Morgunblaðið - 10.10.1989, Side 20

20
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 10. OKTÓBER 1989
Frá Bonn. Myndin sýnir stjórnarhverfið, en til vinstri sést, hvar Rínarfljót liðast í gegnum borgina,
V estur-Þjóðveijar skílja
sérstöðu Islendinga vel
Reiðubúnir til að tala máli íslands innan Evrópubandalagsins, segir
Hans Hermann Haferkamp, sendiherra Sambandslýðveldisins á Islandi
í vor voru liðin 40 ár frá stofnun Sambandslýðveldisins Þýzka-
lands. Á þeim tíma hefur þetta land, sem reis upp af rústum
Þriðja ríkisins, skapað sér nafn sem eitt af helztu iðnríkjum
heims, þar sem bæði lýðræði og mannréttindi eru í hávegum höfð.
í tilefiii af 40 ára aftnælinu var m. a. haldið málþing að Hótel
Sögu um samskipti íslands og Sambandslýðveldisins og tóku þátt
í því ýmsir málsmetandi menn frá báðum löndunum. Þar kom m.
a. fram, að íslendingar hafa haft nánari samskipti við Sambands-
lýðveldið en flest ef nokkur af öðrum löndum Vestur-Evrópu.
Sem dæmi má nefna, að um 100 af 500 þingmönnum Sambands-
þingsins á undanfornum 15 árum hafa heimsótt ísland eða um
fimmtungur allra þingmanna á þessum tíma. Enn má geta þess,
að á síðasta ári var vöruinnflutningur íslendinga meiri frá Sam-
bandslýðveldinu en nokkur öðru landi heims. Sjálfir fluttum við
út vörur þangað fyrir rúml. 6,3 milljarða kr. (10,3%) en-vörur inn
þaðan fyrir tæpl. 9,8-milljarða kr. (14,2%). Þessar tölur sýna, að
Sambandslýðveldið er eitt helzta viðskiptaland okkar íslendinga.
Frjálslegasta
stjórnarskráin
— Dagurinn 23. maí 1949 er
mér ævinlega minnisstæður, segir
Hans Hermann Haferkamp, sendi-
herra Vestur-Þýzkalands á íslandi
í viðtali við Morgunblaðið, um leið
og hann rifjar upp sögu Sambands-
lýðveldisins. — Þann dag kallaði
Konrad Adenauer, þáverandi þing-
forseti og síðar kanslari, stjóm-
lagaþingið saman til endanlegrar
atkvæðagreiðslu um nýja stjómar-
skrá. Ég minnist þessa augnabiks
æ síðan með sterkri tilfinningu
sannfærður um, að þama væri í
sköpun nýtt þýzkt ríki, sem verð-
skuldaði, að því væri veittur allur
mögulegur stuðningur. Fjörutíu
ámm síðar blasir su staðreynd við,
að þarna var samþykkt sú bezta
og fijálslegasta stjómarskrá, sem
Þjóðveijar hafa nokkru sinni
eignazt í allri sögu sinni.
Haferkamp er fæddur 1926 í
iðnaðarborginni Duisburg við Rín.
Faðir hann var þar prófessor í
germönskum og enskum bók-
menntum, en kenndi auk þess róm-
önsk mál og þá einkum frönsku.
— Þaðan kemur áhugi minn á
tungumálum og bókmenntum, seg-
ir Haferkamp. Annars er hann lög-
fræðingur að mennt, en lagði auk
þess stund á málvísindi. í laganám-
inu voru aðalgreinar hans þjóða-
réttur, stjórnskipunarréttur og
réttarheimspeki.
Haferkamp hefur að baki sér
langa reynslu í utanríkisþjón-
ustunni, því að þar hefur hann
starfað frá árinu 1952 og var þá
m. a. um skeið í sendiráði iands
síns í Kaupmannahöfn. Sendiherra
Sambandslýðveldisins á íslandi
varð hann í desember 1985.
— Frá stofnun Sambandslýð-
veldisins hefur það búið við frið,
frelsi og réttlæti, segir Hafer-
kamp.— í mörgu tilliti búum við í
blómlegu landi með öflugt efna-
hagslíf, þar sem fólki vegnar vel
miðað við stóra hluta heimsins.
Lýðræðið stendur þar traustum
fótum og á undanförnum árum
höfum við byggt upp öflugt félags-
legt kerfi. Okkur eru samt sem
áður ljósir hnökrarnir. Enn hefur
ekki verið komið á fullkomnu jafn-
rétti milli karla og kvenna. Við
gleymum heldur ekki því bráða-
birgða yfirbragði, sem Sambands-
lýðveldið hlýtur að hafa, unz föður-
land okkar hefur verið sameinað.
Eins og ísland leggur Sam-
bandslýðveldið Þýzkaland mikla
áherzlu á mannréttindi og mann-
virðingu, umburðarlyndi og fijáls-
lyndi. — Á fjórum síðustu áratug-
um hafa þessi sameiginlegu gildi
skapað mikið og gagnkvæmt
traust milli þjóða okkar, segir
Haferkamp. — Á sviði varnarmála
eigum við mjög mikið sameiginlegt
með íslandi. Bæði ríkin eni aðild-
arríki NATO. Þá er það ekki
gleymt í landi mínu, hve margir
Þjóðveijar fengu matvælaaðstoð
frá íslandi eftir stríð og að ísland
tók á móti mörgum hundruðum
Þjóðveija, er þeir höfðu verið rekn-
ir burt milljónum saman frá aust-
urhéruðum lands síns. Þegar slíkir
hlutir liggja jafn nærri okkur og
raun ber vitni í tíma, þá hafa þeir
að sjálfsögðu mjög mikla þýðingu.
Stærsta markaðssvæði
heirns í deiglunni
Haferkamp víkur næst að Evr-
ópubandalaginu (EB). Þar eru í
vændum miklar breytingar, en í
árslok 1992 eiga reglur EB um
einn heimamarkað að ganga í gildi.
Þetta verður stærsta markaðs-
svæði í heimi með 320 millj.
Hans Hermann Haferkamp
sendiherra
manns. Þróunin þar á eftir að
skipta okkur íslendinga miklu
máli, því að innan þess eru flest
þau lönd, sem við höfum lengi
haft mesta samleið með ekki bara
á sviði viðskipta og menningar
heldur einnig í alþjóða- og öryggis-
málum. Það er hins vegar ljóst,
að ísland mun standa utan Evrópu-
bandalagsins.
Viðhorf einstakra landa innan
EB til okkar eru mismunandi. Sum
þeirra eins og Spánn og Portúgal
sjá í okkur keppinauta um fisk-
markaði, en önnur kunna að láta
sig það litlu varða, hvort við stönd-
um innan bandalagsins eða utan.
Hafa verður það í huga, þegar
þessi mál eru skoðuð nú, að innan
EB sjálfs er lítill áhugi á því eins
og er að færa bandalagið frekar
út. En hvernig er svo afstaða Vest-
ur-Þýzkalands til íslands í þessu
tilliti?
— í Sambandslýðveldinu gera
menn sér nú betur grein fyrir sér-
stöðu íslands en áður, segir Hafer-
kamp. — Við erum reiðubúnir til
þess að tala máli íslendinga í öllum
stofnunum Evrópubandalagsins.
Við höfum t. d. alltaf, þegar tolla
fyrir saltfisk hefur borið á góma
hjá EB, mælt þar með lágum toll-
um og sagt: — Við verðum að
hjálpa íslandi, vegna þess að iandið
er svo háð fiskinum.
Haferkamp telur engan vafa
leika á því, að þau lönd, sem gerzt
hafa aðilar að Evrópubandalaginu,
hafi haft af því meiri hag en óhag.
Hann vill þó ekki útiloka, að ein-
staka atvinnugreinar í þeim, sem
notið hafa ríkisstyrkja og náð að
byggja tollmúra í kringum sig,
muni bíða einhvern hnekki, eftir
að öll lönd EB eru orðin að einu
markaðssvæði. — Þegar nýjar hug-
myndir ryðja sér til rúms, þá hlýt-
ur eldri hugsunarháttur að víkja
og það gerist ekki alltaf sársauka-
laust, segir sendiherrann. — Það
borgar sig samt að fórna minni
hagsmunum fyrir aðra miklu meiri.
Haferkamp kveðst gera sér vel
grein fyrir þeim ótta íslendinga,
að við inngöngu þeirra í Evrópu-
bandalagið verði fiskistofnum hér
við land stefnt í hættu sökum of-
veiði útlendinga og segir: — Ég
er sannfærður um, að Evrópu-
bandalaginu hefur lærzt að taka
tillit til minni aðildarríkja sinna og
ég er einnig viss um, að land mitt,
Sambandslýðveldið Þýzkaland,
mun skilja vandmál íslendinga
fullkomlega og vera reiðubúið til
þess með samningum að finna
lausn, þar sem komið yrði til móts
við hagsmuni þeirra.
Haferkamp bendir á, að mörg
aðildarríki Fríverzlunarsamtaka
Evrópu (EFTA) eru uggandi út af
framtiðinni og þá sérstaklega út
af áformunum um sameiginlegan
markað EB og telja sig ekki geta
staðið með öllu þar fyrir utan.
Þannig hefur Austurríki þegar lagt
fram umsókn um formlega inn-
göngu í EB.
í Noregi velta margir því líka
fyrir sér, hvernig koma megi á
nánara sambandi við EB. Finnar
hafa hingað til verið hindraðir í
að fylgja slíkum hugmyndum fast
eftir vegna sérstöðu sinnar milli
austurs og vestur. Sérstaða Svía
skapar þeim líka svipuð vandamál,
en vitað er, að einnig í Svíþjóð eru
samskiptin við EB í mikilli endur-
skoðun nú. I Sviss er áhuginn hins
vegar ekki jafn mikill.
Haferkamp telur það skipta
mestu máli fyrir íslendinga varð-
andi EB að geta treyst því að hitta
þar fyrir vini, sem taka afstöðu til
íslenzkra málefna og hagsmuna
af vinsemd og skilningi og segir:
— Ég tel, að Evrópubandalagið
hafi gert mikil mistök, þegar við-
ræður hófust við Norðmenn um
aðild þeirra að bandalaginu. Ráða-
menn hjá EB í Brússel áttuðu sig
ekki til fulls á því þá, hve mikil-
vægar fiskveiðarnar eru fyrir Nor-
eg. Það var eins og þeir héldu, að
þeir gætu fengið Norðmenn til að
ganga í Evrópubandalagið án þess
að taka þyrfti sérstaklega tillit til
sérvandamála Noregs. Margir
stjórnmálamenn í landi mínu hafa
sagt mér síðan: — Þessi mistök
gerum við.aldrei aftur. Við verðum
að kynna okkur það fyrirfram,
hvað viðkomandi land hefur fram
að færa.
Islendinga að ákveða
— Ef íslendingar segðu okkur,
að fiskimiðin láti þeir aldrei af
hendi, þá yrðum við að semja- um
þetta á þann veg, að öll meginat-
riði íslendinga yrðu tekin til
greina, segir Haferkamp ennfrem-
ur,— Ráðamenn hjá ÉB myndu
hlusta á slík sjónarmið og með því
er ég sannfærður um, að sá ótti
Islendinga muni hverfa, að það
komi risi, sem taki allt frá þeim
án nokkurs tillits til óska þeirra
sjálfra._ Slíkt myndi aldrei gerast.
Hvort íslendingar ganga til samn-
inga við EB, verða þeir að ákveða
sjálfir. En ÉB myndi aldrei gera
þau mistök aftur, að hlusta ekki
með athygli á, hvað fámenn þjóð
hefði fram að færa.
Haferkamp bendir hér á, að
óvíða eru jafn margir, sem þekkja
vel til fiskveiðimálsins og í norður-
hluta Sambandslýðveldisins og
segir:— Fiskiðnaðurinn þar þarf á
fiski frá íslandi að halda. Atvinna
mörg þúsund manna í Cuxhafen,
Bremerhaven og Bremen er undir
því komin, að þangað berist góð-
ur, islenzkur fiskur og við erum
því sannfærðir um, að við getum
orðið íslendingum að góðu liði við
að finna markað fyrir fisk og fisk-
afurðir.
Haferkamp víkur næst að skipt-
ingu Þýzkalands og segir: — Frelsi
einstaklingsins hlýtur að vera for-
senda fyrir því, að ríki heims geti
búið saman í friði og frelsi og
þýzka þjóðin á að hafa rétt á sömu
meðferð og allar aðrar þjóðir heims
í þessu tilliti. Allir stjórnmálaflokk-
ar í Sambandslýðveldinu gera sér
grein fyrir því, að sameining
Þýzkalands er ekki í sjónmáli eins
og er. í inngangi að stjórnarskrá
okkar segir samt, að einingu þýzku
þjóðarinnar beri að staðfesta eða
afsanna í fijálsum kosningum.
Það er sannfæring okkar í Sam-
bandslýðveldinu, að leynilegar
kosningar muni leiða til þess, að
meiri hluti allra Þjóðveija muni
lýsa sig fylgjandi endursameinuðu
Þýzkalandi. Ef það kæmi á dag-
inn, að meiri hluti þess fólks, sem
býr í Þýzka alþýðulýðveldinu,
myndi taka aðra afstöðu, þá mynd-
um við - svo framarlega sem þar
væri raunverulega um leynilegar
kosningar að ræða, - að sjálfsögðu
virða niðurstöður slíkra kosninga.
Þess sjást hins vegar engin merki,
að þetta gæti gerzt.
Sendiherra hér
tvö ár í viðbót
Haferkamp hefur verið sendi-
herra lands síns á íslandi í tæp
íjögur ár og stjórnin í Bonn hefur
farið þess á leit við hann, að hann
verði hér sendiherra tvö ár í við-
bót. — Ég svaraði þessari málaleit-
an játandi með mikilli ánægju,
segir Haferkamp að lokum. —
Bæði mér og konu minni hefur lið-
ið mjög vel hér á íslandi. Ég hef
ferðazt víða um landið og náð að
kynnast vel landi og þjóð og lagt
mig fram við að læra íslenzku.
Eg hef lesið talsvert af bók-
menntum Islendinga og er mikill
aðdáandi Gunnars Gunnarssonar
og Halldórs Laxness. Verk þeirra
hafa verið þýdd á þýzku og þeir
eru ekki síður þekktir í mínu landi
en inörg þýzk skáld. Málaralist
ykkar á það hins vegar skilið, að
verða þekktari í Þýzkalandi en nú
er. Mér er það líka ljóst, hve vel
þýzk tónlist, heimspeki og bók-
menntir eru þekktar hér.
Bæði ég og kona mín höfum
eignazt hér marga góða vini. Við
höfum líka vanizt loftslaginu hér.
Það er ekki langt síðan ég var á
ferð í París og þá var þar glamp-
andi sólskin og hitinn 34 stig. Þá
var ekki laust við, að ég fyndi til
löngunar eftir því að vera kominn
til Islands, þar sem hitinn var þá
á bilinu 10-15 stig.
(MS)