Morgunblaðið - 23.10.1990, Blaðsíða 62

62
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 23. OKTOBER 1990
Vandi LIN liggur í mis-
tökum fortíðarinnar
- segir formaður Stúdentaráðs Háskóla Islands
„HELSTI vandi Lánasjóðs íslenskra námsmanna er sá að sjóðurinn er
að greiða af gömlum Iánum og því þarf hann mikið fjárframlag. Sjóður-
inn býr við sama vandamál og svo margir aðrir sjóðir að áður en lán-
in voru verðtryggð brunnu þau hreinlega upp. Vandinn liggur því í
mistökum fortíðarinnar," segir Sigurður Þorvaldur Árnason formaður
Stúdentaráðs Háskóla íslamjs. í nýjasta tölublaði fréttabréfs VSÍ, Af
vettvangi, kemur m.a. fram að vaxtaleysi námslána, ásamt afföllum
af endurgreiðslum, jafngildi því að um 50% af lánunum sé hreinn styrk-
ur, eða rúmlega 1.600 milljónir króna á síðasta námsári.
Sigurður Þorvaldur Árnason segir
að Lánasjóðurinn fái ekki nógu mik-
ið beint framlag frá ríkinu og þurfi
því að taka mikið fé að láni. Þetta
leysi ef til vill stundarvanda en auki
vandann þegar til lengri tíma sé litið.
„Þessi gi’ein í fréttabréfi VSI virð-
ist hafa það að markmiði að stilla
hlutunum upp eins neikvætt og hægt
er gagnvart Lánasjóðnum. í grein-
inni er fjallað um tímabilið frá árinu
1988, sem ekki er raunhæft, því þá
var einmitt byrjað að leiðrétta skerð-
ingar á námslánum árin 1985 og
1986,“ segir Sigurður Þorvaldur.
Hann segir að þeir, sem hafí feng-
ið gjafalán, bæði til að stunda nám
og kaupa húsnæði, gagnrýni Lána-
sjóðinn mest. „Á fyrri hluta síðasta
áratugar voru til dæmis einungis 5%
vextir á námslánum og þau voru
óverðtryggð. Nú eru námslánin hins
vegar verðtryggð og 5-6% af launum
fólks eftir skatta fara í að greiða þau
til baka. Þá má nefna að 5,75% raun-
vextir eru á húsbréfum, auk þess sem
afföll eru af þeim, þannig að okkar
kynslóð þarf að borga miklu meira
en aðrir hafa gert.“
Sigurður Þorvaldur segir að
námslánin hafi hins vegar verið með
fyrstu lánunum, sem voru verðtryggð
hér. „Þar sem námslánin eru greidd
á löngum tíma eru þau ekki farin
að skila sér af eins miklum krafti
og æskilegt væri. Endurgreiðslurnar
aukast á hverju ári vegna verðtrygg-
ingarinnar en ná þó aldrei að standa
100% undir lánunum, þar sem náms-
mönnunum fjölgar alltaf. Áætlað er
að þeim fjölgi um 2,5% á ári og end-
urgreiðslurnar standi undir 40% af
veittum lánum um næstu aldamót.“
í fréttabréfi VSÍ segir að á sam^
tíma og laun hafi hækkað um 16,9%
árin 1989 og 1990 hafí námslán
hækkað um 60% og hjón, bæði í
námi og með tvö börn, fái 161.700
krónur á mánuði í námslán. „Þetta
er hámarkslán, sem enginn fær í
rauninni, þar sem tekið er tillit til
tekna og bamabóta við útreikning
námslána. Tekjutillitið er 75% og við
höfum gagnrýnt að þetta hlutfall
skuli vera haft svona hátt, þar sem
það vinnur gegn því að námsmenn
reyni að afla sér eins mikilla tekna
og þeir mögulega geta,“ segir Sig-
urður Þorvaldur.
I fréttabréfinu er einnig rætt um
að vegna hagstæðra námslána sé
hætta á að alvarlegur skortur verði
á fólki í öðrum greinum en þeim, sem
krefjast lánshæfs náms, einkum iðn-
aðarmönnum.
Sigurður Þorvaldur segir að ekki
sé rétt að kerfið ýti undir að fólk fari
í háskólanám frekar en iðnnám, þar
sem Lánasjóðurinn veiti sérskóla-
nemendum lán, þar á meðal nemend-
um í iðnskólum. Þá hafi það komið
fram í könnunum að iðnaðarmenn
hafi hærri ævitekjur en háskóla-
menntaðir menn. Hins vegar séu ef
til vill fleiri hvattir til að fara í há-
skólanám en iðnnám en það sé ekki
Lánasjóðnum að kenna.
Hann segir að íslenskir námsmenn
vinni mjög mikið með náminu og það
sé misskilningur hjá mörgum að allir
námsmenn taki námlán. Að undanf-
örnu hafi einungis tæplega helming-
ur þeirra, sem stundi nám við Há-
skóla íslands, sótt um að fá lán hjá
Lánasjóðnum.
Sigurður Þorvaldur segir að langf-
lestir borgi námslánin að fullu en
þeir, sem fari í dýrt og langt nám,
til dæmis í Bandaríkjunum, geri það
hins vegar ekki. Því megi segja að
þeir séu styrktir til þess náms, enda
þurfi þeir á því að halda.
_ *
Brautskráðir frá Tækniskóla Islands
29. september sl. voru 8 meinatæknar og 7 röntgentæknar brautskráðir með B.Sc.-gráðu frá heilbrigðisdeild
Tækniskóla íslands.
dóttir, Ágústa Ólafsdóttir, Brynja R. Guðmundsdóttir deildarstjóri. Neðri röð frá vinstri: Steina Jóna
Hermannsdóttir, Hjördís Bjarnason, Kristbjörg Lilja Jónsdóttir, Markúsína Linda Helgadóttir.
Röntgentæknar. Efri röð frá vinstri: Helga Eygló Magnúsdóttir, Hrefna Einarsdóttir, Bryndís Eysteins-
dóttir, Brynja Magnúsdóttir, Erna Agnarsdóttir deildarstjóri. Neðri röð frá vinstri: Aðalheiður íris
Hjaltadóttir, Diana Óskarsdóttir, Edda Guðbjörg Aradóttir.

Ljósmyndir/Helgi Björnsson
í forgrunni myndarinnar sést Pálsfjall á Vatnajökli og ef grannt
er skoðað má sjá sprungur á fjallinu sem ekki hafa sést áður.
Framhlaup Síðujökuls
gæti hafist í vetur
SPRUNGUR hafa fundist á
vestanverðum Vatnajökli á
leið til Grímsvatna á svæði þar
sem venjulega sjást engar
sprungur, og gætu þær bent
til þess að framhlaup væri að
hefjast í Síðujökli og hugsan-
lega í Tungnaárjökli. Enn-
fremur hefur orðið vart jarð-
skjálftaóróa á svæðinu. Um
síðustu mánaðamót var gerð-
ur út leiðangur á jökulinn pg
fór fyrir honum Helgi Björns-
son jöklafræðingur. Tilgang-
ur leiðangursins var að gera
íssjármælingar á Síðujökli í
því skyni að gera kort af yfir-
borði og botni jökulsins.
Helgi sagði að framhlaupið
gæti hugsanlega hafist í vetur
þannig að ófært verði um svæðið
næsta vor. Þess vegna hafi verið
brýnt að mæla jökulinn nú því
það hafi ekki verið gert áður.
Hann sagði að Síðujökull hafí
hlaupið tvisvar fram áður svo
vitað sé; fyrst 1934 og síðan
1963-64, í hvort sinn um hálfan
kílómetra. Einu ári fyrir síðasta
framhlaup hafi orðið vart sams-
konar sprungumyndana í jöklin-
um og nú eigi sér stað.
„Það eru komnar sprungur
þarna á svæði inni á jöklinum
þar sem venjulega eru ekki
sprungur og það gæti bent til
þess að framhlaup væri að hefj-
ast. Það gæti hins vegar tekið
allt að einu ári áður en fram-
hlaupið hefst fyrir alvöru,“ sagði
Helgi.
Framskrið jökla er víða meira
í framhlaupum heldur en á Síðu-
jökli. Til að mynda hefði Brúar-
jökull hlaupið fram um 8 km
árið 1963 og 10 km 1890. Hins
vegar væri það 500 ferkílómetra
svæði sem spryngi upp þegar
Síðujökull færi af stað með til-
heyrandi breytingum á jökullag-
inu og efst á svæðinu fellur yfir-
borð jökulsins um nokkra tugp,
jafnvel eitt hundrað metra. Mesti
hraði við frambrún jökulsins get-
ur orðið allt að fimm metrar á
klukkustund og enn meiri ofar á
jöklinum. Við framhlaupin vex
aurburður og vatrtsrennsli í jöku-
lánum.
Helgi sagði að bæði Síðujök-
ull og Tungnaáijökull væru að
hopa, Tungnaáijökull til dæmis
um 60 metra á síðasta ári, en
jafnframt hlæðist meiri ís á þá
og þeir yrðu brattari vegna þess
að á milli framhlaupa hreyfast
þeir ekki nægilega hratt til þess
að bera fram þann ís sem á þá
safnast.
„Framhlaup jökla er ein helsta
ráðgáta jöklafræðinnar. Vatn
undir jöklum rennur við eðlileg
skilyrði í einstökum rásum og á
greiða leið niður að jökulám en
við framhlaup eyðileggst vatns-
rennsliskerfið vegna spennu sem
verður í jöklinum. Þá dreifist
vatnið undir jöklinum og hann
flýtur ofan á því,“ sagði Helgi
um mögulegar orsakir fram-
hlaupa.
Sporður Síðujökuls. Mynstrið í jöklinum eru öskulög.