Morgunblaðið - 23.10.1990, Blaðsíða 15

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 23. OKTÓBER 1990
15
ræða þjóðfélagslega sóun. Og hún
er meiri en ég ætla, að menn geri
sér ljóst að óathuguðu máli.
IV
í 1. grein laganna um stjóm fisk-
veiða. segir m.a., að markmið lag-
anna sé að stuðla að verndun og
hagkvæmri nýtingu nytjastofna á
Islandsmiðum og tryggja með því
trausta atvinnu og byggð í landinu.
Leitast er við að vernda fiskistofn-
ana með því að ríkisvaldið ákveði
hámarksafla af hverri fiskitegund.
Ríkisvaldið eitt hefur skilyrði til
þess. En því ber einnig skylda til
að stuðla að hagkvæmri nýtingu
þeirra.
Segja má, að meðan ekki var
heildarstjórn á veiðunum, hafi varla
verið hægt að ætlast til þess, að
ríkisvaldið hefði heildarstjórn á
stærð fiskveiðiflotans. En þegar slík
allsherjarstjórn var tekin upp 1984,
hlaut það að teljast skylda ríkis-
valdsins að leiða hugann að stærð
flotans. Hann var þegar orðinn of
stór. Ríkisvaldið hefði átt að beita
sér fyrir því að minnka hann. Stað-
reyndin hefur hins vegar orðið sú,
að hann hefur haldið áfram að
stækka.
V
Um allan heim er nú mjög um
það rætt, hvert eigi að vera hlut-
verk ríkisvalds og hvers konar verk-
efni eigi að fela því. Enginn heldur
því fram, að ríkisvald sé óþarft.
Menn eru t.d. sammála um, að ríkis-
vald eigj að halda uppi lögreglu,
veðurþjónustu og annast mengun-
arvarnir. Ríkið á að eiga og reka
seðlabanka. Það er líka augljóst,
að ríkisvaldið eitt getur komið í veg
fyrir ofveiði fiskistofna, sem eru
3 ÓDÝRASTiR
MYNDATÖKUR FRÁ KR. 7.500-
Ljósmyndastofurnar:
Ljósmyndastofa Kópavogs
sími: 43020
•
Barna- og fjölskyldumyndir
Reykjavík
simi: 12644
•
Mynd Hafnarfirdí
s/mí: 54207
•
Öllum okkar tökum fylgja tvaer
prufustækkanir 20x25 cm.
Óbreytt veró í heilt ár
Hvaö er
Armaflex
Það er heimsviðurkennd
pípueinangrun í hólkum,
plötum og límrúllum frá
(Ajrnstrong
& Ávallt til á lager.
Þ. ÞORGRÍMSSON & CO
Ármúla 29 - Múlatorgi - Sími 38640
sameign. Á hinn bóginn hefur mið-
stýrður áætlunarbúskapur beðið
herfilegt skipbrot víða um heim. í
ljós hefur komið, að ríkisvaldið á
ekki að stjórna atvinnulífinu í ein-
stökum atriðum. Markaðsviðskipti
eiga að gegna því hlutverki að
tryggja hagkvæma nýtingu fram-
leiðsluafla þjóðfélagsins.
Hér á landi er sjávarútvegur nú
orðið fyrst og fremst í höndum
einkaaðila og samvinnufélaga, og
er það vel. Það er því auðvitað þess-
ir aðilar, sem bera ábyrgð á stærð
fískiskipaflotans. En hitt er jafn-
augljóst, að eins og skipan lánveit-
inga til skipakaupa er hér háttað,
hefur ríkisvaldið haft eða getað
haft úrslitaáhrif á stærð fiotans,
og á ég þá auðvitað með ríkisvaldi
við alla þá opinberu aðila, sem hér
koma við sögu.
í sjálfu sér er ekki hægt að álasa
útgerðarmönnum fyrir að vilja
kaupa ný skip eða stækka gömul,
ef þeir sjá fram á, að þeir muni
hagnast á því. En ef jafnframt er
ljóst, að slíkt sé þjóðarheildinni til
tjóns, er það hlutverk ríkisvaldsins
að koma í veg fyrir það, fyrst það
hefur skilyrði til þess. í þessu efni
hefur ríkisvaldið brugðizt.
En hvað er þá til ráða?
Svarið hér er hið sama og í þeim
löndum og á þeim sviðum efna-
hagslífs, þar sem stjóm ríkisvalds
hefur brugðizt. Það er að láta heil-
brigð markaðsöfl leysa ríkisvaldið
af hólmi.
Meðan fiskveiðar voru frjálsar
stækkaði flotinn auðvitað vegna
þess, að útgerðarmenn vildu bæta
aflaskilyrði sín. Eftir að allar fisk-
veiðar voru gerðar háðar veiðileyf-
um hefur heimild til framsals á
kvótum að vísu stuðlað að aukinni
hagkvæmni. En meðan veiðileyfin
eru ókeypis er þess ekki að vænta,
að útgerðarmenn leggi skipum og
minnki þannig fiotann jafnhratt og
í jafnríkum mæli og æskilegt er.
Og reynslan sýnir, að ríkisvaldið
hefur ekki getað komið því til leið-
ar. Hið gagnstæða hefur átt sér
stað. Eftir ýmsum leiðum hefur flot-
inn haldið áfram að stækka.
VI
Það, sem hér þarf að gerast, er,
að heilbrigð markaðsöfl knýi út-
gerðarmenn til pess að leggja óhag-
kvæmustu skipunum. Slíkt hefur
sumpart verið að gerast í kjölfar
viðskipta með kvóta. En þróunin
er of hægfara. Til að flýta fyrir
nauðsynlegri minnkun flotans á að
hætt að úthluta veiðileyfum ókeypis
og innheimta gjald fyrir þau. Ef
gjaldið yrði haft hóflegt í fyrstu,
en hækkað smám saman, mundi
með tímanum þeim skipum verða
lagt, sem lakasta hefðu afkomuna
og erfiðast ættu með að greiða
gjaldið.
Nú má auðvitað búast við, að enn
verði sagt, að útgerðin hafi alls
engin efni á að greiða neitt gjald
fyrir veiðileyfi sín. Slík andmæli
ættu þó ekki að heyrast nú, þegar
hliðsjón er höfð af þeim miklu við-
skiptum, sem eiga sér stað með
veiðileyfin eða kvótana, og þeim
gífurlegu fjárhæðum, sem fluttar
eru milli aðila innan útgerðarinnar.
Þessi viðskipti sýna, að margir aðil-
ar í útgerð hafa vissulega efni á
að greiða fyrir veiðileyfi.
Um það efni verður fjallað í ann-
arri grein.
Höfundur er prófessor.
Með aldrinum öðlumst við þekkingu, látum bömin njóta hennar
MUNDU EFTIR OSTINUM
Hann eykur orku og styrkir beinin
AUK/SlA k9d2-499