Morgunblaðið - 07.04.1990, Blaðsíða 18

18
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 7. AÞRÍL 1990
Nokkur orð um
Þj óðleikhúsið
Úr sal Þjóðleikhússins.
eftir Pál Pétursson
Það er brýnast okkur íslending-
um að stuðla að blómlegri þjóð-
menningu. Rökin fyrir því að við
erum sérstök þjóð eru öðru fremur
að hér er þjóðmenning sem greinir
okkur frá öðrum. Hér er tunga sem
aðrir tala ekki, við eigum sögu sem
við varðveitum á bókum og við
sköpum listaverk sem auðga menn-
ingu veraldarinnar.
Þess vegna ber okkur að hlúa
að bókmenntum og listum, ekki
hvað síst leiklistinni, en einnig
byggingarlistinni.
A undanförnum áratugum hefur
þróast hér gróskumikil leiklist. Við
höfum eignast allmarga leikritahöf-
unda, suma mjög góða og hæfa og
fjölmenna stétt ágætra leikara.
Lengi skorti þjóðina fullkomið
leikhús, en þar kom að við eignuð-
umst okkar Þjóðleikhús. Bygging
þess húss tók langan tíma, það er
sköpunarverk þess arkitekts sem
tvímælalaust hefur markað dýpst
spor á íslandi, Guðjóns Samúelsson-
ar.
Guðjón Samúelsson var faðir
íslenskrar byggingarlistar og flest
verk hans lofa meistara sinn. Hann
kom, ef svo mætti segja, að ónumdu
landi þar sem fátt fagurra bygginga
var fyrir, en hann hafði þá snilli-
gáfu til að bera að enn þann dag
í dag eru ekki reist hús á íslandi
fegurri en þau sem hann teiknaði.
Verk Guðjóns hafa mikið þjóðmenn-
ingarlegt- og sögulegt gildi. Þau
urðu þjóðinni vitnisburður um að
hún væri nokkurs megnug í samfé-
lagi þjóðanna. Þau urðu tákn þess
að við værum gjaldgeng og stæðum
jafnfætis öðrum.
Eitt fegursta verk Guðjóns_er
Þjóðleikhúsið. Honum entist ekki
heilsa til þess að vera við vígslu
hússins, en þegar hann dó var hús-
ið fullbúið.
í hugum margra íslendinga er
Þjóðleikhúsið heilagur staður. Það
er mjög fagurt að gerð og þar hef-
ur íslensk leiklist risið hæst, enda
hefur þar lengst af verið starfað
af listrænum metnaði.
Raunasaga um vanrækslu
Hvernig hefur okkur svo tekist
að gæta þessa helgidóms? Af því
er sorgarsaga. Við höfum vanrækt
eðlilegt viðhald þessa fagra húss
og hefur það enda látið á sjá svo
þjóðinni allri er til vansa.
Öllum er ljóst að verulegra við-
gerða er þörf á húsinu og enginn
ágreiningur um að þeim verði ekki
lengi skotið á frest.
Því miður hefur illa tekist til við
undirbúning viðgerðanna. Senni-
lega hefur kapp og framkvæmda-
gleði þeirra sem um verkið hafa
fjallað hingað til verið of mikil.
Gerðar hafa verið áætlanir um end-
urbætur og nýbyggingar sem óhjá-
kvæmilega koma til með að kosta
offjár. Sumar af þessum hugmynd-
um eru bráðsnjallar en aðrar orka
tvímælis eða eru fráleitar. Kostnað-
ur við að hrinda þeim öllum í fram-
kvæmd er enda óyfirstíganlegur.
Þó er það verst að þeir sem gengið
hafa að verki hafa ekki borið til-
hlýðilega virðingu fyrir list Guðjóns
Samúelssonar. Sýningarsalur Þjóð-
leikhússins er mjög fagurt listaverk.
Páll Pétursson
„Verk Guðjóns hafa
mikið þjóðmenningar-
legt- og sögulegt gildi.
Þau urðu þjóðinni vitn-
isburður um að hún
væri nokkurs megnug í
samfélagi þjóðanna.
Þau urðu tákn þess að
við værum gjaldgeng
og stæðum jafnfætis
öðrum.“
Þrátt fyrir það eru uppi áform um
að gjörbreyta honum og umturna,
gera salargólfið bratt þannig að
aftasti bekkur í sal verði í sömu
hæð og annar bekkur á neðri svöl-
um er nú. Síðan er áformað að rífa
efri og neðri svalir og byggja ein-
ar. Aftasti bekkur á hinum nýju
svölum yrði í svipaðri hæð og annar
bekkur á efri svölum er nú. Þá er
áformað að setja ljósabraut í hið
forkunnarfagra loft salarins, senni-
lega verður hún ekki til prýðis. Við
breytingar í sal fækkar sætum um
130. Kappsmenn um breytingarnar
telja að af því muni ekki hljótast
tekjutap þar sem meðalnýting efri
svala sé einungis 8%. Eg tel að
þessar fullyrðingar orki tvímælis.
Aðsókn að sýningum hlýtur að ráða
sætanýtingu og ef uppfærslur falla
ekki, eykst nýtingin.
Forstokkuð bygg-
ingarnefhd
Hinir kappsfullu framkvæmda-
menn vilja láta líta svo út að þeir
sýni minningu og verki Guðjóns
Samúelssonar viðeigandi virðingu
þótt þeir umturni salnum. Þeir hafa
í fórum sínum uppdrátt eða skissur
eftir Guðjón þar sem hann teiknar
1929 sal með einum svölum. Ekki
ber ég brigður á það að Guðjón
hafi hugleitt sal með því lagi. Það
sem máli skiptir er það að Guðjón
hannaði sal Þjóðleikhússins endan-
lega með þeim hætti sem við þekkj-
um hann. Þjóðleikhúsið eins og það
var við vígslu var hans listaverk í
endanlegri gerð. Salur með öðru
sniði, bröttu gólfi og einum svölum
og ljósabraut í lofti er annarra
manna verk. Sjálfsagt hentugur
salur fyrir mátulega fáa gesti, en
ekki salur Guðjóns heldur verk ann-
arra manna.
Stæling á Borgarleikhúsinu
Á þessum vetri var Borgarleik-
húsið tekið í notkun. Það er bygg-
ing sem er mjög ólík Þjóðleikhúsinu
en hefur vafalaust marga kosti sem
vinnustaður leikara og starfs-
manna. Það réttlætir hins vegar
ekki að umskapa Þjóðleikhúsið.
Sjálfsagt orkar ekki tvímælis að
margt gæti verið öðruvísi og jafn-
vel haganlegra í Þjóðleikhúsinu.
Aðstöðu leikara er vafalaust hægt
að bæta þar og koma fyrir tækni-
búnaði, loftræstingu og brunavörn-
um í samræmi við nútímakröfur.
Það verður þó að gerast með sæmi-
legri trúmennsku við höfundinn
Guðjón Samúelsson, allt annað er
barbarismi.
Það er hörmulegt að sjá fólk sem
gengið hefur fram af atorku fyrir
varðveislu gamalla húsa og menn-
ingarverðmæta umpólast gjörsam-
lega og kreíjast umturnunar á sal
Þjóðleikhússins. Fólk sem oft með
réttu hefur mótmælt harðlega ef
fátæklegt gamalt hús hefði verið
augnstungið eða rifið, deplar ekki
auga þótt Þjóðleikhúsinu sé mis-
þyrmt.
Sem betur fer hefur þorri
íslenskra arkitekta risið upp til
varnar listaverki Guðjóns Samúels-
sonar. Eg tel að áformin um breyt-
ingar á Þjóðleikhúsinu séu fljótræð-
isverk sem þarfnist gagngerrar
endurskoðunar. Jafnframt þarf
nauðsynlega að semja trúverðuga
kostnaðaráætlun. Síðan þarf að
gera framkvæmdaáætlun með
skynsamlegum áfangaskiptum. Þá
ber að heijast handa um skyldugar
viðgerðir á hinu merka húsi.
Hötundur er formaður þingflokks
Framsóknarflokksins.
BAÐTÖFLUR
Verð kr. 795.-
Guðmundur Emilsson hljómsveitarstjóri:
Lofeamlegir dómar í Fmnlandi
Stærðir: 36-46
Litir: Hvítt-f blátto.fl.
Ath! Töflurnar eru með tökkum sem nudda
og örva blóðrásina ífótunum.
Einnig með góðu innleggi.
----VELTUSUNDI 1 ^ ■A||K
KRINGMN
KNHeNH
S. 689212
21212
Domus Medica
s. 18519
5% staðgreiðsluafsláttur
Póstsendum samdægurs
GUÐMUNDI Emilssyni hljómsveitarstjóra, var boðið af borgarhljóm-
sveitinni í Espoo í Finnlandi, að sljórna hljómsveitinni og hljómsveit-
inni Avanti á listahátíð þar þann 17. febrúar síðastliðinn. Er þetta
í annað sinn sem Guðmundur stjórnar hljómsveit á listahátíð í Finn-
landi og hefur hann hlotið lofsamlega dóma gagnrýnenda fyrir.
Á efnisskrá tónleikanna í Espoo,
sem fram fóru í menningarmiðstöð
Tapiola- hverfisins, voru verk eftir
Benjamin Britten, Ralph Vaughan-
Williams, Jirky Linjama og Atla
Heimi Sveinsson. Einsöngvari á
tónleikunum var skoski tenórsöng-
varinn Neil Mackie. Tónleikunum
var útvarpað af Finnska ríkisút-
varpinu.
Johan Tallgren gagnrýnandi
Huvedstadsbladed segir í umfjöllun
sinni að: „Þótt Fantasía Vaughan-
Williams sé oft leikin tekst flytjend-
um sjaldnast að laða fram fín-
legustu hliðar verksins. En í þetta
sinn var það gert. Einieikararnir í
kvartettinum skiluðu vönduðum
flutningi, og strengjasveitirnar
tvær áttu agaðan og hreinan sam-
leik undir stjórn Guðmundar Emils-
sonar. Þessi íslenski stjórnandi er
mér nýjung. Hann sýndi djúpan
skijning á tónlist vorra tíma.“
I umsögn um tónleikana sem
birtist í Helsinki Sanomat fer gagn-
rýnandi blaðsins, Olavi Kauko, lof-
samlegum orðum um flutning
nútímaverkanna tveggja, ekki síst
um túlkun á verki Atla Heimis
Sveinssonar, Óendanlegir smádrop-
ar eilífðarinnar, sem gagnrýnand-
inn telur bæði tæknilega fullkomna
tónsmíð og ögrandi.
„Síðast en ekki síst ber að lofa
undurfagran flutning Espoo hljóm-
sveitarinnar á þýðri Fantasíu Vaug-
han-Williams fyrir tvær strengja-
sveitir, en í túlkun verksins kom
fram svo ekki varð um villst að
íslenski hljómsveitarstjórinn er yfir-
burða tónlistarmaður, jafnvígur á
nútímaverk og hefðbundnar tón-
bókmenntir."
Ný sending af kjólum frá
Opiðtilkl. ló.OOídag.
Sýningarstúlka á staðnum.
TIZKAN
Laugavegi 71 II hæó Simi 10770
Fyrst og fremst
einstök gæöi