Morgunblaðið - 11.07.1989, Qupperneq 41

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 11. JÚLÍ 1989
41

....
ýsssxS-SSSSs
RUSSLAND

Ifyrra á sama tímabili skipulagði Land og Saga samskonar ferð
sem var það vel heppnuð, að búast má við að hún verði árlegur
viðburður. Flogið er til London og þaðan til Moskvu, einnig er
flogið á milli borga íRússlandL Gert er ráð fyrir að gista 4 nœtur
á lsta flokks hóteli íMoskvu og sá tími notaður til skoðunarferða um
borgina. Frá Moskvu er svoflogið til Yalta og þar er gist á glœsilegu
strandhótcli við Svartahafið. Sjórinn er um 20 gráðu heitur í ágúst -
tilvalinn til böðunar og siglinga milli skoðunarferða. Eftir vikudvöl í
Yalta ersvo haldið tilLeningrad, þarsem heimsfrœg söfn, hallir, styttur
og byggingar verða skoðuð. Fararstjóri er lngibjörg Haraldsdóttir.
LAND OG SAGA
Bankastrœti 2(Bemhöftstoifu), sími: (91) 62 7144
ÍÍllifill
Moskva - Yalta - Leningrad
15 dagar - 25. ágúst - 9. september
„Gildismat sem birtist í
námsefni grunnskólans
og raunar öllum hans
aðbúnaði og starfshátt-
um, er ekki vænlegt til
að byggja upp traust
nemenda í strjálbýli á
heimabyggð sína.“
En það er fleira í deiglunni sem
bætt getur stöðu fámennu
skólanna. Nú er væntanleg ný aðal-
námskrá grunnskóla. Ekki verður
farið nánar í efni hennar hér, aftur
á móti mun þar vera á ferðinni rit
sem er mun „opnara“ en gamla
námsskráin, en þar með fá skólam-
ir fijálsari hendur varðandi skipulag
og útfærslu skólastarfsins. Sam-
hliða hinni nýju aðalnámskrá mun
enda verða gert ráð fyrir að hver
skóli útfæri sitt skólakerfí í svo
kallaðri skólanámsskrá eða starfs-
áætlun. Þarna er fengin fram
ákveðin viðurkenning á því að hver
skóli hefur sín sérkenni og er þá
fýrst og fremst undir starfsliði hans
komið hvort næst að nýta það til
bætts skólastarfs.
Svo sem fram kom hér framar
hefur að undanfömu verið afar
sterk tilhneiging til þess, í íslensku
skólakerfi að ganga út frá viðhorf-
um og gildismati þéttbýlisbúa. Fyr-
ir utan að þetta kemur á margan
hátt afar illa niður á starfsemi fá-
mennra skóla, þá virkar það náms-
efni sem í boði er oft hálf hlægilegt
þegar verið er að reyna að troða
því í höfuð dreifbýlisnemandans.
Vitaskuld fínna börnin vel fyrir
þessu, enda fá þau fljótt á tilfinn-
inguna að þau séu annars flokks
nemendur, sem svo óhagkvæmt sé
að mennta að tæpast svari kostn-
aði. Það er nefnilega þannig að
gildismat sem birtist í námsefni
grunnskólans og raunar öllum hans
aðbúnaði og starfsháttum, er ekki
vænlegt til að byggja upp traust
nemenda í strjálbýli á heimabyggð
sína. Það er afskaplega mikilvægt
að nemendur fái óvilhalla fræðslu
um umhverfí sitt og samfélag. Þeim
verður að vera ljóst að öll störf í
þjóðfélaginu geta verið jafn mikil-
væg og öll sjónarmið geta átt rétt
á sér. Það er skylda skólans að sjá
til þess að enginn nemandi þurfi
að skammst sín fyrir uppruna sinn
né heldur að finnast hann að öðru
leyti annars flokks.
Hér er raunar komið að grund-
vallaratriði sem forsvarsmenn
íslenskra skólamála verða að taka
á ef ætlunin er að halda landinu
öllu áfram í byggð. Að vísu er mjög
auðvelt að varpa ábyrgðinni á ann-
arra herðar og víst er það að nokkru
óhætt hér. Hins vegar má halda
því fram að með gerð skólanám-
skrár opnist leið fyrir hvern skóla
til að skapa sín gildi að nokkru leyti
sjálfur og velja sér það námsefni
og þær stafsaðferðir, sem líklegast-
ar eru til að henta í því samfélags-
mynstri sem viðkomandi skóli hrær-
ist í.
Það er fátt seinvirkara en „kerf-
ið“ og þar er íslenskt skólakerfí
síður en svo eftirbátur annarra
„kerfa“. Meðan svo er ættu fá-
mennir skólar að grípa það tæki-
færi sem falið er í gerð skólanám-
skrár og mynda sér sína eigin
stefnu, með hag fámennra byggða
og landsbyggðarinnar að leiðarljósi.
Höfundur er skólastjóri
Grunnskólans í BorgarGrði.
Um fámenna skóla
og skólanámskrár
eftir Ólaf
Arngrímsson
Fámennir skólar er skólagerð
sem litla umfjöllun hefur fengið í
skólamálaumræðu síðustu ára og
áratuga. Mergt bendir til að á þessu
kunni að verða nokkur breyting á
næstu árum, enda virðist svo sem
smám saman séu að renna upp fyr-
ir mönnum þeir kostir sem oft eru
því samfara að halda fámenna
skóla.
Ekki er til nein nákvæm skil-
greining á því hvað fámennur skóli
er en í þessum skrifum er fyrst og
fremst átt við þá skóla sem stunda
samkennslu árganga vegna nem-
endafæðar, fremur en að miða við
ákveðinn nemendafjölda. Þó má
benda á að oft er miðað við að
þeir skólar sem hafa innan við eitt
hundrað nemendur geti fallið undir
þessa skilgreiningu.
Fram til þessa hefur þótt fremur
lítilfjörlegt að starfa við fámenna
skóla, oft eru þeir á afskekktum
stöðum og ævinlega í stijálbýli,
enda hefur iðulega gengið erfíðlega
að fá til þeirra starfsfólk. Það er
ekki gott að átta sig á hvers vegna
þessi hugsunarháttur hefur skap-
ast, en einhvern veginn virðist það
hafa orðið viðtekin regla í íslensku
skólakerfí að miða við höfðatölu
nemenda þegar útdeilt er . til
skólanna kvótum til hinna ýmsu
þarfa og ekki síður þegar ákvörðuð
hafa verið laun starfsliðsins. Það
kann að vera að ýmsir telji þetta
sanngjarna reglu, enda sé þarna
gerð tilraun til að sjá til þess að
hver nemandi í íslenskum skóla
kosti samfélagið því sem næst sömu
fjárhæð. Út af fyrir sig er þetta
skiljanleg afstaða, en því miðurtek-
in á röngum forsendum. Það er
nefnilega löngu tímabært að viður-
kenna að skólar í þessu landi eru
jafn mismunandi og þeir eru marg-
ir og einmitt það ætti að geta verið
þeirra styrkur ef rétt væri á málum
haldið. Því er alrangt að ætla sér
að steypa þá alla í sama mótinu
með því að reikna þeim þarfír sínar
með einni og sömu reglunni.
Það er óhrekjanleg staðreynd að
þeir sem hafa ráðið ferðinni í
íslensku skólakerfi til þessa hafa
undantekningarlaust notað viðmið
íjölmennra skóla í þéttbýli. Það er
nánast sama hvar borið er niður. í
lqarabaráttu kennara eru þarfir
starfsfólks stóru skólanna settar á
oddinn, laun skólastjóra miðast við
nemendafjölda (ekki vinnuálag),
allt námsefni miðast við þarfír og
umhverfi nemenda í þéttbýli og svo
mætti lengi telja. Víðast bera fá-
mennir skólar skarðan hlut frá
borði.
Og fram til þessa hafa menn
hvorki æmt né skræmt. Enginn
hefur orðið til þess að taka málstað
fámenna litla skólans, sem þó er
hinn dæmigerði skóli í stijálbýli út
um allt land. En hvers vegna? Jú,
einmitt vegna þess að starfsfólk
þessara skóla hefur verið látið fínna
það að þeirra skólar eru annars
fiokks, hálfgert neyðarbrauð vegna
þess að ekki hefur tekist að smala
saman rtemendum af nógu stóru
svæði til að byggja upp einn ærleg-
an stóran skóla.
En framundan gæti verið betri
tíð með blóm í haga. Hvort svo
verður veltur aftur á móti mest á
því hvort starfsfólk fámennu
skólanna víðs vegar um landið ber
gæfu til að sameinast í baráttu fyr-
ir tilvist og bættum hag þessarar
skólagerðar. Þegar betur er að gáð
kemur nefnilega í ljós að í mörgum
þessara skóla hefur átt sér stað
afar athyglisverð skólaþróun og
sumir þeirra eru hiklaust meðal
allra merkilegustu skóla í landinu
í dag.
Menntamálaráðuneytið hefur
staðið fyrir þrem námskeiðum um
starfshætti í litlum skólum til þessa
en þar með er líka upptalið það sem
gert hefur verið í þessum málum í
kennaramenntuninni. í kjölfar þess-
ara námskeiða stofnuðu hins vegar
nokkrir þeirra sem sóttu þau „Sam-
tök fámennra skóla“, og þar ætti
að vera kominn ákjósanlegur vett-
vangur fyrir þá sem bera hag fá-
mennra skóla fyrir brjósti.
t
Hjartkær móðir okkar, tengdamóðir, systir, amma og langamma,
ELÍN HELGA ÞORKELSSON,
Lundarbrekku 2,
Kópavogi,
verður jarðsungin frá Fossvogskirkju í dag, þriðjudaginn 11. júlí
kl. 13.30.
Jóhanna Gísladóttir,
Rannveig Gísladóttir, Stefán Óli Árnason,
Ingibjörg Gfsladóttir, Kristján Guðmannsson,
Lára Ólafson, Gísli Ólafson,
barnabörn og barnabarnabörn.
t
Útför
HALLDÓRU GUÐMUNDU ÞORVALDSDÓTTUR,
Bjargarstíg 6,
Reykjavík,
áður frá Svalvogum, Dýrafirði,
fer fram frá Dómkirkjunni í Reykjavík miðvikudaginn 12. júlí klukk-
an 10.30 fyrir hádegi. Þeir, sem vilja minnast hennar, láti Slysa-
varnafélag íslands njóta þess.
Systkini hinnar látnu.
t
Faðir minn og afi,
BJARNI SKAGFJÖRÐ SVAVARSSON,
Hringbraut 79,
Keflavík,
er lést á heimili sínu 4. júlí, verður jarðsunginn frá Keflavíkur-
kirkju miðvikudaginn 12. júlí kl. 14.00.
Valgerður Maria Bjarnadóttir,
Inga Anna Gi'sladóttir,
og barnabörn.
t
Ástkær eiginmaður minn, faðir okkar, tengdafaðir, afi og langafi,
ÞORBJÖRN JÓHANNESSON
kaupmaður,
Flókagötu 59,
sem lést 4. júlí, verður jarðsunginn frá Háteigskirkju miðvikudag-
inn 12. júlí kl. 13.30.
. Þeim, sem vildu minnast hans er bent á Orgelsjóð Háteigskirkju.
Sigríður H. Einarsdóttir,
Elfn Þorbjörnsdóttir, Othar Hansson,
Einar Þorbjörnsson, Astrid Björg Kofoed-Hansen,
barnabörn og barnabarnabörn.