Morgunblaðið - 10.10.1989, Qupperneq 61

MORGUNBLÁÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 10. OKTÓBER 1989
6Í
VELVAKANDI
SVAR/R í SÍMA
691282KL. 10-12
FRÁ MÁNUDEGI
TIL FCSTUDAGS
u Srn' *U lf
Eyðni;
Höldum fræðsluherferðinni áfram
Til Velvakanda.
Umræðan um eyðni er ekki nærri
eins hávær í dag og hún var fyrir
tveim árum þegar hver bæklingurinn
eftir annan var gefinn út og hvei'
lærða greinin rituð. Hvað veldur?
Er málið þá komið farsællega í höfn?
gæti maður spui-t. Hafa vísindin loks
fundið lyf er vinnur á vágesti þess-
urn? Nei, þvi miður er ekki þannig
í pottinn búið. Hvernig líta þessi
mál út núna og hvenær greindist
plága þessi fyrst? Það mun hafa
verið 1981 og áætluðu sérfræðingar
þá að um 5 til 10 af hundraði þeirra
sem fengju veiruna myndu fá skjúk-
dóminn og deyja. En meðgöngutím-
inn reyndist vera lengri en menn
höfðu haldið. Fimm ár eða fleiri
geta liðið frá sýkingu þar til einkenn-
in koma í Ijós.
Miðað við reynslu síðustu átta ára
telja sumir sérfræðingar nú að
minnst 40 til 50 af hundraði þeirra
er fá veiruna muni fá sjúkdóminn
og deyja. Samkvæmt tölvu-reikni-
líkani er giskað á að 50% þeirra sem
ganga með HlV-veiruna („HIV“ er
skammstöfun á „Human Immunod-
ficieney Virus“ = eyðniveiran eða
alnæmisveiran) muni fá hana á loka-
stigi innan fimm ára og 75% innan
sjö ára.
í löndum Evrópubandalagsins er
um þessar mundir vitað um liðlega
11.000 eyðni tilfelli. Talan hækkaði
um 20 af hundraði á aðeins fyrsta
ársfjórðungi ársins 1988 og miðað
við þann vaxtarhraða verður talan
komin upp í 56.000 í árslok 1989.
Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin tel-
ur smitbera hins vegar vera á bilinu
300.000 til 800.000. í New York-
borg eru taldir vera á bilinu 250.000
til 400.000 smitbefar. í sumurn
borgarhlutum er eyðni algengasti
smitsjúkdómur meðal nýfæddra
barna.
Fram til þessa hafa um 40.000
Bandaríkjamenn látist af völdum
eyðni.
Bandaríska sóttvarnamiðstöðin í
Atlanta telur að við árslok 1991
verði yfir 200.000 Bandaríkjamenn
látnir af völduin plágunar. Á því ári
einu, 1991, er búist við að yfir
50.000 deyi af hennar völdum, og
undir árslok 1992 verði fleiri Banda-
ríkjamenn látnir af völdum eyðni en
féllu í fyrri heimsstyijöldinni, Kór-
eustríðinu og Víetnamstríðinu sam-
anlagt. Um aldamót kunna fleiri að
- vera látnir af völdum sjúkdóinsins
en fallið hafa í öllum styijöldum
okkar (allra þjóða).
En það merkilega við þetta er að
alnæmi er fyrsta plágan í sögu
mannkyns sem meðvituð hegðun
okkar ræður algerlega útbreiðslu á.
Og til að forðast vágest þennan
þarf að fylgja þeirri höfuðreglu að
vera siðferðilega hreinlífur. Það
merkir að eigu engin kynmök utan
hjónabands. „Að minnsta kosti
skaltu þekkja rekkjunaut þinn afar
vel“ og neyta ekki fíkniefna. Óhrein-
ar sprautur smita marga af eyðni.
Já, ljótt er að heyra. Að tarna eru
ekki glæsilegar tölur á að líta. En
það er sannleikurinn sjaldnast. Höld-
um okkur ögn lengur við talnaleik
þennan.
Næstum helmingur eyðnisjúkl-
inga í Afríku eru konur á barneign-
araldri. Fimmti hver eyðnisjúklingur
í Rúanda er barn. í Sambíu munu
fæðast 6.000 börn með alnæmi
(1988). Af 800 vændiskonum sem
voru mótefnamældar í Nairopi
reyndust níu af hveijum tíu sýktar.
Og þessar konur hafa að meðaltali
1.000 viðskiptavini á ári. Hér á landi
hafa nokkrir einstaklingar dáið af
völdum vágestsins og 53 mælst með
veiruna.
Áætlaður kostnaður af þessum
völdum er óheyrilegur. I Banda-
ríkjunum er reiknað með að með-
höndlun og rannsóknir hvers eyðni-
sjúklings kosti um 2,3 miljónir króna
á ári. Á íslandi er reiknað með að
kostnaður á hvern alnæmissjúkling
liggi á bilinu 2,5 til 4 milljónir króna
á ári. Lyfjakostnaður einn (ACT-lyf)
nemur um hálfri milljón króna á
ári. Miklar fjárfúlgur munu því fara
á komandi árum í umönnun þessara
sjúklinga. Sumir áttast að kostnað-
urinn af völdum plágunnar ógurlegu
og fjöldi sjúklinga eigi eftir að sliga
heilbrigðiskerfi margra landa á kom-
andi árum.
Landlæknisembættið á íslandi
verður að halda fræðsluherferð sinni
gangandi jafnt og.þétt og benda
fólki á að það sjálft ræður mestu
um úrslit málsins.
Konráð Friðfinnsson
Þessir hringdu .
Aumur verknaður
Sigurlaug Tryggvadóttir -
hringdi:
„Þetta er ávarp og viðvörun til
óþekktrar, aumkunarverðrar
mannveru. Vesalings sem gerði
svo lítið úr sér í skjóli náttmyrk-
urs að læðast inn á lóð einstæðrar
ekkju og stela frá henni kálinu
hennar sem hún var búin að rækta
handa sér til vetrarins. Heilsufar
henna veltur mikið á grænmetis-
fæðu. Heldur þú að svona glæp-
samlegt athæfi verði þér blessun-
arríkt? Kannski gætir þú gefið
upplýsijigar um hver það var sem
gerði nákvæmlega það sama í
fyrra haust á sömu slóðum. Það
væri vel þegið og myndi þá vænt-
anlega létta á samvisku hins seka
ef hún er ekki steinsofandi. Þetta
gæti hjálpað til að vekja hana.
Þetta er sent til þín með vorkunn-
semi og bestu óskum um framför
í heiðarleika, manndómi og kær-
leika.“
Hjól
18 gíra Muddy cross fjallareið-
hjól var tekið í hjólageymslu að
Hlíðarhjalla 61. Það er brúnleitt
með svörtum brettum sem á eru
gul refaspor. Þeir sem geta gefið
upplýsingar eru beðnir að hringja
í síma 642051.
Rautt og hvítt Cross barnareið-
hjól með svörtu sæti og púðum
var tekið við Ánagranda 8 að-
faranótt miðvikudags. Þeir sem
geta gefið upplýsingar eru beðnir
að hringja í síma 25564.
Armband
Armband með gullkeðju og
skreytingu með demanti í tapaðist
í Skipholti, Vesturbæ eða á
Seltjarnarnesi fyrir skömmu. Um
er að ræða erfðagrip sem hefur
mikið gildi fyrir eigandann.
Finnandi er vinsamlegast beðinn
að hringja í Helgu í síma 29797
eða síma 17201 eftir kl. 19.30.
©’MTUnlverMlPtessSyndicale
Ást er...
... að dansa fram á
rauðan morgunn.
TM Reg. U.S. Pat Otl.—all rigbts reserved
® 1989 Los Angeles Times Syndicate
Því heldurðu að fólk noti
sér meðfædda hjálpsemi
þína?
Með
morgunkaffinu
Gleymdir þú sígarettun
um? —
HOQNI HREKKVISI
Víkverji skrifar
Þeir, Sem sátu landsfund Sjálf-
stæðisflokksins fyrír og um
helgina eru sammála um tvennt: að
ræða Friðriks Sophussonar á laugar-
dag, er hann tilkynnti, að hann gæfi
ekki kost á sér til endurkjörs sem
varaformaður hafi mælzt sérstaklega
vel fyrir meðal landsfundarfulltnía
og að sennilega komi Friðrik sterk-
ari frá landsfundinum en hann var
áður.
Jafnframt eru þeir landsfundar-
fulltrúar, sem Víkveiji hefur rætt við
á einu máli um, að ræða Davíðs
Oddssonar, þegar hann tók við kjöri
varaformanns hafi verið svo áhrifa-
mikil, að menn hafi ekki upplifað
slíkt á landsfundum um iangt árabil.
Að sögn þurfti Davíð að gera hlé á
máli sínu þrisvar til Ijórum sinnum
vegna fagnaðarláta áheyrenda og
raunai' er sagt, að hann hafi fengið
1000 manns til þess að skellihlægja
hvað eftir annað meðan á flutningi
ræðunnar stóð!
Það er mikið um að vera í menn-
ingarlífí borgarínnar um þessar
mundir. Fólk má ekki missa af yfir-
litssýningu Listasafns íslands á verk-
um Jóns Stefánssonar. Þessi sýning
er áreiðanlega einhver merkasti við-
burður í menningarlífi okkar árum
saman. Jón Stefánsson hefur veríð
stórkostlegur málari. Þarna em sýnd-
ar myndir, sem yfiríeitt em ekki til
sýnis, þar sem almenningur hefur
aðgang að þeim.
Þarna eru margar fallegar myndir
en ein sú fallegasta að dómi Víkveija
er mynd, sem um langt árabil hefur
hangið á vegg á skrifstofu borgar-
stjórans í Reykjavík og heitir Hraun-
teigur við Heklu, máluð 1930. Jón
Stefánsson hélt ungur utan til Kaup-
mannahafnar og ætlaði að verða
verkfræðingur. Til allrar hamingju
varð ekki af því! Þess getur orðið
langt að bíða, að önnur yfiríitssýning
á myndum þessa mikla listmálara
verði sett upp hér. Þess vegna má
fólk ekki missa af henni. Raunar
vekur sýningin upp spurningar um
það, hvoit verkum Jóns Stefánssonar
hafi verið nægur sómi sýndur. Við
eigum Kjai-valsstaði og Ásgrímssafn.
En hvað um Jón Stefánsson, sem
vissulega sténdur jafnfætis Kjarval
og Ásgrími?
Menningarmiðstöðin í Gerðubergi
ætlar að efna til ljóðatónleika
einu sinni í mánuði í vetur. Það er
vel til fundið. Hinir fyrstu voiu á
mánudagskvöldi fyrir viku. Þar söng
Ólöf Kolbrún Harðardóttir fyrir fullu
húsi. Þetta vom glæsilegir og
skemmtilegir tónleikar og það verður
spennandi að fylgjast með því, sem
á eftir fylgir. Þessi tónleikaröð er hið
merkasta framtak.
tr PAÐ LÍTOI? ÚT FyKlf? AÐ ÉG FÁl yFIRRÍAÐA -
RÉTTIWNi "