Morgunblaðið - 10.10.1989, Blaðsíða 1

72 SIÐUR B
230. tbl. 77. árg.
ÞRIÐJUDAGUR 10. OKTÓBER 1989
Prentsmiðja Morgunblaðsins
Ungverskir kommúnistar:
Fortíðin hörmuð og
flokkurinn lagöur af
Búdapest. Reuter.
MIKILL meirihluti fulltrúa á þingi ungverska kommúnistaflokksins
samþykkti uin helgina að leggjá flokkinn niður og stoftia í hans
stað sósíalistaflokk að vestrænni fyrirmynd. í gær samþykktu þeir
síðan yfirlýsingu þar sem fordæmd eru hörmuleg mistök stjórn-
valda allt frá stríðslokum ásamt áætlun um stjórnarfarslegar um-
bætur.
í yfirlýsingu sósíalistaflokksins
eða kommúnistaflokksins, sem var,
segir, að 1948 hafi kommúnistar
upprætt jafnaðarmannaflokkinn
og komið á einræði í Ungveija-
landi; á stalínstímanum 1948-53
hafi „ástæðulaus hernaðarupp-
bygging, skipulagslaus iðnvæðing
og samyrkjubúskapur, sem var
neyddur upp á landsmenn, valdið
mikilli kreppu í landinu"; á stalíns-
tímanum hafi milljónir manna ver-
ið ofsóttar og 1956 hafi Sovétmenn
bælt niður uppreisn Ungveija gegn
kúguninni.
Lagt er til, að nú skuli stefnt
að ijöiflokkakerfi og þingræði, að
óháðu réttarkerfi og sjálfstæðu
Lettland:
Stefnt að
óskoruðu
forsetaembætti. Þá er sagt, að
bundinn skuli endi á ritskoðun og
komið á velferðarríki, sem byggir
á fijálsu markaðskerfi.
í gær var Rezso Nyers, formað-
ur kommúnistaflokksins fyrrver-
andi, kjörinn fyrsti formaður sósí-
alistaflokksins en harðlínumenn-
irnir hafa hins vegar boðað stofnun
nýs kommúnistaflokks.
Þrátt fyrir þessar róttæku breyt-
ingar óttast margir, að hin komm-
úníska ímynd fylgi sósíalista-
flokknum áfram. Benda þeir á, að
umbótasinnar hafi beðið mikinn
ósigur í atkvæðagreiðslu á sunnu-
dag þegar lagt var til, að flokks-
sellurnar á vinnustöðum yrðu lagð-
ar niður. Það var fellt með miklum
meirihluta og þar á meðal af Rez-
so Nyers. Flokkssellur á vinnustöð-
um hafa lengi verið eitt helsta
tæki kommúnistaflokka við að
stjórna og innræta fólki kenningar
sínar.
Austur-Þýskaland
Morgunblaðið/Ámi Sæberg
Hússein Jórdaníukonungur á Islandi
Hússein Jórdaníukonungur hafði viðdvöl hér á
landi í nótt á leið sinni í sex daga opinbera heim-
sókn til Kanada. Einkaþota hans lenti á Keflavíkur-
flugvelli uni klukkan 20 í gærkvöldi og þaðan ók
bílalest konungs til Reykjavíkur. Konungurinn og
eiginkona hans, Noor al Hussein (Ljós Hússeins),
gistu í íbúð fyrirmenna á Hótel Sögu. í nótt en 65
manns eru í for með þeim, embættismenn og kon-
unglegir lífverðir. Ákveðið var í síðustu viku að
konungur myndi millilenda hér á landi á leið sinni
frá Italíu til Kanada. Sendilierra Jórdaníu í Lund-
únum um sá um undirbúning allan og kom hingað
til lands í þeim tilgangi en vaninn er sá að sérstök
sendinefhd undirbúi heimsóknir Jórdaníukonungs.
Konungur lýsti yfír ánægju sinni að vera kominn
til íslands og kvaðst vona að honum mætti auðn-
ast að kynnast betur landi og þjóð síðar. Jórdaníu-
konungur mun hitta Vigdísi Finnbogadóttur, for-
seta íslands, að máli um klukkan 11 í dag í embætt-
isbústað forseta við Laufásveg en ráðgert er að
þota forsetans hefji sig til flugs frá Keflavíkurflug-
velli um klukkan 14. Á myndinni eru þau Hússein
Jórdaníukonungur og eiginkona hans, Noor al
Hussein, að ræða við Svein Björnsson, siðameist-
ara íslenska utanríkisráðuneytisins, í anddyri Hót-
el Sögu í gærkvöldi.
Sjötíu þúsund manns mót-
mæla einræðinu í landinu
Fréttir um viðræður við suma frammámenn um þjóðfélagslegar úrbætur
Austur-Berlín, Bonn. Reuter, DPA.
sjálfstæði
Riga. Reuter.
Þjóðfylkingin í Lettlandi sam-
þykkti á sunnudag að berjast
fyrir fúllu sjálfstæði landsins,
fjölflokkakeríí og þingræðisleg-
um stjórnarháttum. Með þessu
hafa Lettar eða Þjóðfylkingin,
sem nýtur stuðnings mikils
meirihluta þjóðarinnar, gengið
lengra en hinar Eystrasalts-
þjóðirnar og ögrað yfirráðum
Sovétmanna með alvarlegri
hætti en gerst hefur í öðrum
sovétlýðveldanna.
Áætlunin var samþykkt á öðru
landsþingi Þjóðfylkingarinnar og
er í henni einnig kveðið á um, að
allur her verði fluttur frá Lettlandi
og tekin upp náin, efnahagsleg
samvinna við hin Eystrasaltsríkin
og önnur sovétlýðveldi.
Að þessu skal stefnt í áföngum
og olli það óánægju þeirra, sem
lengst vildu ganga, og gekk nokk-
ur hópur af þinginu í mótmæla-
skyni. Þingfulltrúar voru ails
1.152.
Þjóðfylkingarnar í Eystrasalts-
ríkjunum njóta stuðnings mikils
meirihluta íbúanna og hafa í raun
tekið við af kommúnistaflokknum
sem ráðandi þjóðfélagsafl.
Innan hreyfingarinnar í Lett-
landi er þó ágreiningur milli þeirra,
sem heist vilja slíta öll bönd við
Sovétríkin á stundinni, og hinna,
sem eru fleiri, sem vilja fara hæg-
ar í sakirnar og tefla ekki um-
bótaáætlunum Míkhaíls Gor-
batsjovs sovétleiðtoga í tvísýnu.
Hann hefur meðal annars fallist
á, að Eystrasaltsríkin fái miklu
meira sjálfstæði í efnahagsmálum
eftir 1990.
Tugþúsundir manna söfnuðust
saman í gærkvöld í Leipzig í
Austur-Þýskalandi til að mót-
mæla einræði konnnúnistaflokks-
ins og krefjast lýðræðislegra úr-
bóta. Fjölmenni kom einnig sam-
an í borgunum Dresden og Halle
en svo virðist sem ekki hafi kom-
ið til beinna átaka við lögregl-
una. Eru íréttir um, að forystu-
menn kommúnistaflokksins í
Leipzig og kunnir menn í menn-
ingarlífinu hafi gefið út sameigin-
lega yfirlýsingu um, að þeir vildu
taka upp viðræður um friðsam-
legar breytingar á þjóðfélaginu.
Talið er, að allt 50.000 manns
hafi komið saman í gærkvöld í
Leipzig til að mótmæla stjórnarfar-
inu í Austur-Þýskalandi og kirkj-
unnar menn í landinu segja, að um
20.000 manns safnast saman í
Dresden og Halle. Þegar síðast
fréttist hafði ekki komið tii átaka
og bar minna á lögreglunni en um
helgina þegar mótmælin voru bæld
niður með barsmíðum og hand-
tökum. Er það rakið til frétta um,
að forysta kommúnistaflokksins í
Leipzig og frammámenn í lista- og
menningarlífinu hafi birt sameigin-
lega yfirlýsingu um að rétt væri
að efna til viðræðna um friðsamleg-
ar breytingar á samfélaginu. Er það
einnig haft eftir heimildum innan
kirkjunnar, að fyrr I gærdag hafi
fulltrúar óbreyttra borgara, kirkj-
unnar og yfirvalda í Dresden ræðst
við um nauðsynlegar þjóðfélags-
breytingar.
Ef þessar fréttir eru réttar benda
þær til, að andstaðan innan komm-
únistaflokksins gegn öllum breyt-
ingum í fijálsræðisátt sé tekin að
bila. Síðast í gær lýsti Erich Honec-
ker, leiðtogi kommúnistaflokksins,
yfir, að margt væri líkt með upp-
reisn kínverskra námsmanna á dög-
unum og mótmælunum í Austur-
Þýskalandi og sagði, að atlagan að
kommúnismanum yrði brotin á bak
aftur. Ekki er vitað hvort viðræð-
urnar í gær fóru fram í blóra við
Honecker.
Hermann Kant, formaður aust-
ur-þýska rithöfundasambandsins
og félagi í miðstjórn kommúnista-
flokksins, birti í gær opið bréf í
Junge Welt, málgagni æskulýðs-
samtaka flokksins, þar sem hann
hvatti stjórnvöld til að viðurkenna
mistökin og efna til viðræðna við
almenning um óhjákvæmilegar
breytingar. „Ósigur er ósigur þótt
hann beri upp á afmælisdag. Lest-
irnar, sem flytja burt landa okkar,
eru engar sigurlestir, að minnsta
kosti ekki fyrir okkur,“ segir Kant
í bréfinu og hvetur til hreinskilinna
viðræðna milli stjórnvaida og al-
mennings.
í mótmælunum um helgina beitti
austur-þýska lögreglan mikilli
harðýðgi þegar hún barði á fólki
með kylfum og er talið, að tugir
eða hundruð manna hafi slasast.
Helmut Kohl, kanslari Vestur-
Þýskalands, fór í gær hörðum orð-
um um valdníðsluna og í sama
streng hafa ýmsar aðrar ríkisstjórn-
ir á Vesturlöndum tekið.
Sjá „Hundruð uinbótasinna ...“
á bls. 29.
Reuter
Austur-þýskur lögreglumaður meö kylfu að vopni býst til að berja
á fólki, sem efndi til inótmæla í Austur-Berlín síðastliðinn laugardag.