Morgunblaðið - 10.10.1989, Blaðsíða 10

10
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 10; OKTÓBER 1989
I, A NDSFIJNDUR SJÁLFSTÆÐISFLOKKSINS
Samkomulag eflár 13 tíma
þóf um fiskveiðistefnuna
Þorvaldur Garðar Kristjánsson taldi skiljanlegt að „forhertir framsóknar-
menn og villuráfandi vinstrimenn“ lýstu yfir stuðningi við kvótakerfið
EINS OG búist var við reyndist ekki auðvelt verk að samræma sjón-
armið landsfiindarfúlltrúa í sjávarútvegsmálunum. Á annað hundrað
fúlltrúa tók þátt í umræðum málefnahóps fundarins og á laugardag
var samþykkt í atkvæðagreiðslu tillaga um að hafiia algerlega kvóta-
kerfinu og þar með fyrstu drögum að ályktun um fiskveiðistefúuna
sem málefnanefnd flokksins hafði lagt fram. Eftir fundahöld í Val-
höll á laugardagskvöld og stöðugar viðræður á sunnudag tókst loks
að finna grundvöll að samkomufagi sem síðan var samþykkt með
þorra atkvæða á landsfundinum. Þar er m.a. sagt að margt hafi
mistekist í framkvæmd núgildandi fiskveiðistefnu. Núverandi kvóta-
kerfi eigi augljóslega ekki erindi í hagkvæmni- og afkastahvetjandi
fiskveiðistefúu. Lagt er til að sérhvert fiskiskip fái úthlutað ákveð-
inni hlutdeild I heildarafla landsmanna til lengri tíma en með ár-
legri endurnýjunarskyldu. Markmiðið sé að hámarksafrakstur náist
við nýtingu fiskstofnanna þannig að hægt verði að afnema kvótakerf-
ið og frumkvæði og dugnaður einstaklingsins fái notið sín. Felld var
niður setning í laugardagstillögunni þar sem gjaldtöku fyrir „að
Morgunblaðið/Sverrir
Matthías Bjarnason, alþingismaður, Björn Dagbjartsson, formaður
sjávarútvegsnefiidar Sjálfstæðisflokksins, og Sigurður Einarsson,
útgerðarmaður í Vestmannaeyjum, voru meðal þeirra er fluttu breyt-
ingartillögu þá sem landsfundur samþykkti að gera á ályktun um
draga björg í bú“ var hafiiað.
Þatttakendur í málefnahópnum
skiptust í þrjár aðalfylkingar; stuðn-
ingsmenn núverandi kerfís með
nokkrum breytingum, andstæðinga
allra kvótatakmarkana og talsmenn
gjaldtöku fyrir fiskveiðiréttindi, öðru
nafni auðlindaskatts. Á laugardegin-
um tókst um hríð samstarf með
tveim síðastnefndu fylkingunum um
orðalag þar sem kvótakerfinu var
vísað algerlega á bug en síðar var
bætt við setningu þar sem hafnað
var allri gjaldtöku fyrir veiðiréttindi.
Þessu úndu gjaldtökusinnar ekki en
tillaga kvótaandstæðinga var síðan
samþykkt í heild með nokkrum
meirihluta í hópnum. Þá hófu ein-
staklingar úr öllum fylkingum að
reyna að finna málamiðlun svo að
ekki skærist í odda á sjálfum lands-
fundinum.
18 mannsgera
málamiðlunartillögu
Eftir að hafa kynnt landsfundar-
fulltrúum málamiðlunartillöguna,
sem undirrituð var af 18 mönnum,
sagði Einar Oddur Kristjánsson,
stjómandi sjávarútvegshópsins, það
hafa verið ljóst frá upphafi að mjög
skiptar skoðanir væru innan flokks-
ins um fiskveiðistefnuna enda hefði
starfshópurinn fundað um sjávarút-
vegsmálin í samanlagt 13 klukku-
stundir. Þegar tillagan gegn kvótan-
um hefði verið samþykkt í hópnum
hefðu upphaflegu drögin frá mál-
efnanefnd flokksins í reynd verið
felld. Því miður hefði ekki náðst
full samstaða í hópnum um mála-
miðlun 18-menninganna en hann
ráðlagði sjálfstæðismönnum að taka
ágreininginn ekki nærri sér; þetta
væri óhjákvæmilegt þegar tekist
væri á um svo mikilvæga hags-
muni. „Það er viðbúið að við verðum
að taka þessi mál til stöðugrar end-
urskoðunar.“ Einar minnti á nýsam-
þykkta stefnu þingflokks Sjálfstæð-
isflokksins í gjaldeyris- og gengis-
málum og gildi hennar fyrir sjávar-
útveginn. Hann sagðist telja sam-
þykktina einhveija mikilvægustu
stefnubreytingu sem gerð hefði verið
síðan á viðreisnarárunum.
Formaður styður
samkomulagið
Þorsteinn Pálsson fékk orðið á
eftir Einari Öddi og sagði eðlilegt
að menn greindi á í þessum málum.
Taka yrði tillit til hagsmuna byggð-
arlaganna og mikilvægis sjávarút-
vegsins í hveiju þeirra. Mikilvægt
væri að grundvöllur atvinnuvegarins
væri sem traustastur. Hann benti á
að víðtækt samkomulag hefði náðst
er málamiðlunin var gerð; undir
hana hefðu ritað menn víða að, þar
væru fullorðnir menn ásamt fulltrú-
um ungra sjálfstæðismanna. Mörkuð
hefði verið skýr stefna og þegar
aðlögunartímabili lyki þyrfti að taka
mikilvægustu hluta stefnunnar til
endurskoðunar. Hann sagði and-
stæðinga flokksins hafa hlakkað
yfir því fyrir fram að sjálfstæðis-
menn myndu aldrei geta náð sam-
komulagi um fiskveiðistefnuna. „En
þeir skilja ekki að hér ríkir viljinn
til að ná niðurstöðu." Þorsteinn
hvatti að iokum fulltrúa til að sam-
þykkja málamiðlunartillöguna.
Ingólfur Möller sagði tillögu um
afnám kvótakerfisins hafa verið
samþykkta í málefnahópnum á laug-
ardag með 56 atkvæðum gegn 46
að hann minnti. „Eftir það hlupu
minnihlutamenn út um borg og bý
til að reka áróður fyrir breytingar-
tillögu sinni.“ Ingólfi fannst ótrúlegt
að sjálfstæðismenn stæðu að hug-
myndum er yrðu til að hefta duglega
aflamenn sem gert væri að bíða eft-
ir skussunum. Hann sagði ekkert
vera kveðið á um það í málamiðlun-
inni hvenær kvótinn yrði aflagður.
Kvótakerfið minnti hann á þá tíð er
sumir græddu fé á því að selja leyfi
til bílainnflutnings. Ingólfur sagði
að það ætti ekki að vera hlutverk
sjálfstæðismanna að beita sér fyrir
því að menn gætu lifað á því að
selja fiskveiðileyfi og fullreynt væri
að kvótakerfið næði ekki tilgangi
sínum.
Þorvaldur Garðar Kristjánssón
rakti ákvæði laugardagstillögunnar
um fiskveiðistefnuna og afnám kvót-
ans. Hann spurði hvað það væri í
þessu sem sjálfstæðismenn gætu
ekki samþykkt. Óskiljanlegt væri að
margir sjálfstæðismenn vildu við-
halda skömmtunar- og haftakerfi.
„Það væri skiljanlegt ef þetta væru
forhertir framsóknarmenn eða vil-
luráfandi vinstrimenn," sagði Þor-
valdur. Hann minnti á samþykktir
ungra sjálfstæðismanna gegn kvóta-
kerfinu og álit Aldamótanefndarinn-
ar í þessum efnum. Þorvaldur mót-
mælti því að breytingartillögu 18-
menninganna skyldi ekki dreift í
sainum heldur aðeins kynnt munn-
lega af framsögumanni sjávarút-
vegshópsins. Málamiðlunina sagði
hann hafa í för með sér gjörbreyt-
ingu á laugardagstillögunni og gera
kvótakerfið enn verra en það væri
nú. Með kvótanum yrði aldrei náð
hámarksafrakstri; þess vegna gæti
breytingartillagan leitt til „eilífðark-
vótakerfis“. Þorvaldur bað fulltrúa
að kynna sér staðreyndir málsins,
þá sagðist hann ekki efast um að
samþykkt yrði að leggja kvótakerfið
niður.
Markús Möller sagðist hafa verið
„barinn til hlýðni“ í sjávarútvegs-
málahópnum þar sem hart hefði
verið deilt. Hann sagði þó táknrænt
að fundað hefði verið í Valhöll þar
sem æsir hefðu til forna borist á
banaspjót að deginum en risið upp
dftur að kveldi ósárir og sest að
drykkju. Markús sagði að þar sem
tekist hefði að fá sjálfan Matthías
Bjarnason til að fallast á málamiðlun
gæti hann ekki verið minni maður.
Einnig sagði hann formann Sjálf-
stæðisflokksins hafa sannfært sig
sjavarutvegsstefúu.
um að ekki myndu hljótast þau stór-
slys af tillögunni sem Markús og
skoðanabræður hans óttuðust. Að
lokinni tölu Markúsar bar ’fundar-
stjóri breytingartillöguna undir
landsfundinn er samþykkti hana og
þar næst sjálfa ályktunina, hvort-
tveggja með miklum meirihluta at-
kvæða.
Kaflinn um fiskveiðistefnu.í uppr-
unalegri tillögu málefnanefndar
flokksins um sjávarútvegsmál hljóð-
aði svo: „Undanfarin ár hefur verið
fylgt þeirri meginstefnu að skipta
leyfilegum hámarksafla niður á skip.
Hins vegar getur reynst nauðsynlegt
að breyta þeirri viðmiðun sem skipt-
ingin upphaflega byggðist á. Sömu-
leiðis þarf að athuga með hvaða
hætti fyrirtæki og einstaklingar í
sjávarútvegi geta tryggt atvinnu-
réttindi sín til frambúðar, þó þannig
að allir sitji við sama borð í þeim
efnum. Sjálfstæðisflokkurinn telur
það ósanngjarnt, þegar gefið er í
skyn, að sjómenn og útvegsmenn
leggi ekki réttlátan skerf til þjóðar-
búsins. Framlag sjávarútvegsins til
reksturs þjóðfélagsins verður að vera
lýðum ljóst á hveijum tíma.“ Sam-
svarandi kafli í laugardagstillögunni
var sem hér -segir: „Landsfundur
Sjálfstæðisflokksins samþykkir að
afnema beri kvótakerfið og leita
nýrra leiða um stjórn fiskveiða.
Komið verði á þeirri skipan sem
tryggir verndun fiskistofnanna og
miðast við að atgervi þeirra sem
sækja sjóinn fái að njóta sín og sjáv-
arútvegurinn geti lagað sig sem
fijáls atvinnuvegur að landsháttum
og fiskimiðum svo að þau gefi sem
bestan rekstrargrundvöll til að ná
hámarksafrakstri af auðlindum
hafsins. Sjálfstæðisflokkurinn telur
að útgerðin eigi að taka mun meiri
þátt í að greiða kostnað af rannsókn-
um á fiskistofnum og eftirliti með
þeim og hafi jafnframt áhrif á fram-
kvæmd rannsókna, eftirlits og til-
lagna um heildaraflamagn, enda séu
sjávarútveginum búin rekstrarskil-
yrði til þessa kostnaðarauka. Sér-
stakri gjaldtöku ríkisins fyrir það
eitt að „draga björg í bú“ er hafnað."
Eftirtaldir átján menn undirrituðu
málamiðlunartillöguna sem á endan-
um var samþykkt af landsfundinum:
Björn Dagbjartsson, Sveinn Hj.
Hjartarson, Brynjólfur Bjarnason,
Hrafnkell A. Jónsson, Edvard Júlíus-
son, Sigurður Einarsson, Gunnar
Ragnars, Valdimar Indriðason, Guð-
jón A. Kristjánsson, Davíð Stefáns-
son, Ólafur Rögnvaldsson, Ólafur
Davíðsson, Adolf J. Berndsen, Jón
Kristinn Snæhólm,- Hlynur puðjóns-
son, Matthías Bjarnason, Ólafur Þ.
Stephensen og Einar Kr. Guðfinns-
son. Hér fer á eftir ályktun lands-
fundarins um sjávarútvegsmál í end-
anlegri gerð sinni:
Endanlega niðurstaðan
„Sjávarútvegurinn er og verður
mikilvægasti atvinnuvegur þjóðar-
innar og lífskjör okkar íslendinga
munu um ókomin ár öðru fremur
byggjast á afkomu hans. Þott sjávar-
útvegurinn sé vissulega mjög háður
ýmsum ytri skilyrðum, gildir um
hann eins og aðra atvinnuvegi þjóð-
arinnar, að ýmsar forsendur þurfa
að vera til staðar í þjóðfélaginu til
þess að sjávarútvegur geti þrifist og
aðgerðir sem gripið er til skili ár-
angri. Landsfundur Sjálfstæðis-
flokksins fagnar sérstaklega fram-
kominni stefnu þingflokksins í gjald-
eyris- og gengismálum.
Á árinu 1986 og fram eftir árinu
1987 var staða sjávarútvegs í heild
betri en verið hafði um langt árabil.
Góðæri til sjávarins og hagstæð við-
skiptakjör á þessum árum ollu þar
miklu um. Nú hefur orðið mikil
breyting til hins verra. Flestar grein-
ar sjávarútvegsins eru nú reknar
með tapi. Verðfall á mörkuðum og
versnandi afkoma hafa valdið fyrir-
tækjum í sjávarútvegi feikna miklum
erfiðleikum víða um land. Þegar við
bætist óstöðugleiki og upplausn í
efnahagsmálum og stjórnmálum, er
ekki að undra þó að mörg sjávarút-
vegsfyrirtæki séu nú orðin gjald-
þrota og hrun blasi við greininni allri.
Fiskimiðin umhverfis landið eru
dýrmætasta auðlind íslendinga. Við-
skiptasamningar og verslunarhags-
munir mega ekki stefna í hættu
yfirráðum okkar yfir þessari auðlind.
Ennfremur er mikilvægt að íslend-
ingar taki forystu um varnir gegn
losun úrgangs í hafið og mengun í
norðurhöfum. Nýta ber sjávarspen-
dýr undir vísindalegu eftirliti á sama
hátt og fiskstofnana. Til þess að
miðin skili okkui' háinarksafrakstri
til langs tíma er skilvirk fiskveiði-
stefna lykilatriði. Um stjórnun fisk-
veiða hefur ríkt mikill ágreiningur
en það er höfuðnauðsyn að um þau
mál takist víðtæk sátt. Viðurkennt
er að takmarka þarf afia á svo til
öllum nytjastofnum Íslandsmiða.
Fiskveiðiflotinn er of stór og leita
verður allra leiða til að hann minnki.
Auðvelda þarf útvegsmönnum, sem
vilja hætta, að losna skaðlaust við
skip sín, t.d. með eflingu aldurs-
lagatryggingar.
Kvótakerfí á ekki erindi
í hagkvæmnihvetjandi
fiskveiðastefíiu
Undanfarin ár hefur verið fylgt
þeirri meginstefnu að skipta leyfileg-
um hámarksáfla niður á skip, þó
með þeirri undantekningu að hluti
flotans hefur sætt sóknartakmörk-
unum með þorskaflahámarki. Sjálf-
stæðisflokkurinn telur, að það hafi
reynst illa að nota samhliða tvenns
konar stjórnkerfi fyrir fiskveiðar og
að margt hafi mistekist í fram-
kvæmd núgildandi fiskveiðistefnu.
Ljóst er að núverandi kvótakerfi á
ekki erindi í hagkvæmni- og afkasta-
hvetjandi fiskveiðistefnu. Tekin
verði upp sú aðferð, að sérhvert
fiskiskip fái úthlutað ákveðinni hlut-
deild í heildarafla landsmanna til
lengri tíma, en með árlegri endurnýj-
unarskyldu. Markmiðið er að há-
marksafrakstur náist við nýtingu
fiskstofnanna þannig að hægt verði
að afnema kvótakerfið og að frum-
kvæði og dugnaður einstaklingsins
fái notið sín. Aflahlutdeildin verði
ákveðin sem hlutfall af heildarafla
skipanna með hliðsjón af tegunda-
samsetningu. Vilji einstakar útgerðir
fá meira í sinn hlut en almennar
heimildir kveða á um, yi'ði sá aukni
fiskveiðiréttur að fást frá öðrum
útgerðum eftir settum reglum í
fijálsum viðskiptum. Á þennan hátt
verður dregið úr miðstýringu veið-
anna, sem mun leiða til fækkunar
fiskiskipa af hagkvæmniástæðum
innan greinarinnar sjálfrar. Sjálf-
stæðisflokkurinn telur að útgerðin
eigi að taka meiri þátt í að greiða
kostnað af rannsóknum á fiskstofn-
unum og eftirliti með þeim og hafi'
jafnframt áhrif á framkvæmd rann-
sókna, eftirlits og tillagna um heild-
araflamagn, enda séu sjávarútvegin-
um búin rekstrarskilyrði til þessa
kostnaðarauka.
Miklar breytingar standa nú yfir
í útgerð og hagnýtingu afla. Þar ber
hæst frystingu um borð og fersk-
fisksölu. Þeim breytingum fylgir
samdráttur í hefðbundnum vinnslu-
greinum. Bent er á að versnandi
samkeppnisaðstaða hefðbundinna
vinnslugreina getur leitt til verulegr-
ar byggðaröskunar. Sjálfstæðis-
flokkurinn leggur áhersiu á, að sjáv-
arútvegurinn, eins og aðrar atvinnu-
greinar, þróist sem fijálsast í átt til
aukinnar hagkvæmni og framleiðni.
Verðjöfnunarsjóð fiskiðnaðarins ber
að leggja niður í núverandi mynd,
en taka þess í stað upp sveiflujöfnun-
arreikninga fyrirtækjanna sjálfra.
Stefnt verði að fijálsri verðmyndun
án atbeina ríkisvaldsins.
Sjálfstæðisflokkurinn telur að
bestur árangur í sjávarútvegi, sem
og öðrum atvinnugreinum, náist með
því að takmarka afskipti hins opin-
bera við það að skapa almenn skil-
yrði fyrir vexti hans og viðgangi.
Það er viðurkennt, að sjávarútvegur-
inn hefur orðið fyrir þungum búsiíj-
um vegna rangrar gengisskráningar
og verðlagshækkana innanlands.
Það er mikilvægt að skila útflutn-
ingsgreinunum aftur þeim ijármun-
um, sem einkaneyslan og aukin
umsvif hins opinbera hafa dregið frá
þeim að undanförnu. Það 'verður að
gerast með almennum reglum þar
sem stórfelldar millifærslur fjár
samkvæmt sértækum úthlutunar-
reglum bjóða heim hættunni á mis-
munun. Dæmin sanna að á þann
hátt hefur oft verið haldið gangandi
fyrirtækjum og rekstrareiningum
sem enginn heilbrigður grundvöllur
er fyrir."