Morgunblaðið - 10.10.1989, Blaðsíða 29

29
.MORGÚNBI.ADID ÞRIÐJÚ'DAGÚá 10. OKTÓBER 1989
Austur-þýskir lýðræðissinnar krefiast frelsis og stjórnmálaumbóta
Hundruð umbótasinna
handtekin í óskipu-
lögðum mótmælum
Austur-Berlín. The Daily Telegraph, Reuter.
ÁTÖK brutust út í nokkrum borgum á laugardag er austur-þýskir
kommúnistar héldu hátíðlegt 40 ára afmæli Alþýðulýðveldisins Áust-
ur-Þýskalands. í Austur-Berlín voru hersveitir kallaðar út til að
berja á lýðræðissinnum sem héldu áfram að ki-efjast umbóta eftir
að heiðursgesturinn i afmælisveislunni, Míkhaíl S. Gorbatsjov Sovét-
leiðtogi, hafði kvatt austur-þýska ráðamenn og haldið aftur heim til
Moskvu. Hundruð manna voru handtekin í óskipulögðum mótmælum
víðs vegar í Austur-Þýskalandi. Erlendir blaðamenn og ljósmyndar-
ar fengu einnig að kynnast hörku sérsveitanna sem kallaðar voru út
til að brjóta mótmælin á bak aftur, hin mestu frá því að skriðdrekum
var beitt til að kæfa uppreisn vonsvikinna verkamanna árið 1953.
í Austur-Berlín hófust mótmælin
er lýðræðissinnar söfnuðust saman
á torgi einu í miðborginni. Þúsund-
ir manna gengu því næst saman í
fylkingu að Lýðveldishöllinni í
þeirri von að þeim mætti auðnast.
að beija leiðtoga sovéskra kommún-
ista augum en Gorbatsjov vai' þar
staddur til að taka þátt í lokaathöfn
hátíðahaldanna. Er Gorbatsjov birt-
ist ekki tók fólkið að ganga um
borgina. Sífellt fleiri bættust við,
márgir fögnuðu göngumönnum úr
gluggum íbúða sinna og járnbraut-
arlestir flautuðu kröftuglega er þær
brunuðu hjá. Fólkið tók að hrópa í
kór: „Lýðræði nú“, „Frelsi" og
„Gorbi, Gorbi“.
Skömmu síðar birtust lögreglu-
sveitir á nokkrum götum borgarinn-
ar en þær létu ekki til skarar skríða
fyri' en gangan hafði leysts upp í
smærri hópa. Barist var af hörku
en sérstakar hersveitir sem heyra
undir austur-þýska innanríkisráðu-
neytið voru kallaðar út og tóku þær
sér stöðu við höfuðstöðvar austur-
þýska kommúnistaflokksins. Fjöl-
margir göngumanna létu staðar
numið við Gethsemane-kirkjuna
sem verið hefur miðstöð stjórnar-
andstæðinga í borginni en aðrir
Reuter
Ungir Austur-Þjóðverjar hrópa nafn Míkhaíls Gorbatsjovs Sovétleið-
toga í göngu lýðræðissinna um Austur-Berlín á laugardagskvöld.
Andófsmenn handteknir í miðborg Austur-Berlínar aðfaranótt sunnudags.
héldu áfram göngunni. Er átökun-
um lauk um klukkan tvö á aðfara-
nótt sunnudags höfðu um 700
manns verið handteknir og um 100
manns höfðu særst. Erlendir frétta-
ritarar sáu lögreglumenn hlaupa
stjórnarandstæðinga uppi og voru
þeii' dregnir á hárinu í átt að lög-
reglubílunum eftir að hafa fengið
að kenna á kylfunum. Öðrum va'r
misþyrmt í hliðargötum er þeir voru
handteknir og enn aðrir voru barðir
af dæmafárri hörku i'nni í lögreglu-
bílunum. Nokkrir vestrænir blaða-
menn og ljósmyndarar slösuðust í-
átökunum og fréttaritara breska
blaðsins The Sunday Times var
sagt að hafa sig á brott frá Austur-
Þýskalandi er .honum var sleppt á
sunnudag. Fréttir bárust einnig af
átökum í Leipzig, Dresden, Potsd-
am og Magdeborg en ekki er ljóst
hversu margir voru handteknir þar.
Á sunnudagskvöld var um helm-
ingur þeirra sem handteknir voru
daginn áður enn í haldi. í Geth-
semane-kirkjunni komu um 3.000
Koma Gorbatsjovs kann að leiða
til stefiiubreytinga í A-Berlín
Austur-Berlín. Moskvu. Reuter. The Daily Telegraph.
MÍKHAÍL Gorbatsjov, forseti Sovétríkjanna, virðist ákveðinn í að
skipta sér ekki af þróun mála i Austur-Þýskalandi en láta heimamönn-
um eftir að leysa eigin erfiðleika. Heimsókn hans til Austur-Berlínar
í tilefiii 40 ára afmælis alþýðulýðveldisins sl. laugardag kann þó að
eiga eftir að neyða leiðtoga austur-þýska kommúnistaflokksins til að
slaka á harðlínustefnu sinni, að sögn stjórnmálaskýrenda.
Austur-þýsk alþýða er orðin úr-
kula vonar um að núverandi vald-
hafar hverfi frá harðlínustefnu sinni
og grípi til umbóta á borð við þær
sem átt hafa sér stað í Ungvetjal-
andi, Póllandi og Sovétríkjunum.
Afleiðingin er m.a. sú að tugþúsund-
ir Austur-Þjóðveija hafa flúið land
undanfarnar vikur vegna óánægju
með stjórn kommúnista. Til þess að
stöðva „þjóðflutningana" reyndu
austur-þýsk stjórnvöld að loka land-
amærum t'íkisins.
Vonir manna um úrbætur jukust
er Gorbatsjov kom til Austur-Berlín-
at' og sagði að menn gætu ekki
horft fram hjá þeim miklu breyting-
um sem átt hefðu sér stað í Austur-
Evrópu. Erich Honecket', leiðtogi
austur-þýska kommúnistaflokksins,
svaraði þó um hæl að engar breyt-
ingar yrðu á stefnu yfirvalda.
Eftir að Honecker hafnaði aðvör-
unarorðum Gorbatsjovs má segja að
upp úr hafi soðið. Losnaði þá spenna
úr læðingi og á annan tug þúsunda
umbótasinna streymdu á götur út
hrópandi nafn Sovétleiðtogans. Þeg-
ar Gorbatsjov hélt heimleiðis var
lögreglunni sigað á þá.
Komu á óvart
viku og um helgina hafa komið á
óvart. Fyrir aðeins tveimur mánuð-
um hefði fáunt dottið í hug að at-
burðir af því tagi sem áttu sér stað
í Austur-Berlín sl. laugardagskvöld
ættu eftir að gerast. Hingað til hef-
ur verið talið að kommúnistastjórnin
gæti haldið stjórnarandstæðingum
auðveldlega í skefjum og umbóta-
sinnar höfðu ekki bundist skipuleg-
um samtökum eða tekist að sam-
ræma aðgerðir. Að auki hefur al-
mennt verið talið að hvergi í Aust-
ur-Evrópu væru stjórnvöld jafn vel
í stakk búin til að halda allri ólgu í
skeíjum, og hefur það einkum verið
þakkað öflugri leynilögreglu, Stasi.
í aðgerðuni sínum undanfarna
daga hafa umbótasinnar komið yfir-
völdum á óvart með því að veita
enga mótspyrnu. Gáfu aðgerðir
þeirra því ekki tilefni til þess að
beita svonefndri „kínverskri lausn“,
þ.e. senda skriðdreka á þá. Hermt
er að margir liðsmenn sveita aust-
ur-þýsku alþýðulögreglunnar, sem
sigað var á umbótasinna, hafi verið
skelfdir enda í fyrsta sinn sem lög-
reglan hefur þurft að kljást við
mótmæli af þessu tagi.
í klípu
Mótmæli umbótasinna í síðustu Segja má að leiðtogar untbóta-
sinna séu í nokkurri klípu. Þeir hafa
eindregið lagst gegn ofbeldi og beð-
ið um viðræður við yfirvöld til þess
skýra kröfur sínar. Honecker liefur
svarað því með því að segja að þar-
flaust væri að ræða við „and-
sósíalísk öfl og ólátaskríl", eins og
hann kallaði umbótasinna. Óljóst er
hversu víðtæk stjórnarandstaðan er.
Mótmæli umbótasinna hafa verið
bundin við nokkrar borgir og í þeim
hefur fyrst og fremst ungt fólk tek-
manns saman til að sýna samstöðu
tneð þeim sem stjórnvöld höfðu lát-
ið handtaka. Talsmenn stjórnarand-
stæðinga fullyrtu að allt að 40.000
rnanns hefðu tekið þátt í mótmæl-
unum kvöldið áður og tóku skýrt
fram að andóf þetta hefði ekki ver-
ið skipulagt. Inni í kirkjunni voru
um 300 manns sem tekið höfðu
þátt í átökunum á laugardagskvöld-
ið og voru nokkrir þeirra sárir. Að
athöfninni lokinni leiddist fólkið út
úr kirkjunni en úti biðu þess um
1.000 lögreglumenn vopnaðir kylf-
um og háþrýstidælum auk þess sem
óeinkennisklæddir liðsménn örygg-
issveitanna illræmdu, sem Austur-
Þjóðveijar nefna „stasi“ voru á
hveiju strái. Fólkinu var hleypt í
gegn í litlum hópum.
Síðar um kvöldið leystu lögreglu-
menn og öryggissveitir upp frið-
samlega göngu stjórnarandstæð-
inga um Schönhauser-breiðgötuna.
Fólkið hafði kveikt á kertum og
hrópaði „Ekki beita ofbeldi" og
„Skammist ykkar“ er óeinkennis-
klæddir leyniþjónustumenn tóku að
beita kylfum sínum. Að minnsta
kosti 12 manns voru handteknir.
Yfirvöld í Leipzig gáfu í skyn á
. sunnudag að erlendum blaðamönn-
um yrði ekki leyft að starfa í borg-
inni. Hugsanlegt var talið að fjöl-
menn mótmæli færu þar frarn í
gærkvöldi en síðasta mánudag tóku
um 10.000 manns þátt í göngu um
borgina eftir guðsþjónustu í Niku-
lásar-kirkjunni fyrr um daginn.
Frá hersýningu í Austur-Berlín sl. laugardag í tilefni 40 ára af-
mælis austur-þýska alþýðulýðveldisins. Sýhingin þótti í minna lagi
en á myndiimi má sjá svokallaðar Frog-eldflaugar.
ið þátt. Að undanförnu ltafa þó
ýmsir áhrifamenn í Kommúnista-
flokknum og fylgiflokkum hans sagt
stöðnun í þjóðfélaginu áhyggjuefni.
Þá fara fregnir af vaxandi tregðu
verkamanna við því að vinna nema
lágmarkstíma sent dregur enn úr
afköstum framleiðslugreina. Er talið
að það muni auka enn frekar á efna-
hagsörðugleika og skerða enn frekar
kröpp kjör alþýðunnar. Það yrði fall-
ið til að auka ólgu enn frekar.
Léttar
handhægar
steypu
hrærivélar
Á MJÖG
GÓÐU VERÐI
Skeljungsbúðin
Síðumúla 33
símar 681722 og 38125