Morgunblaðið - 23.10.1990, Blaðsíða 22

22
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 23. OKTÓBER 1990
Eitt ríkisbáknið enn
43 nýir ríkisforstjórar?
eftir Werner
Rasmusson
Undanfarið hefur verið haldið
uppi linnulausri áróðursherferð
gegn apótekurum á íslandi. í þess-
ari herferð hefur bæði verið beitt
hálfsannleika og beinum ósannind-
um. Þessi herferð er skipulögð og
miðast að því að plægja akurinn
fyrir nýtt fyrirkomulag á lyfsölu
hérlendis, nefnilega sænska Bolags-
fyrirkomulagið, sem Svíar sjálfir
eru nú að gefast upp á vegna kostn-
aðar. Það yrði þá ekki í fyrsta
skipti sem við slysuðumst tii að
taka eitthvað upp sem Svíar eru
búnir að gefast upp á eftir dýr-
keypta reynslu.
Það er að vísu ekki nýtt að hnjóð-
að sé í apótekara. Það er til dæmis
nokkuð árviss viðburður þegar
skattskrár eru lagðar fram, enda
apótekarar að ég best veit eina
stétt landsins sem er samkvæmt
lögum skyldug til að reka sín fyrir-
tæki sem einkafyrirtæki. Allir
skattar fyrirtækisins verða því
þeirra persónulegu skattar, allar
tekjur þeirra persónulegar tekjur
og hið sama á því miður einnig við
um tapið.
Það sem helst hann varast
vann...
Mér þótti leitt að sjá hvernig
tímaritið Fijáls verslun tók á þessu
máli í svokallaðri forsíðugrein um
Lyfjahringinn, eftir Valþór Hlöð-
versson, bæjarráðsmann Alþýðu-
bandalagsins í Kópavogi. Þar úir
og grúir af missögnum, ósannindum
og fölsunum, eins og síðar verður
vikið að I þessari grein. Hélt ég
satt að segja að ritstjóri þess
ágæta rits, Helgi Magnússon end-
urskoðandi, hefði fengið það bitra
reynslu af svokallaðri rannsóknar-
blaðamennsku þegar reynt var að
reyta af honum æruna, að hann sæi
ástæðu til að leita sannleikans bet-
ur en gert er í grein þeirri sem birt-
ist í 9. tbl. blaðs hans fyrir nokkrum
dögum.
Ljóst er að þessi grein er ekki
tilviljun. Hún er enn sem komið er
hámark þeirrar krossferðar sem
nokkrir aðilar í stjórnkerfinu hafa
efnt til gegn apótekurum undan-
fama mánuði. I henni sameinast
flestar þeirra röngu fullyrðinga sem
fram hafa verið bomar. Þess vegna
er óhjákvæmilegt að gera henni
hærra undir höfði en ella.
Fölsun
í þessari grein em hreinar falsan-
ir. Einna mest áberandi er súlurit,
sem á að sýna samsetningu lyfla-
verðs hérlendis og erlendis. Þar er
íslenska súlan tekin út úr og sjá:
Hinir vondu apótekarar hirða
megnið af útsöluverðinu, eða yfir
50%, en framleiðandinn fær langt
innan við 40%. Hin grófa fölsun
blaðsins felst í því að hlutunum er
snúið við í bókstaflegri merkingu.
Það snýr upp á súlunni, sem ætti
að snúa niður, vegna þess að hún
er „skakkt“ lituð. Ég hefi bætt
þeirri súlunni réttri við súlurit
Fijálsrar verslunar og sjá þá allir
hve fölsunin er gróf.
Hálf'san nl eikurinn
Mig langar að nefna tvö dæmi
um hálfsannleikann í grein Fijálsr-
ar verslunar, en sé honum vísvit-
andi beitt getur hann verið síst
betri en hrein ósannindi.
Höfundur hefur eftir einhveijum
ráðum látið reikna út verð á ákveðn-
um Iyfja„pakka“ í Svíþjóð og á ís-
landi haustið 1987. Nú hefi ég að
vísu enga ástæðu til að ætla að það
sé rétt gert fremur en annað, en
látum svo vera þar til annað kemur
í ljós. Lítum nú á hálfsannleikann:
„ ... en við útreikninga hefur kom-
ið í ljós að sænski lyfjapakkinn
kostaði samtals 402,2 milljónir
króna á verðlagi í september 1987.
íslenski pakkinn var hins vegar
mun dýrari og lagði sig á 625,9
milljónir króna! Mismunurinn er
tæpar 224 milljónir. Hluti af þeim
mismuii skýrist af söluskatti sem
hér er innheimtur af lyfjum en
að honum frádregnum er mis-
munurinn þó geysimikill“ (letur-
breyting mín).
Hvað situr þarna eftir? Auðvitað
að hinn vondi apótekari hafí hirt
þarna „næstum því“ 224 milljónir
á þurru. Hvernig hefði nú verið að
finna út verðið án söluskatts hér
eins og í Svíþjóð og birta það? Þá
hefði nefnilega komið í ljós að mun-
urinn er ekki 224 milljónir, heldur
98 milljónir og 520 þúsund. En það
er náttúrlega ekki eins hentug tala!
Og áfram má spyija: Af hveiju
veit þessi fróði greinarhöfundur
ekki hvernig málin standa í dag?
Hefur það virkilega farið fram hjá
honum að álagning hefur lækkað
verulega hérlendis og hækkað í
Svíþjóð? Það skyldi nú aldrei vera
að það mætti fínna „óhentuga" tölu
ef vel væri leitað?
Annað dæmi um hálfsannleika
er að finna í undirfyrirsögn þessar-
ar „forsíðugreinar" um Lyfjahring-
inn. Þar stendur meðal annars:
„Framleiðslufyrirtæki lyfsalanna
með 80% markaðshlutdeild". í þessa
undirfyrirsögn vantar eitt orð, sem
kemur fram í greininni sjálfri og
gerbreytir hlutunum. Þar stendur
nefnilega: Markaðshlutdeild inn-
lendra framleiðenda. Heildarmark-
aðshlutdeild innlendra framleiðenda
er því miður ekki nema um 25%
af heildarsölu lyfja. Betur að hún
væri meiri, því að þá væri lyfja-
kostnaður lægri. En af þessum 25%
hefur lyfjaverksmiðjan DELTA
80%, eða um 20% af heildinni.
Ósannindi
í samanburði á útsöluverði lyfja
í sænsku og íslensku apóteki er
fundið út að verð á 22 lyfjum hér
sé að meðaltali 70% hærra en í
Svíþjóð. Af einhveijum ástæðum
er birt rangt verð á lyfjunum hér-
lendis. Ég veit ekki með vissu
hvort rétt verð er á lyfjunum í Sví-
þjóð, en fínnst það þó ósennilegt.
En að því gefnu og réttu verði á
þessum tilgreindu lyfjum hérlendis
er mismunurinn 47% en ekki 70%.
Ég leyfi mér að draga í efa að þau
lyf sem valin voru í þessu úrtaki
gefí rétta heildarmynd.
Þá er endurtekin gamla ósann-
indatuggan um að apótekarar eigi
lyfjaheildsöluna Pharmaco. Hið
rétta í málinu er að fyrir 35 árum
stofnuðu apótekarar þetta fyrir-
tæki. Síðan hefur mikið vatn til
sjávar runnið. Flestir stofnendanna
Werner Rasmusson
„Apótekarar eru alls
ekki andvígir endur-
skoðun á núverandi fyr-
irkomulagi lyfsölu, sem
er ákveðið af stjórn-
völdum. Þeir telja hins
vegar að allar breyting-
ar eigi að miðast að því
að halda verði lyfja
niðri eins og unnt er
án þess að rýra það
öryggi sem Islendingar
búa nú við í þessum
málum. Hagsmuni
borgararanna á að taka
fram yfir athyglisþörf
stjórnmálamanna og
misviturra ráðgjafa
þeirra.“
4
i
i
s
<
I
i
1
t
I
Eru lífeyríssjóð-
irnir of margir?
eftir Guðmund
Hallvarðsson
Um nokkuð langan tíma hafa
verið umræður manna í milli um
lífeyrissjóðina, ijölda þeirra og
hvernig.þeir standi við skuldbind-
ingar sínar gagnvart lífeyrisþegum
þegar fram líða stundir. í umræð-
unni hafa þá Iíka komið fram radd-
ir sem telja að leggja eigi þá niður
í því formi, sem nú er, hver og einn
eigi sinn sérreikning á bankabók
eða stofna eigi einn iífeyrissjóð fyr-
ir alla landsmenn.
Einn Iífeyrissjóður
Að sjálfsögðu er umræðan um
þessi mál nauðsynleg og rétt er að
halda málinu vakandi því rekstur
lífeyrissjóða, ávöxtun þeirra, fjár-
magn og framtíð er ekkert einka-
mál manna sem sitja í stjómum
sjóðanna. Á stundum verða raddir
háværar sem krefjast þess, að líf-
eyrissjóðirnir verði lagðir niður,
þeir séu allof margir. Eg tek heils
hugar undir það sjónarmið að of
margir sjóðir séu starfandi í
landinu, en að færa þá alla undir
einn og sama hatt er mál sem frek-
ari athugunar þarf við.
Eignir lífeyrissjóðanna í árslok
1988 voru 70 milljarðar og 300
milljónir (í dag líklega um 100 millj-
arðar) og hlutfall þeirra á lána-
markaðnum er um 20% og fer sí-
fellt vaxandi. Sú spurning hlýtur
að vakna hverjir eigi að stjóma
þessu ægiafli. Mér býður í grun,
að þessi hlið mála hafí ekki verið í
hugum þeirra sem hafa haldið því
fram, að einn Iífeyrissjóður ætti að
vera fyrir alla landsmenn.
Nærri 300 milljónir á dag
Eins og fyrr sagði er peningaleg
eign lífeyrissjóðanna mikil og er nú
nærri 100 milljarðar, sem þýðir að
umsýslan gæti verið um 300 millj-
ónir á degi hveijum allt árið. Það
væri óeðlilegt að þjappa slíku valdi
á hendur fárra útvaldra, hvað þá
að setja það undir ríkisforsjá.
Réttilega hefur verið bent á, að
lífeyrissjóðimir séu of margir og
þeirri skoðun vex nú fylgi, að lífeyr-
issjóðunum eigi að fækka í 30 til
40. Með því móti væri komið á vem-
legri hagræðingu í rekstri sjóðanna
og hæfílegri dreifíngu valds.
Ekki eingöngii lífeyrir
Þegar rætt er um lífeyrissjóðina
eru það einkum lánsmöguleikar og
lífeyrir sem athyglin beinist að.
Stór og veigamikill þáttur í starf-
semi lífeyrissjóðanna era örorku-
bætur og bætur til eftirlifandi maka
og bama.
Guðmundur Hallvarðsson
Greiðslur örorkubóta lífeyrissjóð-
anna til sjóðfélaga hafa aukist vera-
lega á undanförnum árum. Það á
við um alla lífeyrissjóði. Í slysa- og
veikindatilfellum, þá sjóðfélagi hef-
ur verið frá vinnu í 6 mánuði eða
lengur, getur hann sótt um svokall-
aða tímabundna örorku. Við út-
reikning á greiðslu frá lífeyrissjóði
í slíkum tilfellum, era tekjur undan-
farin 3 ár tagður til grandvallar
framreiknings. Á sama hátt er far-
ið að þegar um varanlega örorku
Ritsafnið
RJETUR ÍSLENZKRAR MENNINGAR
eftir Einar Pálsson
er ómissandi öllum, sem láta sig íslenzka menningar-
sögu varða. Ritsafn þetta opnar íslendingum með öllu
nýja sýn yfir fornmenningu vora og uppruna.
Ritsafnið er nú til - öll níu bindin - í vandaðri útgáfu
og fallegu bandi.
Bókaútgáfán Mímir
Sólvallagötu 28, Reykjavík. Sími 25149.
er að ræða. T.d. ef þrítugur sjóðfé-
lagi stendur frammi fýrir örorku,
er reiknað með meðaltekjum sl. 3
ára sem útgangspunkti árstekna
næstu 40 árin (miðað við lífeyris-
greiðslur 70 ára) og í þeim enda
reiknidæmis er viðmiðunartalan
fundin til greiðslu örorkubóta.
Eins og fyrr sagði standa flestall-
ir lífeyrissjóðir frammi fyrir vax-
andi greiðslum vegna örorkubóta.
Má í því sambandi benda á að hjá
lífeyrissjóði sjómanna voru 52 ör-
orkulífeyrisþegar árið 1981 en í dag
240.
Þá hefur einnig fjölgað greiðslum
til eftiriifandi maka og bama sjóðfé-
laga, en greiðslur vegna makalíf-
eyrig vora til 107 aðila 1981 en 255
árið 1988 og greitt var til 128
bama árið 1981 en nú til 250 barna.
Af framansögðu má ljóst vera
að í lífeyrissjóðunum er að fínna
samtryggingu sem allt of lítill
gaumur er gefinn, og augljóst að
sérreikningur á bankabók í stað líf-
eyrissjóðs hefði lítið dugað til fram-
færslu í þeim tilfellum sem hér er
getið.
Óþolandi rikisafskipti
Og nú má lesa um það í fréttum
dagblaðanna að stormasömu þingi
krata sé Iokið með sáttum formanns
og varaformanns sem einkum feli
það í sér að þau (Jón Baldvin og
Jóhanna) séu sammála um að taka
meira fé frá lífeyrissjóðunun til
íbúðabygginga.
Það er með öllu óþolandi og óvið-
unandi fyrir sjóðfélaga lífeyrissjóð-
anna, lítilsvirðingin og smekkleysan
sem frá krataþingi, formanni þeirra
og varaformanni kemur. Guð hjálpi
okkur ef aðeins væri einn lífeyris-
sjóður í Iandinu þar sem kratar
sætu við völd.
Eðlileg viðbrögð lífeyrissjóða í
landinu við uppákomu þeirra skötu-
hjúa væri að beina lánsviðskiptum
í minna mæli til Byggingarsjóðs
rikisins.
Höfundur er formaður
Sjómannafélags Reykjavíkur og
tekui-þátt í prófkjöri
Sjálfstæðisflokksins í Reykjavík.
1
<
<
<
í
i
i
í
-I