Morgunblaðið - 10.10.1989, Blaðsíða 45

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 10. OKTOBER 1989
45
Nýlendustefna
í mjólkuríðnaði
eftirKarl
Sigurgeirsson
Nefnd á vegum landbúnaðarráðu-
neytisins hefur starfað undanfarin
misseri og skilað frá sér skýrslu um
„hagræðingu í rekstri mjólkuriðnað-
ar“. Þar er m.a. lagt til að leggja
niður mjólkurstöð KVH/KFHB á
Hvammstanga.
Skýrslan virðist byggjast á fyrir-
fram gerðum hugmyndum, þ.e. að
mjólkuriðnaður skuli færast til
stærstu markaðssvæðanna,
Reykjavíkur og Akureyrar, en mjólk-
in verði ekki fullunnin í framleiðslu-
héruðunum. Talið er að „sparast"
muni 100 ársverk, sem öll falla niður
í framleiðsluhéruðum. Aukning hlýt-
ur þó að verða hjá mólkurbúum, sem
taka við auknu magni mjólkur, þann-
ig að fráleitt sparast þessi störf að
fullu.
Gert er ráð fyrir tilfærslu mjólkur
til Mjólkursamsölunnar í Reykjavík
(MS) um 9.886 þús. lítrar sem kæmu
frá Borgarnesi, 9.388 þús. lítrar og
frá V-Húnavatnssýslu 498 þús.
lítrar. Til Akureyrar flyttust um
13.302 þús. lítrar. Þannig: Frá
Húsavík 6.239 þús. lítrar, frá Þórs-
höfn 206 þús. lítrar og frá Sauðár-
króki 6.257 þús. lítrar. Tilfærsla
milli annarra mjólkurbúa er óveruleg.
Skýrsian virðist öðru fremur
ganga út á, að finna „rekstrargrund-
völl“ fyrir Mjólkursamsöluna í
Reykjavík. Þar hefur rekstarafkoma
hrapað, eins og fram kemur á yfir-
liti um „þörf á greiðslum úr verðjöfn-
unarsjóði“. Árið 1985 greiddi MS til
verðjöfnunar 137 millj. kr. en árið
1988 vantaði 146 millj. kr. upp á
reksturinn. Vandséð er, að rekstur
stöðvarinnar kæmist á réttan kjöl,
þótt ofanritað magn mjólkur bætist
við veltuna.
E. Tillögur um að leggja niður
mjólkurstöðina á Hvammstanga,
flytja 2.000 þús. lítra til Blönduóss
og Búðardals og 500 þús. lítra til
MS í Reykjavík.
Sterk rök eru gegn því að leggja
niður mjólkuriðnað þann, sem nú er
á Hvammstanga.
1. Mjólkurstöðin er Ijárhagslega
sterkt fyrirtæki, eigið fé þann 31.
desember 1988 um kr. 82,7 millj.
þar af bókfært verð fasteigna og
véla um kr. 63,4 milljónir.
2. Fyrirtækið hefur um árabil
framleitt vinsælan ost, sem hefur
gengið mjög vel í sölu. Þannig hefur
birgðasöfnun verið í lágmarki.
3. Rekstur mjólkurstöðvarinnar
hefur gengið vel, verðmiðlunarþörf
var á árunum 1981-82-83, og er á
framreiknuðu verðlagi ársins 1988
kr. 1.00 á innv./l. Á sama tímabili
hefur mjólkurstöðin greitt til verð-
jöfnunarsjóðs hærri upphæðir, en
hún hefur þurft til verðjöfnunar.
4. Mjólkurstöðin er í nýlegu hús-
næði með mestan hluta starfsemi
sinnar. Ostaframleiðslan fer fram í
húsnæði, sem var tekið í notkun ’árið
1980, en eldra húsnæði þá breytt
að hluta í skrifstofur og starfs-
mannaaðstöðu. Umhverfi stöðvar-
innar er malbikað. Búnaður stöðvar-
innar þarfnast nokkurrar endurnýj-
unar, en er í góðu lagi.
5. Ekki getur talist að mjólkur-
framleiðslan og iðnaður í V-Húna-
vatnssýslu hafi valdið sveiflum í bú-
greininni, því frá árinu 1975 hefur
innvegin mjólk mest orðið 3.177 þús.
lítrar en var árið 1988 2.463 þús.
lítrar. Mjólkustöðin fékk í nokkur ár
hráefni til ostagerðar frá Selfossi og
Blönduósi, en það hefur nú fallið
niður. Framleiðsla ársins 1988 var
þessi: Ostur 283 tonn (92,7%) og
smjör 22 tonn (7,3%). Ársvelta 1988
var um 170 millj. króna og vinna
þar að jafnaði 10 manns.
Mun hagkvæmara er að flytja ost
og aðrar vörur í föstu formi milli
landshluta, því þar er hægt að koma
við venjulegum flutningabílum, sem
nýta má báðar leiðir. Mjólk í lausu
Karl Sigurgeirsson
er að sjálfsögðu aðeins flutt með
tankbílum.
Þá má ekki gleyma, að mjólkur-
stöðvarnar hafa gegnt mikilvægri
þjónustu við framleiðendur á sínu
svæði, s.s. dreifingu á vöru.
6. Ostaframleiðsla hlýtur að teljast
mjög fagleg iðn. Þrír mjólkurfræð-
ingar vinna við stöðina og hafa þeir
ásamt öðrum starfsmönnum stöðvar-
innar gott vald á ostagerð. Virðist
því fráleitt að færa framleiðsluna
burt úr héraði og svipta sérlærða
iðnaðarmenn starfi sínu, nema
„flytja eigi fólk búflutningum" og
bjóða því að vinna að sinni iðn fjarri
sínu heimili.
7. í skýrslunni er gengið út frá,
að úrelding mjólkurstöðva gerist með
því að greiða eigendum bókfært verð
húss og búnaðar fyrir að leggja nið-
ur starfsemi. Verður það_ að teljast
fráleitt, þar sem víst er að verulegur
hluti eigna búanna sé lágt metinn í
bókhaldi vegna afskrifta. Þá er ekki
gert ráð fyrir neinum bótum vegna
rekstrar, sem niður fellur.
í þessum hugleiðingum hefur ver-
ið bent á þá fáránlegu lausn á vanda
mjólkuriðnaðar í landinu, að leggja
niður vel rekin mjólkurbú, til þess
að réttlæta þá gífurlegu offjárfest-
ingu sem er staðreynd hjá Mjólkur-
samsölunni í Reykjavík. Vissulega
verður að leita eftir hagræðingu í
mjólkuriðnaðinum og sum mjólkurbú
virðast vonlaus rekstarlega og hafa
þurft að meðaltali sl. 10 ár allt að
16,50 með hveijum innvegnum lítra.
Ef kalla á það „hagræðingu í
rekstri mjólkuriðnaðarins“ að leggja
niður vel rekin mjólkurbú til þess að
afhenda Mjólkursamsölunni í
Reykjavík aukið hráefni verður að
skoða staðreyndir:
I skýrslunni er skrá yfir bókfært
verð fasteigna og búnaðar mjólkur-
stöðvanna, miðað við innvegið magn
mjólkur.
Nokkur mjólkurbú: Óbreytt Breytt
skipan skipan
kr.pr./l kr.pr./l
Mjólkursams. Rvík 348,63 103,45
MBF Selfossi 12,08 12,08
MBB Búðardal 26,47 15,43
Mjólkui'saml. KEA Ak. 20,13 12,59
Mjólkursaml. Egilsst. 29,87 22,72
MBB Borgarnesi 25,40
MB KVH/KFHB,
Hvammstanga 25,06
Með því að selja eignir Mjólkurs-
amsölunnar myndi bókfærð íjárfest-
ing iðngreinarinnar minnka úr kr.
29,60 á innveginn lítra í kr. 16,30 á
innveginn lítra, eða um 45%.
Treysta verður því, að á þessa
umræddu skýrslu verði litið af stjörn-
völdurn, aðeins sem eina hugmynd
af fleiri möguleikum, því tæpast er
þar um að ræða „hagræðingu", held-
ur minna hugmyndir sem þar eru
birtar á hreina „nýlendustefnu", þar
sem hráefnið skal flytjast úr fram-
leiðsluhéruðunum til fullvinnslu á
þeim svæðum, sem hafa upp á á
mesta fjölbreytni að bjóða í atvinnu.
Við Vestur-Húnvetningar mót-
mælum þessum hugmyndum og
stöndum vörð um hagsmuni okkar.
Hins vegar munum við leita bestu
leiða til að auka verðmæti mjólkur-
framleiðslu í héraðinu.
Höfundur er verkefíiastjóri
átaksverkefha
Vestur-Húnvetninga og
fréttaritari Mbl. á Hvammstanga.
UTSALA
don cano
Krumpugöllum
Jogginggöllum
Anórökum
og kuldaúlpum
30 tilSO %afsL
Sendum í póstkröfu um allt land.
don cano - búóin
Glæsibæ - sími 82966.
Auðséð er, að fjárfestingar Mjólk-
ursamsölunnar yrðu óviðráðanlegar,
þrátt fyrir stóraukið magn mjólkur.
Þá kemur fram í skýrslunni, að MS
þyrfti um kr. 5,50 pr. lítra úr verðjöf-
unarsjóði, eftir breytingu.
Þar sem stjórnvöld skipuðu nefnd
til að gera tillögu að hagræðingu í
iðngreininni verður að gera þá kröfu
að þau láti kanna þann möguleika
að leggja að mestu niður mjólkuj'-
vinnslu hjá Mjólkursamsölunni og
starfrækja þar dreifingarmiðstöð
fyrir Reykjavíkursvæðið. Ef selja
þarf fasteignir úr þessum iðnaði er
augljóst að fasteignir á höfuðborgar-
svæðinu eru seljanlegastar.
Þær fasteignir, sem Mjólkursam-
salan telst eiga á Bitruhálsi í
Reykjavík, eru 16.900 fm að flatar-
máli og með vélum og búnaði er fjár-
festing Mjólkursamsölunnar í árslok
1988 kr. 1.454 þús. eða tæpur einn
og hálfur milljarður króna!
8 kínverskir réttir
í hádeginu á kr.780-
Kínavagninn í hádeginu alla daga. Átta kínverskir réttir og þú borgar aðeins
780 krónur og borðar að vild.
Réttirnir eru: Lambakjöt í karrý, djúpsteiktur smokkfiskur, steiktur fiskur,
steiktar núðlur, kínverskt ravoli, vorrúllur, pönnusteikt grænmeti, steikt eða
soðin hrísgrjón, grænmetis salat og kaffi.
Allt þetta fyrir aðeins 780 krónur.

1AGUR