Morgunblaðið - 24.05.1990, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 24. MAI 1990
Risaskref til jafiiréttís
eftirHelgu
Guðmundsdóttur
Gleðilegasta og jákvæðasta kosn-
ingaloforð sem Sjálfstæðisflokkur-
inn gefur fyrir komandi kosningar
er fyrirheit þeirra um greiðslur til
þeirra foreldra, sem kjósa að ann-
ast börn sín á dagvistaraldri heima.
Hér er um að ræða eitt stærsta
mál, sem Ijallað hefur verið um í
kosningum til margra ára, og er
þá vægt til orða tekið, og mál sem
hlýtur að vera fordæmi fyrir öll
bæjar- og sveitarfélög og ríkis-
stjórnir næstu ár, að taka á. Slíkt
fyrirkomulag myndi án efa auð-
velda ijölmörgum foreldrum (þó
aðallega mæðrum) sem þess óska
að vera heima hjá börnum sínum
fyrstu viðkvæmustu æviárin. Þetta
er eitt af jafnréttismálum þeim, sem
sett hafa verið á oddinn hjá þeim
sem unnið hafa að hagsmunamálum
heimavinnandi fólks á undanförn-
um árum.
Davíð Oddsson mun hafa rætt
þessa hugmynd fyrst á fundi í borg-
arstjórn fyrir 2-3 árum og flutti svo
erindi um þessi mál á ráðstefnu
Bandalags kvenna í Reykjavík fyrir
rúmlega ári um réttindamál heima-
vinnandi fólks^ og vakti erindið
mikla athygli. Útivinna beggja for-
eldra er orðin svo algeng að téljast
má til undantekninga ef annað for-
eldrið er heimavinnandi. Oftast er
þetta af brýnni nauðsyn en þó ekki
alltaf. Heimilisstörfin eru svo lítils
metin í þjóðfélaginu (eins og oft
hefir verið bent á) að konur hálf
veigra sér við að viðurkenna löngun
sína til að vera heima.
Heimilisstörfin eru eina vinnu-
framlagið í þjóðfélaginu sem ekki
er launað og hér á landi hafa ekki
verið gerðar neinar tölulegar athug-
anir á þjóðhagslegu gildi heimilis-
starfa, en erlendar athuganir sýna
hins vegar að verðgildi heimilis-
starfa gætu verið á bilinu 'A til
helmingur þjóðartekna eins og þær
eru venjulega metnar og í Noregi
voru gerðar athuganir á ólaunuðum
ársverkum á heimilum v/barna og
aldraðra og talið að þau séu fleiri
en í norskum iðnaði. (Geta má þess
að Landssamtök heimavinnandi
fólks er að láta frumvinna saman-
burð á kostnaði þjóðfélagsins af
heimilum þar sem bæði hjónin vinna
fyrir tekjum heimilisins og hins
vegar af heimilum þar sem einung-
is annar aðailinn er útivinnandi, og
er fróðlegt að sjá hvað kemur út
úr þeirri könnun.)
Það verður sjálfsagt aldrei hægt
á neinn óyggjandi hátt að meta
fyllilega verðmætalegt gildi heimil-
isstarfa vegna hinna ótalmörgu
þátta, sem þar spila inn í og snúa
að andlegri og líkamlegri vellíðan
fjölskyldunnar. Þessar erlendu at-
huganir gefa þó vísbendingu um
hve vægi heimilisstarfa er í raun
gífurlega mikið.
Dagvistarrými hefir til skamms
tíma verið af skornum skammti í
Reykjavík og einungis hægt að fá
inni fyrir börn einstæðra
mæðra/feðra og námsmanna. Nú
mun þetta standa mjög til bóta
vegna fjölgunar á dagvistarheimil-
um undanfarið og á næstunni.
Reyndar ættu leikskólapláss 'A dag-
inn að vera sjálfsögð fyrir þá sem
þess óskuðu fyrir börn sín og verða
það vonandi einnig í náinni framtíð.
En öll þessi dagvistarheimili og leik-
skólar kosta ómældar fjárhæðir auk
þeirra upphæða se_rn greiddar eru
með hveiju barni. A síðasta ári var
kostnaður með einu barni á dagvist-
arheimili ca. 330.000.00 þar af
greiddi borgin kr. 270.000.00, en
foreldrar um 60.000.00 kr. og er
þá ekki reiknað með byggingar-
kostnaði. Einn mikilvægasti þáttur-
inn í heimilisstörfum er einmitt
bamaumönnun, en á þann þátt
heimilisstarfa hlýtur að vera auð-
velt að leggja peningalegt mat með
því að taka mið af kostnaði við eitt
dagvistarpláss. Væri sú upphæð
eftir Halldór Blöndal
Hér á landi eru skattar óheyri-
lega háir. Það virðist vera regla,
þar sem vinstri menn fara með völd.
Ólfur Ragnar Grímsson er gott
dæmi um þetta. Hann hefur hækk-
að tekjuskattinn verulega og er
staðgreiðslan nú 39,79% af launum
eftir persónuafslátt, sem er 20.850
kr. hjá einstaklingum og 37.210
hjá hjónum.
Þegar virðisaukaskattur var upp
tekinn, notaði Ólafur Ragnar tæki-
færið og þyngdi skattheimtuna enn
verulega, m.a. með því að leggja
virðisaukaskatt á vinnu við bygg-
ingu, viðhald og endurbætur íbúðar-
húsnæðis, sem hafði verið undan-
þegin söluskatti af augljósum
ástæðum.
Ég hef sett upp lítið skattadæmi
um launamann, sem þarf að ráða
til sín iðnaðarmann til að sinna við-
haldi og endurbótum á íbúð sinni.
Svo semst um, að hann fái 100
Helga Guðmundsdóttir
greidd beint til þeirra foreldra sem
óskuðu að vera heima má telja
fullvíst að fjöldinn allur af foreldr-
um þá aðallega mæðrum myndi
notfæra sér það og má þá svo sann-
arlega segja að stigið hafi verið
risaskref til jafnréttis.
í umræðunni um greiðslur til
heimavinnandi hefir’ iðulega verið
fullyrt að slíkt fyrirkomulag yrði
til að ýta konum aftur inn á heimil-
þús. kr. fyrir verkið, sem ekki eru
gefnar upp til skatts. Til þess að
vinna fyrir þeim þarf íbúðareigand-
inn að þafa 166.085 kr. í tekjur.
Ef iðnaðarmaðurinn greiðir skatt
af tekjum sínum, þarf hann sömu
fjárhæð, 166.085 kr., til að eiga
100 þús. kr. eftir. Þá þarfíbúðareig-
andinn að hafa 275.842 kr. í tekjur
tii að eiga fyrir reikningnum.
Ef íbúðareigandinn semur við
verktaka um að vinna verkið, er
ekki óeðlilegt að hann leggi 50% á
vinnu iðnaðarmannsins til að eiga
fyrir enn fleiri sköttum, lífeyris-
sjóðsgreiðslum og stjórnunarkostn-
aði. Við það hækkar reikningurinn
í 249.128 kr. og þá þarf íbúðareig-
andinn að hafa 413.753 kr. í tekjur
til að geta staðið í skilum.
Og þá er komið að virðisauka-
skattinum, sem er 24,5%. Reikning-
urinn hækkar í 310.163 kr. og íbúð-
areigandinn verður að hafa 515.136
kr. í tekjur til að iðnaðarmaðurinn
sem verkið vann, fái 100 þús. kr.
til sín.
„Nei — þó einhverjar
greiðslur kæmu til
handa heimavinnandi
m/börn, þá ýtir það
ekki nokkurri konu,
sem ekki vill það sjálf
inn á heimilin aftur, en
gefur aftur á móti fleir-
um kleift að velja hvort
þeir eru heima- eða úti-
vinnandi.“
in. Persónulega tel ég ekki vanþörf
á, en álít slíkt algera firru. Vegna
þess að fjölmargar konur hafa aflað
sér mikillar menntunar og vilja not-
færa sér hana, aðrar eru nauð-
beygðar til að vinna úti hvort sem
þeim líkar það betur eða verr og
enn aðrar eru búnar að vinna sig
upp í góðar stöður sem þær vilja
ekki missa. Nei — þó einhveijar
greiðslur kæmu til handa heima-
vinnandi m/börn, þá ýtir það ekki
nokkurri konu, sem ekki vill það
sjálf inn á heimilin aftur, en gefur
aftur á móti fleirum kleift að velja
hvort þeir eru heima- eða útivinn-
andi.
. Tveir forystumenn í stjórnmál-
„Og þá er komið að
virðisaukaskattinum,
sem er 24,5%. Reikning-
urinn hækkar í 310.163
kr. og íbúðareigandinn
verður að hafa 515.136
kr. í tekjur til að iðnað-
armaðurinn sem verkið
vann, fái 100 þús. kr.
til sín.“
Talnaröðin lítur þannig út:
100.000 kr. - 166.085 kr.
166.085 kr. - 275.842 kr.
249.128 kr. - 413.763 kr.
310.163 kr. - 515.136 kr.
Þannig er skattheimtan orðin, —
dæmigerð vinstri skattheimta fé-
lagshyggjuflokka. Það er ekki
skrýtið, að lífskjör skuli fara versn-
um, þau Jóhanna Sigurðardóttir
félagsmálaráðherra sem um árabil
hefir borið hag heimavinnandi fólks
fyrir bijósti og Davíð Oddsson borg-
arstjóri, hafa gengið fram fyrir
skjöldu til hagsbóta fyrir réttinda-
mál heimavinnandi fólks.
Og nú hefir áhugi Davíðs Odds-
sonar borgarstjóra komið því far-
sællega til leiðar að Sjálfstæðis-
flokkurinn setur þetta þjóðhagslega
mikilvæga stórmál fram sem eitt
af sínum kosningamálum, sem hlýt-
ur að vera, eins og fyrr segir, for-
dæmi fyrir öll bæjarfélög og ríkis-
stjórnir næstu ára til að taka á.
Nú verður ekki aftur snúið.
Bandalag kvenna í Reykjavík
skipaði nefnd fyrir 6 árum til að
vinna að réttindamálum heimavinn-
andi — Hagsmunanefnd heimavinn-
andi húsmæðra, en strax við stofn-
un nefndarinnar var farið að ræða
um möguleika á að fá greiðslur frá
bæjar- og/eða sveitarfélögum til
heimavinnandi til mótvægis við þær
greiðslur sem greiddar voru v/dag:
vistar barna, frá þeim aðilum. I
nefndinni voru Dóra Guðmunds-
dóttir, Halldóra Steinsdóttir, Ragna
Jónsdóttir, Sign'ður Bergmann og
undirrituð, Helga Guðmundsdóttir.
Nefndin var formlega lögð niður á
aðalfundi BKR í mars sl. þar sem
eitt að aðalmarkmiðum hennar,
stofnun Landssamtaka heimavinn-
andi fólks, var orðið að veruleika
en þau voru stofnuð í október sl.
Ef þjóðfélagið á að vera gott,
verða heimilin að vera traust.
Höíundur er varaformaður
Bandalags kvenna í Reykjavík.
Halldór Blöndal
andi hér á landi og að launamenn
skuli eiga erfitt með að ná endum
saman.
Höfundur er þingmaður
Sjálfstæðisflokksins í
Norðurlandskjördæmi eystra.
Lítið skattadæmi
íþróttir — uppeldi — eiturlyf
eftir Árna Indriðason
í Reykjavík er starfandi um tug-
ur íþróttafélaga. Hveiju félagi er
skipt niður í deildir eftir íþrótta-
greinum og hverri deild skipt eftir
aldri og kyni aðildarfélaga. Mikill
meirihluti barna og unglinga sækist
eftir þátttöku í þeirri starfsemi, sem
félögin bjóða fram. All flestir for-
eldrar er því hlynntir að börn
þeirra iðki einhveijar íþróttir enda
hygg ég að fáir dragi í efa mikil-
vægi þess í tengslum við uppeldi
og þroska ungdómsins.
Til skipulagningar, reksturs og
forystu í þessum félögum hefur
afnan valist fólk sem sýnt hefur
fádæma dugnað og ósérhlífni. Þrátt
fyrir það eiga hin skipulögðu
íþróttafélög borgarinnar flest í hin-
um mestu erfiðleikum með rekstur
sinn og geta einungis haldið uppi
lágmarksstarfsemi og _ varla það.
Þessu þarf að breyta. í nágranna-
löndum okkar hefur víða verið tekið
á íþróttamálum með nýjum hætti,
sem er í samræmi við nýja tíma og
nýjar þarfír. Þar hefur verið mótuð
íþróttastefna sem viðurkennir í
reynd, með skipulegum og öflugum
hætti (af hálfu ríkis og bæjarfé-
laga) mikilvægi íþróttaiðkunar í
nútíma samfélagi. Þessara viðhorfa
er rétt tekið að gæta á íslandi en
meira í öðrum bæjarfélögum en
Reykjavík.
Oft tala menn fjálglega um að
íþróttir hafí uppeldislegt gildi.
Rannsóknir, bæði erlendar og inn-
lendar, staðfesta ótvírætt að svo sé.
Þetta eiga borgaryfirvöid að viður-
kenna og virða t.d. með þeim hætti
að tryggja með fjárhagslegum
stuðningi hveiju félagi faglærða
leiðbeinendur og þjálfara fyrir
yngstu flokka drengja og stúlkna,
þar sem uppeldislegt gildi íþrótta-
iðkunar er einna mest. Rétt er að
undirstrika hér, að stúlkur hafa í
enn ríkara mæli en drengir orðið
„Borgaryfirvöld eiga í
samvinnu við íþróttafé-
lög borgarinnar að end-
urskoða stuðning borg-
arinnar við íþróttafé-
lögin með það fyrir aug-
um að koma honum í
að horf sem sæmandi
er öflugu bæjarfélagi.“
fórnarlömb erfiðra rekstrarskilyrða
félaganna.
Rannsóknir benda ennfremur til,
svo ekki verður um villst að því
meiri sem íþróttaiðkun unglinga er
þeim mun minna reykja þeir og
drekka. íþróttaiðkun heldur ungl-
ingum frá neyslu áfengis og tóbaks
afnvel þótt ekki sé með skipulegum
hætti innan íþróttafélaganna bent
Árni Indriðason
á þetta samhengi. Hér má einnig
minna á ógnvekjandi fréttir af stöð-
ugt vaxandi ijölda ungmenna sem
neyta hættulegra ávanalylja. Mikil-
vægur þáttur í baráttu gegn óreglu
ungmenna í tengslum við áfengi
og eiturlyf á að vera stóraukinn
stuðningur við skipulega íþrótta-
starfsemi í borginni.
Síðast en ekki síst benda rann-
sóknir til þess að iðkun íþrótta af
margvíslegu tagi hafi mjög jákvæð
áhrif á andlega vellíðan fólks, dreg-
ur úr kvíða, spennu og eykur sjálfs-
traust.
Með allt þetta í huga má ljóst
vera að fjármunum sem varið er til
íþróttastarfsemi er vel varið. Þeir
skila sér margfalt til baka í betri
andlegri og líkamlegri heilsu barna,
unglinga og fullorðinna.
Borgaryfii'völd eiga í samvinnu
við íþróttafélög borgarinnar að end-
urskoða stuðning borgarinnar við
íþróttafélögin með það fyrir augum
að koma honum í það horf sem
sæmandi er öflugu bæjarfélagi.
Hingað til hefur þessi stuðningur
verið óskipulegur og ófullnægjandi
og í litiu samræmi við mikilvægi
málsins.
Ilöfundnr er kennari og skipar 16.
sæti á framboðslista Nýs vettvangs
íReykjavík.