Morgunblaðið - 23.10.1990, Blaðsíða 54

54
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 23. OKTÓBER 1990
Alfreð Gíslason
læknir — Minning
Fæddur 12. desember 1905
Dáinn 13. október 1990
Mig langar, í þessum fátæklegu
orðum, að minnast Alfreðs Gísla-
sonar læknis og fyrrum alþingis-
manns sem borinn er til grafar í
dag.
Þegar ég kynntist Alfreð hreifst
ég strax af þrótti hans og gáfum.
Hann var þá enn í fullu fjöri og við
góða heilsu þótt æviárin væru orðin
rúmlega sjötíu og fannst mér ég
fljótlega sjá í honum eftirsótta fyrir-
mynd. Hann var dæmi um mann
sem hafði af eigin rammleik brotist
til mennta, tileinkað sér fastmótaða
lífsskoðun og náð sínu takmarki.
Bókastaflarnir og frímerkjasafnið á
heimili hans í Barmahlíðinni vöktu
athygli mína og Alfreð var óspar á
að uppfræða mig og benda mér á
athyglisverðar bókmenntir eða
heimspekilegar vangaveltur. Aldrei
örlaði á hroka eða snobbi í fari
hans, heldur fannst mér ég alltaf
sitja á tali við alþýðumann þótt
staða hans og störf á æðstu stigum
þjóðfélagsins gæfu ef til vill tilefni
til stærilætis. En þannig var Al-
freð, fölskvalaus oeg einlægur og
umfram allt maður sem tók andann
fram yfir efnið. Hann miklaðist
ekki af eigin afrekum og gaf sér
alltaf tíma til að hlusta á aðra og
setja sig í spor þeirra.
Mér er það sérlega minnisstætt
hversu mjög Alfreð tók ástfóstri við
Hrafnhildi dóttur mína, strax frá
fyrsta degi. Þær voru ófáar ferðirn-
ar sem Alfreð gerði sér til að líta
eftir langafabaminu sínu og skap-
aðist fljótt innilegt samband þeirra
á milli. Hrafnhildi þótti mikið til
langafa síns koma enda var hann
óspar á þá athygli og ástúð sem
einkenndu hann svo mjög í öllu
hans lífi. Hans er í dag sárt saknað
af mér og ástkæru langafabami
sínu. En minningin um mikilhæfan
mann og stórbrotinn persónuleika
mun lengi lifa.
Kristinn Einarsson
Mig langar að minnast afa míns
sem lést á 85. aldursári, saddur
lífdaga eftir veikindi síðustu ára.
Við sem höfum átt hann að alla
tíð kveðjum hann með söknuði
minninganna. Sérstakur og sérvitur
persónuleiki hans mótaði okkur öll
og auðgaði.
Hann var farsæll læknir um nær
hálfrar aldar skeið og átti litríkan
feril að baki sem stjórnmálamaður.
Vonandi verður einhver til að greina
frá þessum þáttum lífs hans þótt
ekki séu margir samferðamenn
hans nú til frásagnar.
Mig langar fyrst og fremst að
minnast hans sem afa og uppal-
anda. Ég var fyrsta barnabarn hans
og bjó ásamt foreldrum mínum
fyrstu 6 æviár mín í sama húsi og
þau amma. Hjá þeim dvaldi ég flest-
um stundum. Það er af mörgu af
taka þegar magslunginn persónu-
leiki á í hlut. Minningar barns um
hversdagslega hluti eru hlaðnar til-
finningum sem þau ein skilja.
Hjá afa fékk ég hlýju og hlut-
tekningu, leik og uppeldi án skil-
yrða. Hve oft sat ég ekki og grúfði
mig i fang hans í stóra útsaumaða
stólnum í holinu. Þá sem síðar kom
hann mér oft þægilega á óvart,
þessi athafnasami en tilfinninga-
lega duli maður. Skoðanir hans
voru iðulega aðrar en annarra og
Iét hann þær óspart í Ijós. Sem Iítið
bam hafði ég eins og önnur litla
matarlyst. Á þeim tíma gat ekkert
bam borðað nóg fyrir foreldra og
ömmur. Afi bjargaði mér iðulega
við matarborðið þegar hann sagði
með áherslu: Elsku barn, fyrir alla
muni borðaðu nú ekki of mikið! Og
þetta var hans skoðun.
Oft lá ég og kúrði í rúmi þeirra
ömmu á morgnana og hlustaði á
afa tala í sínum daglega símavið-
talstíma sem læknir. Mér fannst
hann jafn hlýr og úrræðagóður sem
áður. Það sem mér fannst undarlegt
var að þessutan svaraði hann aldrei
í síma, hvorki fyrr né síðar. Hann
hafði megnustu fyrirlitningu á
þessu tæki sem stjórnaði heimilum.
Á sama hátt mátti ekki ofnota út-
varpið sem hann taldi stundúm
valda mengun. Þetta var fyrir 25
árum, á þeirn tíma var þetta sér-r
viska.
Einn siður hans lifir með mér í
minningunni en hann var sá að á
hveijum degi lagði hann sig um
miðjan dag í stutta en helga stund.
Alltaf á dívan, yfirleitt með jakkann
sinn yfir sér. Þannig endurnýjaði
hann orku sína.
Á kvöldin leiddist mér óskaplega
hjá afa og ömmu. Þau sátu inni í
stofu og hlustuðu á sígilda tónlist
af „grammófóni" sem þá var sjald-
séð tæki á heimilum. Hann við lest-
ur, hún við hannyrðir. Fátt var sagt.
Grammófónn og bílar voru einu
tækin sem afí mat einhvers. Á hans
fyrsta bíl var nokkuð gott númer.
Stundum þurfti hann að skipta um
bíl en hann hélt aldrei í bílnúmerin,
það taldi hann hinn mesta hégómá.
Að öðru leyti vantreysti hann tækj-
um, kallaði aldrei til viðgerðamanns
en var afar laginn við að eyðileggja
þau endanlega sjálfur með „við-
gerð“ sinni. Síðan var þeim hent.
Á unglingsárunum var það mér
ómetanleg reynsla að þekkja afa.
Eins og margir unglingar velti ég
fyrir mér lífinu og tilverunni og
hafði þörf fyrir rökræður. Umræður
í okkar hefðbundnu helgar-kaffi-
boðum voru með þeim allra lífleg-
ustu þökk sé afa og þar fékk ég
útrás fyrir þessa þörf. Afi var
stjórnmálamaður af hugsjón og
hugleiðingar um tilveruna, ofar
dægurþrasi stjórnmálanna voru
honum eiginlegar. Hann varpaði
nýju ljósi á hluti og lauk upp dyrum
með frumlegum hugsunarhætti þar
sem viðteknum venjum og skoðun-
um var oft hafnað. Svo einhver
dæmi séu nefnd sem lifa í minningu
unglings taldi hann of mikla áherslu
lagða á reykingar sem í smáum
skömmtum voru varla annað en
dálítil áreynsla fyrir hjartað.
Áherslu og orku væri betur varið í
að fyrirbyggja það sem í þá tíð
skapaði alvarlegri félagsleg vanda-
mál s.s. ofnotkun áfengis. Hann
beitti sér fyrir því að box yrði ekki
leyft hér á landi og var mótfallinn
ráðhúsi við Tjörnina en lagði til að
það yrði byggt t.d. á Klambratúni.
Hér er kannski á hann hallað því
ég varð í raun lítið vör við hans
stjórnmálavafstur.
Síðustu árin hafði hann minni
ánægju af dægurþrasi íslenskra
stjórnmála en áhugi hans á alþjóða-
málum hélst lengi. Drengskap taldi
hann besta eiginleika stjórnmála-
manns, ekki skoðanir.
Sem unglingur vildi ég eins og
aðrir fá sumarvinnu til að fá aur
og leitaði til afa um vinnu. Hann
bað mig fyrir alla muni að gera
nytsamlegri hluti, „Farðu upp í
Öskjuhlíð með góða bók, leggstu í
grasið og horfðu á skýin.“ Eg fékk
þó mitt fram enda var afí annað-
hvort framúrstefnumaður í uppeld-
ismálum eða bara vitur, hann studdi
okkur þegar til kom í því sem við
vildum gera. Þannig fór að ég vann
með honum 3 sumur á Grund, þar-
af 1 sumar sem einkaritari hans á
stofunni. I þessu starfi fólst m.a.
að fylgja honum á daglegan stofu-
gang. Þar elti ég hann lafmóð upp
og niður tröppur því lyftur notaði
hann ekki. Sjálfur blés hann ekki
úr nös þótt mikill reykingamaður
væri. Hann var alla tíð mikill úti-
vistarmaður, á seinni árum stund-
aði hann daglega röska göngutúra
og sund.
Auk læknisstarfa, starfa að fé-
lagsmálum lækna og stjórnmáluifl
var afi mikill safnari. Hann las
mikið alla tíð og átti veglegt bóka-
safn. Hann safnaði einnig frímerkj-
um og mynt af kunnáttu og natni.
Á heimili þeirra ömmu var auk
þess gnægð veraldlegra og menn-
ingarlegra muna svo nægt hefði til
að prýða mörg heimili. Þegar fram
sótti og árin liðu fór það þó ekki
framhjá neinum sem þekktu afa að
hann var í eðli sínu nægjusamur
og þurftalítill.
Það var að mörgu leyti lær-
dómsríkt að sjá hann eldast. Sem
gámall maður var hann oft fram
úr hófi nægjusamur. Hann var alla
tíð skapmaður en yfirleitt skapgóð-
ur og blíður. Þótt kaffiboðin væru
honum áfram til ánægju var það
ekki lengur til að leggja mikið til
málanna, fremur að sjá og hlusta
og þá ekki síst á góða tónlist. Hver
dagur var þess virði að lifa honum
ef hann gat farið í sína göngutúra
tvisvar á dag og bækur voru til
lestrar. Ef hann gat látið sólina
t Sambýliskona mín, INGUNN BÖÐVARSDÓTTIR, Mel við Nýbýlaveg, lést á hjúkrunarheimilinu Sunnuhlíð aðfaranótt 19. október. Fyrir mína hönd og annarra vandamanna, Ársæll Eiríksson. t Okkar kæra, LÁRA SIGMUNDSDÓTTIR frá Hamraendum, andaðist í Hátúni 10b, að morgni 20. október. Ættingjar hinnar látnu.

t Móðir okkar, KATHARINA SYBILLA MAGNÚSSON, lést í Borgarsjúkrahúsinu 20. otkóber. Fyrir hönd tengdabarna, barnabarna og langömmubarna, Steinunn H. Ársælsdóttir, Magnús E. Ársælsson. t Ástkær eiginkona mín, INGIBJÖRG SIGURJÓNSDÓTTIR, Laugarnesvegi 104, Reykjavik, lést í Landakotsspítala 21. október. Fyrir hönd barna, tengdabarna og barnabarna, Magnús Þ. Jónsson.
S
t Útför JÓNS MARTEINS STEFÁNSSONAR, Miðbraut 21, Seltjarnarnesi, sem lést 17. október sl., fer fram frá Dómkirkju Krists konungs, Landakoti, miðvikudaginn 24. október kl. 13.30. Jarðsett verður í Fossvogskirkjugarði. Þeim, sem vildu minnast hans, er bent á Krabbameinsfélag ís- lands. Margrét Hansen, Stefán Bersi og Erla Maria, Anna Stefánsdóttir, Elín Stefánsdóttir Portas. t Eiginkona mín, móðir okkar, tengdamóðir og amma, LIUA SIGURÐARDÓTTIR, Ásvegi 17, Akureyri, lést 19. október. Jarðarförin fer fram frá Akureyrarkirkju föstudaginn 26. október kl. 13.30. Ágúst Ólafsson, Rannveig Ágústsdóttir, Þórður Hinriksson, Ólafur Ágústsson, Guðríður Þorsteinsdóttir, Þórarinn Ágústsson, Þorbjörg Þorsteinsdóttir, Ingibjörg Sigriður Ágústsdóttir,Erlingur Bergvinsson og barnabörn.
baða sig á bekk part úr degi eða
ef hann komst í sund með dóttur
sinni var hátíð. Hann var lítillátur
og hæverskur.
Afi var ekki trúaður maður,
a.m.k. ekki á yngri árum, og fór
ekki dult með það fremur en aðrar
skoðanir. Hann fór þó oftar í kirkju
en aðrir ekki síst fyrir þá hljóm-
fögru tónlist sem þar varð notið.
Hann var ekki andsnúinn trú af
neinu tagi. Það vildi bara svo til
að hann var efahyggjumaður í eðli
sínu.
í bók sem hann gaf dóttur sinni
einhvern tíma ritar hann sjálfur á
forsíðu hugrenningu eftir lítt þekkt
skáld (Stein K. Steindórs) sem lýsir
hans innsta kjarna afar vel:
Hvaðan ég kem eða hvert ég fer,
— ég.hef ekki minnsta grun um það.
Ég veit það eitt, að ég var og er
visið og fölnað skógarblað,
sem langt út í geiminn burtu ber
blærinn, um leið og hann flýtir sér.
Með þessum orðum vil ég votta
afa mínum virðingu mína og þakka
fyrir allt og allt.
Sigga
Kveðja frá Krabbameinsfé-
laginu
Brautryðjandi í starfi krabba-
meinssamtakanna er fallinn í val-
inn.
Alfreð Gíslason læknir, sem lést
13. október, var í nefnd sem Lækna-
félag Reykjavíkur kaus til að „und-
irbúa stofnun félagsskapar til bar-
áttu gegn krabbameini“, en sú
nefnd boðaði til undirbúningsfundar
1. febrúar 1949 og stofnfundar
Krabbameinsfélags Reykjavíkur 8.
mars sama ár.
Hann var í stjóm Krabbameins-
félags Reykjavíkur frá stofnun þess
árið 1949 og allt til ársins 1960,
þar af sem formaður frá 1952. Á
25 ára afmæli félagsins árið 1974
var hann kjörinn heiðursfélagi þess.
Það var í formannstíð Alfreðs
sem Krabbameinsfélag Reykjavíkur
hóf skipulega leit að krabbameini
hjá fólki sem kenndi sér ekki neins
meins. Þetta var árið 1956 og hefur
verið gert af mikilli framsýni eins
og nú er komið í Ijós.
Alfreð átti ríkan þátt í stofnun
Krabbameinsfélags íslands árið
1951 og var í stjóm þess í níu ár
sem ritari. Hann var ötull stuðn-
ingsmaður krabbameinssamtak-
anna alla tíð.
Á undirbúningsfundinum að
stofnun Krabbameinsfélags
Reykjavíkur, fyrir rúmum fjörutíu
árum, sagðist Alfreð vona að bar-
áttan við krabbameinið myndi eflast
við félagsstofnunina, enda væri
mikil þörf á því. Hann sagði að
læknar þyrftu að hafa samvinnu
um þessi mál og „fá aðstoð allra
hugsandi manna í þessari baráttu
við vonleysi, bölsýni og uppgjöf".
Óhætt er að fullyrða að Alfreð og
samstarfsmenn hans hafa lagt
grunninn að þeim mikla árangri
sem náðst hefur í baráttunni við
krabbamein. Þeir sem nú eru í for-
ystu fyrir krabbameinssamtökun-
um, og reyndar þjóðin öll, eiga Al-
freð Gíslasyni mikið að þakka.
Almar Gíslason, formaður
Krabbameinsfélags íslands.
Legsteinar
Framleiðum allar
stærðir og gerðir
af legsteinum.
Veiturn fúslega
upplýsingar og
ráðgjöf um gerð
og val legsteina.
S.HELGASON HF
STEINSIMIÐJA
SKEMMUVEGI48. SIMI76677