Morgunblaðið - 28.02.1990, Blaðsíða 31

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 28. FEBRÚAR 1990
31
Benedikt Tómasson
læknir — Kveðjuorð
Fæddur 6. desember 1909
Dáinn 10. janúar 1990
Benedikt Tómasson fæddist í
Hólum í Eyjafirði 6. desember 1909.
Foreldrar hans voru hjónin Sigurlína
ljósmóðir Einarsdóttir og Tómas
Benediktsson, bóndi. Föðurbróðir
Benedikts var Sigtryggur, hótel-
haldari á Akureyri, faðir Jóns próf-
essors í tannlækningum og móður-
afi Hannesar Péturssonar skálds.
Benedikt var heilsulítill í uppvexti
og því ekki vel fallinn til líkamlegrar
vinnu eða starfa við búskap. Aftur
á móti var hann bókhneigður og
næmur, og þegar í æsku stóð hugur
hans til langskólanáms. Gekk sú
óskk hans eftir, og settist hann 1929
í 3. bekk Gagnfræðaskólans, síðar
Menntaskólans á Akureyri. Þar lauk
hann 4 vetra námi á 3 árum og
varð stúdent þaðan 1932. í 6. bekk
var hann umsjónarmaður skóla.
Hann var jafnvígur á flestar náms-
greinar. Var honum sýnt um stærð-
fræði, sem virtist liggja opin fyrir
honum, og hann hafði einnig orðg-
áfu og næma málkennd. Hann var
smekkvís og hagur á laust mál og
var hagmæltur en fór dult með. Við
próf sín hlaut hann ágætan vitriis-
burð.
Snemma kom í ljós, að Bénedikt
hafði hlotið í vöggugjöf- ríka tónlist-
argáfu og næmt tóneyra, og lærði
hann það, sem fátítt var í sveitum
í þá daga, að lesa nótur og leika á
orgel og síðar á píanó. Mun þar að
mestu leyti hafa verið um sjálfsnám
að ræða hjá honum, en engu að síður
náði hann furðu mikilli leikni í píanó-
leik á leikmanna vísu. Á fullorðinsár-
um naut hann þess mjög að leika á
píanó lög eftir Bach, Chopin og önn-
ur sígild tónskáld. Hann lék yfirleitt
ekki á hljóðfæri fyrir aðra heldur
nær einvörðungu fyrir sjálfan sig sér
til ánægju og yndisauka.
Eftir stúdentspróf lagði Benedikt
stund á læknisfræði við Háskólann
og vann fyrir sér með kennslu jafn-
hliða náminu. Hann var kennari við
Menntaskólann á Akureyri veturinn
1933-1934 og við Samvinnuskólann
í Reykjavík 1934-1937. Læknisprófi
lauk hann 1938.
Að lokum tilskildum héraðslækn-
is- og námskandidatsstörfum stund-
aði Benedikt framhaldsnám í geð-
sjúkdómum á Kleppsspítala hátt á
annað ár. Þá skipti hann um starfs-
grein og gerðist skólastjóri Flens-
borgarskólans í Hafnarfirði 1941 og
gegndi þeirri stöðu í 15 ár. Eftir það
breytti hann enn á ný um starf og
snéri sér þá aftur að læknisfræði.
Áriin 1955-1956 kynnti hann sér
skola- og íþróttaheilsufræði á Norð-
urlöndum og í Bretlandi og var síðan
skólayfirlæknir 1956-1972 og jafn-
framt fulltrúi landlæknis 1960-
1972. Upp frá því var hann lausráð-
inn til sérstakra starfa við land-
læknisembættið 1973-1985.
Um ævina fékkst Benedikt allmik-
ið við ritstörf, samdi kennslubækur
í heilsufræði handa unglina- og
framhaldsskólum og Reikningsbók
handa framhaldsskólum I ásamt
Láruis Bjarnasyni og II ásamt Guð-
mundi Arnlaugssyni. Nokkrar þýð-
ingar á bókum lét hann frá sér fara.
Skýrslur samdi hann um heilbrigði
manna á íslandi 1880-1895. Heil-
brigðisskýrslur landsins 1958-1982
samdi hann. Hann þýddi og annaðist
útgáfu á Hinni alþjóðlegu sjúkdóma-
og dánarmeinaskrá, VIII. endur-
skoðun ásamt Julíusi Siguijónssyni
1971 og sömu bók IX. endurskoðun
1982. Auk þessa skrifaði hann fjölda
greina í blöð og tímarit. Ævisaga
Vilmundar Jónssonar birtist eftir
hann í Andvara 1984.
Haustið 1986 var hann gerður að
heiðursdoktor í læknisfræði á 75 ára
afmæli Háskólans fyrir störf sín að
Heilbrigðisskýrslum og rit sín um
heilbirgðismál.
Benedikt giftist 1939 Sigríði dótt-
ur Guðbrands prófasts Björnssonar
í Viðvík í Skagafirði. Þau skildu.
Dætur þeirra eru Ragnhildur, lög-
fræðingur, gift Asgeiri Jónssyni,
lækni, og eiga þau þtjár dætur upp-
komnar og Þorgerður, lögfræðingur.
Árið 1957 giftist Benedikt Maj-lis
Ajlfors, ættaðri frá Finnlandi, og lif-
ir hún mann sinn.
Benedikt vann störf sín af alúð
og kostgæfni. í öllu smáu jafnt sem
stóru, sem hann tók sér um ævina,
kom vel fram samviskusemi hans,
vandvirkni og óbrigðul nákvæmni.
Hann var rökvís, glöggskygg á aðal-
atriði í því, sem hann beindi hugan-
um að hveiju sinni og hafði góða
dómgreind. Hæfíleikar hans voru
miklir og fjölþættir, hann var skarp-
ur og skýr í hugsun og brá oft birtu
á það, sem á góma bar í samtali.
Námskeið
sem hefjast á næstunni.
SÖLUTÆKNI FYRIR AFGREIÐSLUFÓLK.
Þú lærir að gera þér grein fyrir sterku og veiku hliðum fyrirtækisins,
markaðnum og samkeppninni. Einnig um vöruþekkingu, þjónustu
og persónulega sölumennsku.
Leiðbeinandi: Hulda Kristinsdóttir.
AÐ GERA VIÐ BÍLINN SINN.
Þú lærir að fylgjast með bílnum og halda honum við. Skipta um
platínur, kerti, viftureim og bremsuklossa og annast minni viðgerðir.
Leiðbeinandi: Elías Arnlaugsson.
FUGLASKOÐUN.
Þú lærir að þekkja íslenska varpfugla, far- og vetrargesti og hvar og
hvernig best er að fylgjast með þeim. Fuglaskoðunarferð um
Suðurnes í lokin. Leiðbeinandi: Jóhann Öli Hilmarsson.
FLUGUHNÝTINGAR.
Föndur laxveiðimannsins. Þú lærir að hnýta sjálf/ur flugurnar sem
þú veiðir á. Leiðbeinandi: Sigurður Pálsson.
HLÍFÐARGASSUÐA.
MIG/MAG og TIG suða. Kennd aðferðin, undirbúningur, val og
hreinsun efnis, stilling og meðferð véla og um suðugalla og orsakir
þeirra. Leiðbeinandi: Alfreð Harðarson.
Nánari upplýsingar um stað, tíma og verð:
TÓMSTUNDA
SKOUNN
Skólavöróustig 28 Sími 621488
Þó að hann væri hneigður fyrir
stærðfræði og tónlist, voru höfuðá-
hugamál hans og hugðarefni, þegar
út fyrir starfið kom, tengd við iðju
humanista og mannhyggju. hann var
síleandi í frístundum sínum, las blöð
og tímarit, og fylgdist vel með því,
sem gerðist í samfélaginu á hveijum
tíma. Læknisfræði las hann, sálar-
fræði og einnig heimspeki, en mest
las hann bókmenntir, sígild skáldrit,
skáldskap og ljóð. Ýmist las hann
ritverk stærri og smætti í samfellu,
eða hann hafði þann háttinn á að
hafa margar bækur í takinu og greip
þá niður í þær hér og þar, eftir því
sem honum lék hugur á hveiju sinni.
Bókasafn hans var ekki ýkja stórt,
en í því voru mestmegnis úrvals
bækur i þeim greinum bókmennta,
sem hann hafði áhuga á. Ástríðufull-
ur bókasafnari var hann aldrei. Af
útlendum höfundum, sem hann las
mikið má nefna forngrísku harm-
leikjahöfunda, Shakespeare, Ibsen
og Jaroslav Hasek, svo að fáir einir
séu tilgreindir. Af innlendum bók-
menntum voru -honum kærust forn-
ritin, ritverk Halldórs Laxness, sem
hann las mjög mikið, og framar öðru
ljóð íslenskra höfuðskálda á síðustu
og þessarri' öld auk ljóðaþýðinga
Magnúsar Ásgeirssonar og Helga
Hálfdánarsonar. Dáði hann Helga
mikið bæði fyrir þýðingar hans á
erlendum ljóðum og leikritum
Shakespeares og einnig fyrir skrif
hans um bókmenntir. Hann var mjög
svo hrifínn af grein Helga um Jónas
Hallgrímsson og Heine í Tímariti
Máls og menningar 1978.
Á síðustu árum tók Benedikt til
við að læra utanbókar kvæði sum
þeirra löng eftir Jónas Hallgrímsson
og Grím Thomsen ekki til að styrkja
minnið í ellinni, heldur til þess að
hann nyti kvæðanna betur með þeim
hætti en ella. Óhætt má segja, að
Benedikt hafí haft mjög þroskaðan
bókmenntasmekk, þó að smekkur í
þeim efnum sem öðrum sé að sjálf-
sögðu oftlega einstaklingsbundinn
og breytilegur frá einum til annars.
Hvað sem því líður var Benedikt
fagurkeri út í fíngurgómana.
Hermt hefur verið og haft fyrir
satt, að sannleikur sé ekki það, sem
hægt sé að höndla heldur sé hann
hlífískjöldur yfír því, sem alltaf verð-
ur að vera í áframhaldandi þróun.
Því hefur verið haldið fram, að það
að vera menntaður sé ekki að kom-
ast í ákvörðunarstað heldur að ferð-
ast með n ýju útsýni, væntanlega
því, sem fær áfram dýpkað og víkkað
sjónina. Benedikt hélt áfram með 1
estri sínum að dýpka skilning sinn
á tilverunni, auka á víðsýni sitt,
glæða með sér réttsýni, hlutlægni,
dómgreind og skyn á lífsverðmæt-
um. Ekki var hann óskeikull í álykt-
unum sínum, ekki komst hann í
ákvörðunarstað. Hann var framar
öðru menntamaður, um leið human-
isti og vitmaður og hafði áhrif á
suma þá, sem höfðu af honum kynni.
Af honum mátti margt læra.
Benedikt var ekki metnaðargjam
í venjulegum skilningi þess orðs.
Hann var í eðli sínu hlédrægur, sótt-
ist ekki eftir mannvirðingum og
háum stöðum og hlaut því ekki
frama í hlutfalli við hæfileika sína.
Langa ævi var hann hijáður af van-
heilsu, sem hefur líklega dregið úr
baráttuhug hans í lífínu. Hann kom
ekki til fjallsins og fjallið kom þá
heldur ekki til hans. En hann átti
sér annan metnað, sem í mörgum
tilvikum skiptir meira máli en stöðu-
metnaður. Það var starfsmetnaður,
sem kom fram í því, að hann vand-
aði öll sín verk stór og smá svo sem
best hann mátti. Hann var sæll af
verkum sínum.
Ekki var Benedikt mannblendinn
eða félagslyndur maður, uppgekkst
aldrei marga en átti sér allt um það
nokkra vini, sem hann ræktaði vin-
áttu við. Hann naut samvista við þá,
ekki síst á þeim stundum, þegar
„funi kveikist af funa“, orð af orði,
hugsun af hugsun. Á síðari árum
týndu vinimir tölunni, heltust úr
lestinni, eins og gerist í ellinni og
átti hann þá fáa til að blanda geði
við úr hópi þeirra, sem höfðu svipuð
áhugamál og áþekkan bakgmnn og
hann. Bót í máli var honum þá, að
hann átti að félögum andans menn
frá öllum tímum og „hugur hans
hljóðlega hafði klífað stigann frá
stafrófí til stjörnukerfa", eins og
Stephan G. kvað um Ólaf frá Espi-
hóli (1835-1919).
Á síðustu árum ágerðist vanheilsa
Benedikts og vanlíðan, og einum
vom 2-3 undanfarin ár honum erfíð.
Seinasta árið var hann öðru hvom
við rúmið, var þó um kyrrt lengstum
á heimili sínu, sem var honum mjög
kært. Annaðist kona hans hann þar
af frábærri umhyggjusemi og nær-
fæmi. Hinn'9. janúar lagðist hann
inn á Landspítalann, þar sem hann
Jést næstu nótt. Skýrleika hugarins
hélt hann til hinsta dags. Að leiðar-
lokum er honum þökkuð áratuga
vinátta og trygglyndi svo og við for-
eldra þess, sem þetta skrifar. Eftir-
lifandi eiginkonu hans, dætrum og
öðmm vandamönnum er vottuð hlut-
tekning við fráfall hans.
Ólafur Sigurðsson, læknir.
ISLANDSBANKI
Veðdeild íslandsbanka
kt. 421289-9569
Suðurlandsbraut 30, Reykjavík
Skuldabréfaútboð 1. flokkur 1990
Heildarfjárhæð kr. 1.000.000.000.
Útgáfudagur 4. janúar 1990
Flokkur Gjalddagi Upphæð
1.H.A1990 04.04.1992 75.000.000
1.11. B1990 04.10.1992 75.000.000
1.I1.C1990 04.04.1993 75.000.000
1.11.D1990 04.10.1993 75.000.000
l.fl.E 1990 04.04.1995 200.000.000
1.11. F 1990 04.10.1995 200.000.000
1.H.G1990 04.04.1996 100.000.000
1.I1.H1990 04.10.1996 100.000.000
l.fl.l 1990 04.04.1997 50.000.000
l.fl.J 1990 04.10.1997 50.000.000
Skuldabréfin eru verðtryggð skv. lánskjaravísitölu.
Grunnvísitala er 2771.
Ávöxtun yfir hækkun lánskjaravísitölu er nú 7,0%.
Umsjón: Verðbréfamarkaður íslandsbanka hf.
VlB
VERÐBRÉFAMARKAÐUR ÍSLANDSBANKA HF
Ármúla 7, 108 Reykjavík. Slmi 68 15 30