Morgunblaðið - 28.02.1990, Blaðsíða 16

16
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 28. FEBRÚAR 1990
ILLA REKIN AUÐLIND
eftir Garðar
Pálsson
Samkvæmt hlutlausri könnun,
sem Skáís gerði meðal íslenskra
fískimanna, er 53.000 tonnum af
bolfíski fleygt fyrir borð frá físki-
skipaflotanum á eirm ári. Þetta er
um 8,2% af heildarananum á síðast-
liðnu ári, en heildaraflinn á bolfiski
það ár var 642.192 tonn skv. skýrsl-
um Fiskifélags íslands. Þess skal
getið að umrædd könnun var gerð
fyrir Kristinn Pétursson, alþingis-
mann, en Kristinn er þingmaður
Sjálfstæðisflokksins á Austurlandi.
Slíkum mönnum ber að þakka,
því það þarf kjark til að opinbera
slík feimnismál, sem allir vita um,
en fáir hafa kjark til að ræða.
Ég er ekki talsmaður kvótakerf-
is, en bendi á að allar róttækar
breytingar á núverandi leikreglum,
þarf að hugleiða vandlega í svo
veigamiklu máli. Ég vil í ljósi þess
sem að ofan greinir, benda á leið
til að koma í veg fyrri slíka sóun
á síminnkandi afla. Með þeirri leið
mætti spara kostnaðarsamt eftirlit
og ábyrgðin yrði að öllu leyti færð
um borð í skipin og til útgerðar-
mannanna í landi.
Eftir að veiðiheimildum hefír ver-
ið úthlutað, skal draga 8,2% skila-
gjald fyrir ónýttan afla frá hverri
veiðiheimild. Öllum skipum yrði
gert skylt að skila öllum ónýttum
afla á land til vistunar. Fyrst þegar
slík skij lægju fýrir, fengju menn
sínar veiðiheimildir að fullu. Hvort
skil yrðu gerð einu sinni á veiðiár-
inu eða oftar er mál sem þarf að
ræða. Skilaprósentan, sem hér er
sett fram, er sú sama og kom fram
úr könnun Skáís.
Á síðastliðnu ári skrifaði undirrit-
aður grein í Morgunblaðið, 8. nóv-
ember, og vakti athygli manna á
illri meðferð á sjávarafla og þeirri
sóun, sem á sér stað úti á fískimið-
unum. í framhaldi af þeirri grein,
ætla ég að nefna nokkur atriði, sem
skipta verulegu máli í þessari um-
ræðu.
Áður en ég skrifaði úmrædda
grein, hafði ég samband við fjölda
manna til að afla mér upplýsinga
um málið. Ég verð að segja það,
að ég var ekki beinlínis hvattur til
þessara skrifa. Menn sögðu einfald-
lega, þú veist ekki hvað þú kallar
yfír þig með þessum skrifum. Eftir
að greinin birtist, hafði fjöldi fiski-
manna samband við mig og töldu
allir greinina orð í tíma töluð. Þeir
gáfu mér einnig margvíslegar
ábendingar, sem ég ræði hér að
neðan.
Undirmálsfiskur
Fiskiskipstjóri, sem hefír minnsta
grun um að veiddur fiskur sé undir
„Scotch-Brite“
Clean’n Strip

ÁRVÍK
ARMULI 1 -REVKJAVlK - SÍMI MÍ222 -TELEFAX 687295
viðmiðunarmörkum, hvað stærð
varðar, ætti sjálfviljugur að hætta
veiðum samstundis. Hann ætti einn-
ig að aðvara aðra skipstjóra á sama
svæði. Með því sýnir hann ábyrgð-
artilfínningu í verki og stuðlar að
betri nýtingu.
Þegar fiskifræðingar ákvarða
hámarkssókn í hina ýmsu fiski-
stofna og stjómmálamenn auka svo
sóknarþungann umfram öll skyn-
samleg mörk, þá ættu fiskimenn
ekki að stunda veiðar í undirmáls-
físki, því slík vinnubrögð, bæta að-
eins gráu ofan á svart og þjóna
ekki þjóðarhagsmunum nema síður
sé.
Veiðieftirlitsmenn
Ef undirmálsfiskur er mikill á
einhveiju veiðisvæði og því svæði
hefír ekki verið lokað, þá ættu veiði-
eftirlitsmenn að beina öllum skipum
af svæðinu samstundis. Rétt er að
geta þess að ekki eru veiðieftirlits-
menn um borð í öllum togurum.
Ef undirmálsfiskur veiðist á ein-
hveiju veiðisvæði, draga allir togar-
ar með veiðieftirlitsmenn um borð
sig samstundis út af veiðisvæðinu,
en hinir halda áfram að veiða. Eru
þetta satnantekin ráð til að snið-
ganga reglurnar?
Sala á aflakvóta
Útgerðarmaður, sem á ónýttan
aflakvóta er líða fer að áramótum,
selur kvótann hæstbjóðanda. Þann-
ig hlunnfer' hann sjómennina og
hirðir afraksturinn sjálfur. Þetta
getur ekki verið heilbrigt. Einnig
hlunnfer hann sína heimabyggð ef
kvótinn er seldur úr byggðinni.
Meðferð sjávarafla
Stundum eru sýndar myndir í
dagblöðum og sjónvarpi af togurum
„Kristinn Pétursson er
ekki að ná sér niður á
kvótakerfinu, heldur er
hann að gera tilraun
með vísindalegum
vinnubrögðum að upp-
lýsa þjóðina um vanda-
mál í íslenskum sjávar-
útvegi, sem alla þjóðina
varðar um. Dólgsháttur
í garð Kristins Péturs-
sonar þjónar engum til-
gangi og er ekkert inn-
legg í þetta mál.“
með trollið kjaftfullt af bolfíski, þar
sem verið er að hífa trollið upp
skutrennuna. Báðir pokar fullir og
stór hluti af belgnum líka. Þyngslin
eru svo mikil, sennilega 25 til 30
tonn, að þó nokkur hluti aflans
merst og blóðspringur við þessi
átök. í kjölfari togarans má sjá
blóðslóðina langan veg. Oft eru
slíkar myndir sýndar á tyllidögum
sjómanna. Ég spyr til hvers? Þetta
er sú mynd sem allur almenningur
í þessu landi á kost á að sjá.
Frystitogarar
Frystitogarar eru að veiðum 20
til 30 daga. Skömmu áður en slík
skip koma til hafnar eru flökunar-
vélarnar og allt vinnslusvæðið um
borð þvegið hátt og lágt með sótt-
hreinsandi efnum. Þessi vinna getur
tekið allt upp í 24 klst. Þetta er
gert til þess að eftirlitsmaður fisk-
kaupandans felli ekki framleiðsluna
Garðar Pálssön
í verði fyrir léleg þrif. Athugið að
slík hreingeming er aðeins gerð í
lok veiðiferðar. Þess á milli vinnst
lítill tími til alsheijarhreingerning-
ar. Miða slík vinnubrögð ekki að
því að sniðganga gæðaeftirlitið?
Sjómenn og útgerðarmenn verða
að vera meðvitaðir um gæði og að
öll störf þurfa að vera byggð á
gagnkvæmu trausti, annars skaðar
það þjóðarbúið.
Vigtun aflans í landi
Háværar raddir halda því fram
að ekki sé allur afli, sem á land
kemur, veginn með lögformlegum
hætti. Dæmi: Vörubifreiðarstjóri
kemur með fuilan bíl af fiski á hafn-
arvigt. Vigtarmaðurinn kallar,
hvaða fiskur er þetta? Keila, svarar
bílstjórinn. Vigtarmaðurinn situr
inni í hlýjum skúr og gáir ekkert
að aflasamsetningunni. Þetta er ein
leið framhjá kerfinu. í næsta skipti
fer bíllinn ekkert á vigtina heldur
ekur framhjá henni. Önnur leið
framhjá kerfínu. Hugleiðið svindlið
í Noregi. Því skyldi slíkt ekki geta
gerst hér?
Föstudaginn 23. febrúar birtist í
Morgunblaðinu skoðanakönnun,
sem Skáís gerði fyrir Kristinn Pét-
ursson alþingismann og fjallar um
illa meðferð á sjávarafla hér við
land. Ekki stóð á viðbrögðum tals-
manna Landssambands íslenskra
útvegsmanna. Daginn eftir birtist
samtal í Morgunblaðinu við Svein
H. Hjartarson, hagfræðing LÍÚ.
Þar lýsir Sveinn vanþekkingu sinni
og væntanlega allra þeirra, sem
hann er talsmaður fyrir á svo dæmi-
gerðan hátt að engu tali tekur.
Yfírlýsing Sveins er byggð á því,
að hans eigin sögn, að hann hefír
ekki kynnt sér málið eða forsendur
þess en fellir þó dóm. Ég efast stór-
lega um að-allir íslenskir útgerðar-
menn séu _ sammála slíkum mál-
flutningi. Ég held jafnvel að þeim
sé lítill greiði gerður með slíku
gönuhlaupi.
Kristinn Pétursson er ekki að ná
sér niður á kvótakerfinu, heldur er
hann að gera tilraun með vísinda-
legum vinnubrögðum að upplýsa
þjóðina um vandamál í íslenskum
sjávarútvegi, sem alla þjóðina varð-
ar um. Dólgsháttur í garð Kristins
Péturssonar þjónar engum tilgangi
og er ekkert innlegg í þetta mál.
Hollt er fyrir íslenska útvegsmenn
að hugleiða lausn á þessu máli sem
er fyrst og fremst mál allrar þjóðar-
innar en ekki kvótaeigenda einna.
Ef til vill voru orð Guðmundar
Guðmundssonar formanns Dags-
brúnar sem hann viðhafði um
Landssamband íslenskra útvegs-
manna varðandi aflamiðlun ekki úr
lausu lofti gripin.
llöfunduv er deildarstjórí
skipadeildar
Landhelgisgæslunnar.
MEÐAL ANNARRA ORÐA
Islensk menningarvika í Finnlandi
eftir Njörð P.
Njarðvík
Austur í Tampere (Tammer-
fors) er að rísa veglegt stórhýsi
sem á að hafa það verkefni að
efla menningarlíf þessarar næst
stærstu borgar Finnlands (um
400.000 íbúar) og alþjóðleg
tengsl. Hlutverk hússins er að
standa fyrir ráðstefnuhaldi hvers
konar, sýningum, tónleikum,
óperuflutningi, í stuttu máli: hvers
kyns menningarstarfsemi. Og
þetta er ekkert smáræðis hús, um
32 þúsund fermetrar ef allt er
talið, og fimm hæðir þar sem
hæst er. Stærsti salurinn rúmar
1.870 manns í sæti, og sviðið 600
fm með fullkomnum útbúnaði.
Minni konsertsalur rúmar 518
gesti, og sýningarsalir eru sam-
tals um 1.300 fermetrar. Auk
þess er í húsinu veitingasalur fyr-
ir 200 gesti, sem hægt er með
auðveldu móti að tengja forsal á
annarri hæð og rúmast þá um
1.200 matargestir. Þar fyrir utan
er kaffistofa, nokkur fundaher-
bergi, æfingasalir og margt fleira.
Vígsla þessa stórhýsis verður 29.
september í haust. Finnar eru
hógværari í nafngiftum en íslend-
ingar, og þeir eru ekki að tönnl-
ast á höllum í tíma og ótíma. Þvi
heitir þetta mikla hús einfaldlega
Tampere-talo (Tammerforshúsið).
Forstjóri þess er dr. Carl Öhman,
sem var áður forstjóri Finlandia
talo í Helsinki, og hann er mikill
íslandsvinur, eins og mörgum er
kunnugt.
Fjölbreytt dagskrá
Ef til vill er það þess vegna sem
ísland kemur snemma við sögu
þessa húss. Eitt fyrsta stórverk-
efni þess verður nefnilega að
standa fyrir íslenskri menningar-
viku, sem hefst laugardaginn 20.
október. Hugmyndin um slíka
kynningu á íslenskri menningu í
Finnlandi mun hafa fæðst hjá vin-
áttufélaginu Islandia fyrir rúm-
lega tveimur árum og ekki reynst
auðvelt að hrinda henni í fram-
kvæmd, fyrr en nú, þegar tæki-
færi gefst með tilkomu Tampere-
talo undir stjórn Carls Öhmans.
Dagskrá þessarar menningar-
viku er þegar til í drögum og
verður einkar fjölbreytt. Forseti
Islands, Vigdís Finnbogadóttir,
verður í fararbroddi fjölmennrar
sendisveitar og opnar vikuna. Sin-
fóníuhljómsveit íslands heldur
tónleika undir stjórn Petri Sakari.
Biskup íslands, herra Ólafur
Skúlason, predikar í hátíðamessu
í dómkirkjunni í Tampere ásamt
Paavo Kortekangas biskupi. Þar
syngur kór Langholtskirkju, sem
auk þess heldur sjálfstæða tón-
leika og kemur fram með sinfóníu-
hljómsveitinni. Umræðufundir
verða um íslenskar bókmenntir
og bókmenntatengsl Finna og ís-
lendinga og um verslunarviðskipti
þjóðanna. Popptónleikar verða
haldnir, eigendur íslenskra hesta
fá tækifæri til að sýna getu þeirra
og hæfni. Sýningar verða á
íslenskri myndlist og íslenskum
bókum. íslenskar kvikmyndir
verða sýndar, íslenskar vörur
verða í búðargluggum víðs vegar
um borgina og íslenskur matur á
boðstólum á veitingahúsum.
Hér eru einungis talin helstu
atriði bráðabirgðadagskrár, en
það ætti að nægja til að sýna að
Island mun heldur betur setja
svip sinn á Tampere næsta haust.
Mér er til efs að nokkurn tíma
hafí verið efnt til svo umfangs-
mikillar íslandskynningar áður.
Þarna fer saman stórhugur Finna
og einlægur vinarhugur þeirra til
íslendinga.
Auglýst eftir metnaði
Við getum margt lært af menn-
ingarviðleitni íbúanna í Tampere.
Þeir hafa tvo háskóla, mörg Ieik-
hús, sinfóníuhljómsveit og óperu.
Með byggingu Tampere-talo vilja
þeir styrkja menningartengsl sín
við önnur lönd, einkum önnur
Norðurlönd, enda hafa þeir metn-
að til þess að borg þeirra verði
eins konar miðstöð fyrir norræn
menningarsamskipti í Finnlandi.
Þeir hafa lagt mikið upp úr glæsi-
leika í byggingarlist menningar-
mannvirkja og hvergi til sparað.
Kemur þá fyrst í hug borgarbóka-
safn þeirra, teiknað af hinum
fræga arkitekt Pietilá, sem er
óviðjafnanlegt listaverk. íslend-
ingur sem þar er staddur, hlýtur
að roðna þegar hann minnist
hörmungarsögu þjóéarbókhlöð-
unnar í Reykjavík. Og þegar hann
gengur inn í Tampere-talo næsta
haust, mun hann trúlega einnig
fyllast beiskju, þegar honum verð-
ur hugsað til lóðarinnar sem bíður
eftir tónlistarhúsi. Og ef til vill
ekki síður vegna þeirrar einkenni-
legu áráttu Islendinga að þurfa
einlægt að dreifa þessum fáu
kröftum sínum. Samstöðu kunn-
um við illa, og kannski verðum
við að sætta okkur við þá dapur-
legu staðreynd að sambýli ólíkra
listgreina, eins og fyrirhugað er
í Tampere-talo, væri líklega
óhugsandi vegna sundurþykkju
og persónupots. Og þýðir nokkuð
að auglýsa eftir metnaði íslenskra
stjórnmálamanna í menningar-
málum? Hafa þeir nokkurn annan
metnað en að koma sjálfum sér
áfram og hafa sem mestan per-
sónulegan hagnað af þeim störf-
um sem ættu að vera í þjónustu
þjóðarinnar?
Við gætum einnig reynt að
nota okkur þann meðbyr sem við
fáum í Finnlandi næsta haust, t.d.
með því að skipuleggja skrif um
íslenskt þjóðlíf í fínnsk blöð og
reyna að koma íslensku efni að í
fínnsku útvarpi og sjónvarpi. Má
búast við að einhver nenni því?
Má búast við því að einhver muni
þau orð forseta íslands að góð
þýðing á góðri íslenskri bók selji
einnig fisk?
Höfiindur er rithöfundur og
dósent í íslenskum bókmenntum
við Háskóla íslands.