Morgunblaðið - 28.02.1990, Blaðsíða 26

26
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 28. FEBRÚAR 1990
:;s. I>ING NORÐURLANDARAÐS HOFST I GÆR
Danskir fulltrúar krefjast
markvissari vinnubragða
Carl Bildt vill gera ráðið að þingi Fríverslunarbandalagsins
POUL Schlíiter, forsætisráð-
herra Danmerkur, segir Norður-
landaráð hafa orðið til við að-
stæður sem verið hafi gerólíkar
þeim sem nú ríkja. í ræðu sinni
á þingi ráðsins í Háskólabíói í
gær sagði hann að viðfangsefnin
hefðu þá óhjákvæmilega verið
bundin við sameiginleg málefni
Norðurlandanna. „Flest verkefii-
in, sem við ætluðum að leysa,
hafe nú verið leyst. Framvegis
verður dagskráin minni að vöxt-
um og málin ekki eins mikil-
væg.“ Ráðherrann sagði ástæðu-
laust að harma þessa þróun;
mörg alþjóðamál yrðu aðeins
Ieyst í framtíðinni með aukinni
þátttöku Norðurlandanna í ýmiss
konar alþjóðasamstarfi. Hann
minnti í þessu sambandi á bylt-
ingarkennda atburði sem væru
að breyta landakorti Evrópu.
Margir danskir fúlltrúar gagn-
rýndu þróun Norðurlandasam-
starfsins og sögðu ofþenslu ríkja,
kostnaðurinn yxi sífellt þótt verk-
efiiin yrðu æ lítilvægari. Flestir
ræðumenn í gær ræddu þau áhrif
sem breytingarnar í Austur-
Evrópu og væntanleg samvinna
Evrópubandalagsins (EB) og
Fríverslunarbandalagsins
(EFTA) hefðu á aðstæður Norð-
urlandaþjóðanna.
Carl Bildt, formaður sænska
Hægriflokksins (Moderatarna),
lagði til að Norðurlandaráði yrði
tjreytt í þing ríkja EFTA er hefði
samskipti við þing EB í Strassborg.
Bildt sagði ljóst að norrænt sam-
starf ætti á hættu að koðna niður
ef ekki yrði breyting á. Menn yrðu
að viðurkenna þessa hættu. Ef
Tónlistar- og
bókmenntaverð-
laun afhent í dag
TÓNLISTAR- og bókmennta-
verðlaun Norðurlandaráðs,
verða afhent við hátíðlega
athöfn í Borgarleikhúsinu í
kvöld kl. 19 í kvöld.
Verðlaunahafar að þessu
sinni, eru norska tónskáldið
Olav Anton Thommessen, sem
hlýtur þau fyrir verk sitt
Gjennom Prisme og sænska
skáldið Tomas Tranströmer,
hlýtur bókmenntaverðlaunin
fyrir ljóðabókina För levande
och döda.
Norðurlandaráð fengi nýtt hlutverk,
sem þing EFTA yrði hægt að gera
starf ráðsins að virkum þætti í þró-
un mála í Evrópu allri.
Nýta ber hugmyndaflugið
í samtali Bildts við Morgunblaðið
kom fram að hann legði ekki til að
kosið yrði beint til Norðurlandaráðs
eins ogtil Evrópuþingsins. Nákvæm
útfærsla á hugmjmdinni lægi heldur
ekki fyrir. Bildt var spurður hvem-
ig staða Danmerkur, sem á aðild
að EB, og Sviss, sem ekki tilheyrir
Norðurlöndunum, yrði á þessu
þingi. „Það verður hægt að leysa
þessi mál en skilyrði þess er að sjálf-
sögðu að menn noti hugmyndaflug-
ið,“ svaraði hann. Ef ekki yrði
bryddað upp á nýjum hlutverkum
gæti fátt komið í veg fyrir að Norð-
urlandaráð yrði smám saman að
áhrifalítilli útkjálkastofnun.
Páll Pétursson sagði í ræðu sinni
á fundinum að komið hefði verið á
laggimar nefnd undir forystu
Bjame Mörks Eidems sem meta
ætti starfshætti Norðurlandaráðs
og koma með tillögur til umbóta.
„Sjálfur tel ég að þörf sé á þróun
en ekki umbyltingu, í norrænu sam-
starfi. Samvinna okkar byggist á
fullveldi hvers ríkis og því megum
við ekki breyta en við verðum líka
að sýna vilja til að vinna saman
þannig að gagn sé að,“ sagði Páll.
Vitjunartími
Norðurlandaþjóða
Poul Schliiter sagði að íbúar
Norðurlanda yrðu að þekkja sinn
vitjunartíma; nú væri kominn tími
til að löndin tækju öll heils hugar
þátt í sameiningarþróuninni í Evr-
ópu. Mikilvægt verkefni væri fram-
undan varðandi Eystrasaltssvæðið
þar sem Norðurlönd ættu vemlegra
hagsmuna að gæta. Náin samvinna
milli landanna og þjóðanna við alla
strandlengju Eystrasalts væri
„heillandi og raunhæft viðfangs-
efni“ fyrir Norðurlönd næstu árin.
„Svo að ég er alls ekki að tala um
að slíta samstaifinu. Það gætum
við alls ekki en það getur verið
gagnlegt fyrir okkur að minnast
þess að norræn samvinna þarf ekki
að vera bundin við þær aðferðir sem
við höfum tamið okkur. Þar með
verðum við að horfast í augu við
þá staðreynd að Norðurlöndin em
of þröngur vettvangur fyrir lausnir
á stóra vandamálunum... Það er
gagnslaust og verður síst til að
auka virðingu almennings fyrir
Morgunblaðið/Bj arni
Poul Schliiter, forsætisráðherra Danmerkur, í ræðustól á þingi Norð-
urlandaráðs. Hann sagðist þess fúllviss að einhveijar Norðurlanda-
þjóðir myndu ganga í Evrópubandalagið á næstu árum.
þessu starfi ef það stofnanimar
halda áfram að vera til vegna
tregðulögmálsins eins.“
Danski forsætisráðherrann lýsti
óánægju sinnni með seinagang í
sambandi við afnám viðskiptahindr-
ana milli landanna; sjálfur hefði
hann í 11 ár mælt með frjálsum,
innri markaði Norðurlandannna.
Schluter sagði ljóst að hver þjóð
tæki ákvörðun um framtíðarstefnu
sína. Hann sagðist hins vegar álíta
taka þátt í stefnumótun og ákvörð-
unum. En það myndi ekki breyta
því að norrænt samstarf yrði eftir
sem áður nauðsynlegt og réttmætt,
enginn þyrfti að draga það í efa.
Vill minnka pappírsflóðið
Lars P. Gammelgaard, sem ann-
aðist málefni norrænnar samvinnu
í dönsku stjórninni 1987 — 1988,
sagðist vera mjög hlynntur nor-
rænni samvinnu. Á hinn bóginn
væri bráðnauðsynlegt að gera starf-
ið markvissara og stakk hann upp
á því að skipuð yrði nefnd fáeinna
sérfræðinga til að fara í saumana
á pappírsflóðinu sem fylgdi þingun-
um. Setja yrði skorður við tillögu-
straumnum og fækka stofnunum,
ráðum og nefndum. Hann nefndi
sem dæmi um léleg vinnubrögð að
nefnd sem fara ætti til Eystrasalts-
ríkjanna, með viðkomu í Moskvu
til að tala við kommúníska vald-
hafa, væri enn ekki lögð af stað.
„Á meðan verður búið að kjósa í
Eystrasaltslöndunum og allt bendir
til að kommúnistar verði í minni- ■
hluta. Hvernig birtist frumkvæði
og pólitískur vilji Norðurlandaráðs
eiginlega í þessu máli?“ spurði
Gammelgaard. Fleiri danskir full-
trúar tóku undir þessa gagnrýni en
Dorte Bennedsen, jafnaðarmaður
og fyrrum menntamálaráðherra
Danmerkur, sagði málatilbúning
Gammelgaards fullan af mótsögn-
um; hugmyndir hans yrðu til að
auka skrifinnskuna. Hún gagnrýndi
einnig Schluter, sagði hann gagn-
rýna störf ráðsins en ekki koma
með neinar tillögur til úrbóta.
Carl I. Hagen, formaður Framfaraflokksins í Noregi, safiiar skjölum
á Norðurlandaþingi. Hagen spurði Jan P. Syse forsætisráðherra
hvort hann myndi styðja þá hugmynd að Eystrasaltslöndin þrjú,
Eistland, Lettland og Litháen, fengju smám saman aðild að Norður-
landaráði eftir að þau hefðu öðlast aukið sjálfsforræði. Með slíkri
tillögu yrði hægt áð þvinga fram umræður um málefiii þessara
landa. Syse sagði að bíða yrði þess að löndin fengju fullt sjálfstæði
og kanna þá afstöðu þeira sjálfra til aðildar að ráðinu, einnig hvort
allar aðstæður, t.d. menningarlegar, gerðu slíka breytingu mögulega.
að á næstu ámm myndu fleiri Norð-
urlandaþjóðir en Danir ákveða að
ganga í EB því að þannig myndu
þau telja hagsmunum sínum best
borgið. Þegar til lengdar léti væri
ekki nóg að eiga samvinnu við
bandalagið; löndin yrðu einnig að
Norrænir hús-
næðisráðherr-
ar funduðu
FUNDUR norrænna húsnæðis-
ráðherra var haldinn hér á landi
26. febrúar, og er það í fyrsta
skipti sem ráðherrar húsnæðis-
mála á Norðurlöndum funda á
íslandi.
Á fundinum var meðal annars
rætt um stöðu húsnæðismála á
Norðurlöndum, og sérstaklega var
fyallað um þær breytingar sem gerð-
ar hafa verið á húsnæðislánakerfum
landanna og almennt þá aðstoð sem
veitt er af hálfu hins opinbera. Þá
var rætt um samstarf Norðurland-
anna um samræmingu reglna og
staðla á sviði húsnæðis- og bygg-
ingamála vegna undirbúnings fyrir
sameiginlegan markað Evrópu-
bandalagsins, en grannur að því
starfi var lagður í vinnuáætlun
norrænu ráðherranefndarinnar,
Norðurlöndin í Evrópu 1989-1992.
Upplýsingahópur um kjarnorkumengnn:
Berjast gegn stækk-
un Dounreay-versins
ÞRÍR fúlltrúar frá umhverfismálahreyfingu er nefnist Norður-Evrópski
upplýsingahópurinn um kjarnorkumál (NENIG), eru staddir hér á landi
í tengslum við þing Norðurlandaráðs. Hópurinn hefúr aðalstöðvar í
Leirvík á Hjaltlandi og hefúr einkum látið til sín taka í baráttunni
gegn endurvinnsluverinu í Dounreay í Skotlandi, sem nýtir kjarnorku-
úrgang, og losun efiiaúrgangs í Norðursjó.
NENIG var stofnað af fímm Hjalt- Er Morgunblaðið ræddi við einn
lendingum árið 1987 eftir alþjóðlega fulltrúanna, Alistair Easton, kom
ráðstefnu sem haldin var sama ár á
Hjaltlandi um hættuna sem lífríki
sjávar gæti stafað af geislavirkum
úrgangi frá Dounreay-verinu. Eitt
af markmiðum stofnenda var að sögn
þeirra að útvega norrænum um-
hverfísvemdarsinnum aðgang að
upplýsingum um starfsemina í Do-
unreay. Ljóst þótti að hagsmunir
Norðurlandabúa og fólks á Hjaltlandi
og í Orkneyjum færa saman er fjall-
fram að stjómaraðilar á Hjaltlandi
og Orkneyjum hefðu sent bréf til
forsætisráðherra íslands og forseta
Norðurlandaráðs til að þakka einarða
baráttu gegn stækkun Dounreay.
Jafnframt segir í bréfunum að hætt-
an sé enn fyrir hendi því að áform
um stækkun hafi ekki verið lögð á
hilluna.
„Við einbeitum okkur að þessu
verkefni og eigum samvinnu við
að væri um geislunarhættuna. .. Grænfriðunga um þau , en tökum
Morgunblaðið/Þorkell
Alistair Easton.
ekki afstöðu í hvalveiðideilunni,11
sagði Easton. Hann benti á að land-
stjómin í Færeyjum hefði samvinnu
við NENIG þótt samkipti hennar við
Grænfriðunga hefðu ekki verið
beinlínis vinsamleg. „Eitt sinn héld-
um við ráðstefnu á Hjaltlandi og þá
lágu skip Grænfriðunga, Moby Dick,
og varðskip frá Færeyjum með full-
trúa Færeyinga innanborðs hlið við
hlið í höfninni," bætti Easton við.
Umhverfismál:
íslendingar með 1
fj árfestingarfélagi
ÍSLENSKA ríkisstjórnin hefiir ákveðið að íslendingar taki þátt
í norrænu fjárfestingafélagi á sviði umhverfismála. Tilgangur
félagsins er að hvetja til fjárfestinga í þágu umhverfisverndar
í Austur-Evrópu með því að styrkja fyrirtæki í þessum iöndum.
Þetta kom fram í ræðu
Steingríms Hermannssonar for-
sætisráðherra á þingi Norður-
landaráðs í gær. Steingrímur
sagðist vænta þess að fjárfest-
ingafélagið muni veita fjárhags-
lega aðstoð svo að nýta megi
jarðvarma og aðra hreina orku
þar sem slíkt er aðgengilegt..
Jarðvarmi finnst í nokkram
löndum Austur-Evrópu. Þegar
er hafíð samstarf íslenskra
tæknimanna við nokkrar Aust-
ur-Evrópuþjóðir um nýtingu
jarðvarma til upphitunar og hef-
ur verið heitið fjármagni úr sam-
eiginlegum norrænum sjóðum til
undirbúnings og framkvæmda.
Steingrímur sagði í ræðu
sinni, að Norðurlöndum stafaði
mikil hætta af mengun í Austur-
Evrópu. Norðurlöndin hlytu að
leggja fram þá þekkingu sem
þau réðu yfir á sviði mengunar-
mála til að bregðast við þessum
vanda. Þar gætu íslendingar lagt
nokkuð að mörkum, bæði í sam-
bandi við nýtingu á jarðvarma
til upphitunar í stað brúnkola,
og einnig annast ýmis konar
framleiðslu, sem krefst mikillar
orku, og dregið þannig úr
brennslu á brúnkolum og olíu og
þeirri mengum sem því fylgir.