá sama
hvort litið er til annarra opinberra
starfsmanna eða stéttarfélaga á
almennum vinnumarkaði. Á það
hefur verið bent í þessu sambandi
að núverandi ráðherrar fjármála og
menntamála hafa á undanförnum
árum gert það að einni uppistöðu
stjórnmálabaráttu sinnar að
rökstyðja kröfur um meiri launa-
hækkanir til háskólamenntaðra
ríkisstarfsmanna en annarra.
Komið að tómum kofunum
Það var því ekki óeðlilegt að for-
ystumenn þessara samtaka skyldu
setja fram meiri kröfur en aðrir
einmitt nú þegar forystumenn Al-
þýðubandalagsins fara með lykil-
ráðuneytin í ríkisstjórn íslands.
Forystumenn háskólamenntaðra
ríkisstarfsmanna komu hins vegar
að tómum kofunum þar sem áður
voiu gefin fögur fýrirheit.
í annan stað vakti það athygli
með hversu miklum hroka fjármála-
ráðherra kom fram gagnvart þess-
um starfshópum. I raun réttri
skeytti ríkisstjórnin í engu um þessa
vinnudeilu fyrr en hún hafði staðið
vikum saman með þeim afleiðingum
sem ekki þarf að fara mörgum orð-
um um, en hefur komið með mest-
um þunga niður á skólafólki í
landinu. Slíkt skeytingarleysi er
einsdæmi af hálfu ríkisstjómar.
Engu er líkara en ríkisstjórnin hafi
talið sjálfri sér trú um að unnt
væri að bijóta niður stéttarfélög
háskólamenntaðra ríkisstarfs-
manna með því einu að láta verk-
fall þeirra standa nógu lengi. Þetta
lýsir því valdhrokahugarfari sem
einkennir stjómarathafnir núver-
andi ráðherra.
Þvert á launastefnuna
Efnisleg niðurstaða samning-
anna er einnig athyglisverð. Ekki
síst í ljósi fyrri yfirlýsinga ráðherra
um launastefnu félagshyggjuríkis-
stjómarinnar. í tengslum við kjara-
samninga fjármálaráðherra við
BSRB fyllti ráðherrann alla fjöl-
miðla af skmmyfirlýsingum um al-
gjörlega nýja pólitík af hálfu stjórn-
valda sem fæli í sér sögulega niður-
stöðu. Því v.ar haldið fram að í
fyrsta skipti hefðu í reynd verið
gerðir samningar með hagsmuni
láglaunafólksins í huga.
Kjaminn í þeim boðskap fólst í
því að samið var um ákveðna krónu-
töluhækkun launa til félagsmanna
í BSRB. Þannig átti að tryggja að
lægstlaunuðu ríkisstarfsmennirnir
fengju hlutfallslega mestu launa-
bætumar. Þetta var félagsleg for-
senda fyrir samþykki BSRB á
samningunum og fjölmiðlar drógu
ekki af sér í því að kynna þessa
„sögulegu niðurstöðu".
Samningarnir við háskólamennt-
aða ríkisstarfsmenn ganga á hinn
bóginn þvert á þetta sjónarmið.
Þeir fela í sér hlutfallslega hækkun
á launum þeirra ríkisstarfsmanna
sem em í efri hluta launastigans.
Niðurstaðan er því sú að þeir betur
launuðu fá fleiri krónur í launa-
hækkun en hinir lægri launuðu. Enn
einu sinni fjúka stóryrði fjármála-
ráðherrans út í buskann. Enn einu
sinni hefur það komið á daginn að
það er ekki að marka Jrá einni viku
til annarrar hvað fjármálaráðherr-
ann hefur fram að færa eða segir
í fjölmiðlum. En blaðamennirnir,
sem margir hveijir em nemendur
hans úr Háskólanum, hafa ekki séð
ástæðu til að blása þessi umskipti
upp með sama hætti og falsyfirlýs-
ingarnar sem gefnar vom fyrir
nokkmm vikum.
Innistæðulaus ávísun
Fjármálaráðherrann hefur verið
að hæla sér af því, með stuðningi
Þjóðviljans að undanfömu, að hann
hafi kveðið niður með öllu markaðs-
launahugmyndir háskólamanna í
ríkisþjónustu. Niðurstaða kjara-
samninganna er á hinn bóginn sú
að gengið ér að kröfum af þessu
tagi en með býsna sérkennilegum
hætti. Það er skrifuð út ávísun á
framtíðina sem Ij ármálaráðherrann
hefur ekki og getur ekki sýnt fram
á að innistæða sé til fyrir.
• Þessi lausn er í samræmi við
annað hjá ríkisstjórninni um þessar
mundir. Hveiju málinu á fætur öðm
er ýtt út af borðinu með útgáfu
innistæðulausra ávísana sem falla
eiga á næstu ríkisstjórn. Þannig er
um 1.200 milljóna króna erlendar
lántökur til uppbótagreiðslna fyrir
fiskvinnsluna. Sama máli gegnir um
kaup á stuðningi Kvennalistans við
húsbréfafmmvarpið sem greidd
vom með 600 milljóna króna inni-
stæðulausri ávísun.
Ábyrgðarleysið er alls ráðandi.
Kaupmáttur heimila
lækkar um 10-12%
Nú þegar kjarasamningum er að
mestu leyti lokið á almennum
vinnumarkaði og við ríkisstarfs-
menn kemur í ljós að ríkisstjórninni
tekst á einu ári að lækka kaupmátt
heimilanna i landinu um 10-12%.
Þetta gerist á sama tíma sem afla-
brögð hafa verið meiri og betri en
um langan tíma. Afurðaverð á er-
lendum mörkuðum hefur verið stöð-
ugt og öll ytri skilyrði því með ágæt-
um öfugt við það sem fyrri ríkis-
stjórn þurfti að glíma við þegar
hvort tveggja gerðist, að verð á
erlendum mörkuðum og gengi er-
lendra gjaldmiðla lækkaði.
Hveiju hefur þessi mikla kaup-
máttarrýrnun skilað? Afkoma at-
vinnuveganna hefur í engu verið
bætt. Rekstrarstaða þeirra er enn
sú sama og í lok verðlækkunartíma-
bilsins síðastliðið haust. Ástæðan
er einfaldlega sú að tillögum sjálf-
stæðismanna um raunhæfar að-
gerðir þá var hafnað.
Verðbólgan eykst
Þrátt fyrir miðstýringu á vöxtum
hefur ekki tekist að neinu marki
að ná vöxtum niður.
Raunvextir hafa að vísu lækkað
Gatnamót í stað'
Bústaðavegur
tengdurviðMiklatorg
1. Umferðin tii 18.
BORG ARYFIRV ÖLD hafa
ákveðið að leggja niður
Miklatorg í sumar og taka í
staðinn upp gatnamót með
umferðarljósum, þar sem
Bústaðavegur kemur inn á
torgið og tengist Snorra-
braut. Áætlaður kostnaður
við verkið er um 160 miiyón-
ir króna á þessu ári og á því
að vera lokið 1. september.
Á síðasta ári var hafist handa
við lagningu Bústaðavegar í
Öskjuhlíð, og er fyrirhugað að þar
verði Qórar akreinar allt frá
brúnni yfir Kringlumýrarbraut,
að Snorrabraut. í framtíðinni
verða gatnamót Bústaðavegar og
Miklubrautar mislæg og mun
Bústaðavegur þá tengjast Snorra-
braut með brú en í þá framkvæmd
verður ekki ráðist fyrr en Hring-
braut hefur verið flutt til suðurs
í átt að flugvellinum.
Að sögn Inga U. Magnússonar
gatnamálastjóra, aka allt að
70.000 bílar um Miklatorg á sólar-
hring og má því búast við að trufl-