Morgunblaðið - 21.12.1990, Blaðsíða 26

oesi Haawagaa .is suoAauTsöa aiaAjaviuoHOM
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 21. DESEMBER 1990
VILLEROY& BOCH
Nákvæmt og langdregið
Petite Fleur, smáblómuð
matar- og kaffistell
X JÓHANH ÓLAFSSON & C0. HF
TELEX 2210 heikl ts
43 SUNDABORG 13 REF43
104 REYKJAVlK TELEPHONE: (l)-688588
ÍCELAND TCLEFAX: (l)-82644
VtamborQ
BÚSÁHÖLD & GJAFAVÖRUR
LAUGAVEGI 22 S 12527 6 19801
Hafnarstræti 1 • S 12527
Bókmenntir
Erlendur Jónsson
Asgeir Guðmundsson, Onund-
ur Björnsson: Með kveðju frá
Sankti Bernharðshundinum Hall-
dóri. 320 bls. Skjaldborg. 1990.
Maður gerir ekki annað þessa
dagana en lesa bækur um stríðsár-
in svo engu er líkara en aftur sé
runnið upp árið 1940. Það er þó
einkum þriðja ríkið þýska og tengsl
Islendingá við það sem mönnum
sýnist máli skipta. Liggur við að
þegar sé búið að þaulnota það efni
svo að fátt sé nú eftir ef einhver
vildi enn lengja þann hala.
Höfundar bókar þessarar hafa
viðað að sér mörgum og miklum
heimildum. Ærið starf hlýtur að
liggja að baki þeirri söfnun og er
það lofsvert út af fyrir sig. Hins
vegar hefur þeim láðst að vinna úr
efni sínu sem skyldi. Þetta er ekki
heldur svo merkilegt að ástæða sé
að rekja það allt í smáatriðum.
Tengsl þeirra íslendinga við þýsk
yfirvöld eða útsendara þeirra, sem
bókin greinir frá, höfðu ekki
minnstu áhrif á gang styijaldarinn-
ar. Mest lenti þetta í klúðri og ves-
eni á báða bóga og bakaði engum
tjón og leiðindi nema viðkomandi
ALLUR ÞESSIMATUR
Margréttuð hádegisveisla
á nýja Aski:
Súpa dagsins
Glæsilegur salatbar
Fjallagrasapaté m/vínberjum
Reyktur lax m/eggjahlaupi
Marineruð síld og kryddsíld m/rúgbrauði
Rauðsprettuflök m/remolaði
Danskar kjötbollur m/kartöflusalati
Nautagúllas m/kartöflurnauki
Þýsk bjórpylsa
'M ■ | ítalskur pastan
Londonlamb m/sveppasósu
fjasteik m/rauðkáli
irjóst m/piparrótarsósu
FYRIR AÐEINS 980 KR
Nýi Askur býður starfsfólk stórra og smárra fyrirtækja velkomið í hádeginu!
Ef þið viljið vera út af fyrirykkur höfum við iítinn sal sem rúmar
10-15 manns - en þá verður að panta með fyrirvara.
KSimR.
Suðurlandsbraut 4 • Sími 38550
Ásgeir Guðmundsson
Önundur Björnsson
mönnum. Þar að auki hefur mikið
af þessu komið fram áður, sumt
margoft. Fjölmiðlafólk hefur keppst
við að ná í þessa menn og gengið
eftir þeim að tjá sig, líkast til vegna
þess að þeir eru orðnir gamlir og
geta hrokkið upp af hvenær sem
er, þeir sem eru þá ekki þegar dauð-
ir! Ellegar reiknað er með að fólk
missi brátt áhugann á þessu og því
verði að nota tækifærið meðan það
gefst.
Nákvæmninni í riti þessu mun
þó ætlað að gefa til kynna að hér
sé verið að rekja eitthvað afar
merkilegt. Dæmi þar um: »Þegar
hann hafði útvegað þetta herbergi,
átti hann að gera Zeibbelt viðvart
í síma Central 3103, en heimilis-
fangið var herbergi 206 í Vester-
port Bygning. Eftir nokkra leit
tókst Lárusi að ná í herbergi í Ped-
er Skramsgade 22, og tók hann það
á leigu frá 1. desember 1943. Til
þess að fá húsgögn í herbergið lét
Zeibbelt Lárus fá 300 kr., og þar
af borgaði Lárus út 100 kr. fyrir
húsmuni, sem hann keypti með af-
borgunarskilmálum.«
Endurtekningar bera með sér að
höfundamir hafa verið að flýta sér.
Á bls. 8 stendur t.d.:
»Þó að ísland hefði ekki hernað-
arlega þýðingu fyrir Þjóðveija í
heimsstyijöldinni fyrri höfðu þeir
mikla þörf fyrir að fá veðurfregnir
héðan, því að lægðir þær, sem hing-
að berast, leggja gjarnan leið sína
til meginlands Evrópu og hafa mik-
il áhrif á veðurfar þar.«
Aftur um veðrið á bls. 31:
»Snar þáttur í umsvifum Þjóð-
veija á árunum fyrir stríð voru veð-
urfræðirannsóknir hér á landi og á
hafinu við landið.«
Og enn um lægðimar á bls. 36:
»Það var ein tegund upplýsinga,
sem Þjóðveijum var mikið í mun
að fá héðan, en það vora veður-
fregnir. Það skipti meginmáli fyrir
stríðsrekstur þeirra, því að frá ís-
landi berast lægðir, sem geta ráðið
veðri á austanverðu Norður-Atl-
antshafi ...«
Þegar kunnáttumenn eru að
verki hlýtur það að stafa af of mikl-
um vinnuhraða þegar samhengið
fer svona forgörðum:
»Þeir Magnús og Sverrir hófu svo
nám sitt 5 Kaupmannahöfn í byijun
október 1942 og vora við það fram
í marz 1944. Það fór allt fram í
Kaupmannahöfn á Hotel Cosmo-
polite, en þar hafði njósnaskólinn
heila hæð til umráða, að undan-
skildum tveimur ferðum til Þýzka-
lands.«
Erfitt er að veijast þeim gran
að höfundunum, sem eru hæfir
menn og menntaðir, hafi hug-
kvæmst að bregða á leik og gera
úr þessu að spennandi njósnasögu.
Til þess skortir þó allar forsendur.
»Njósnir« íslendinganna fóra í
handaskolum, oftast sakir áhuga-
leysis; stundum kannski vegna
kjarkleysis; og skiptir litlu hvort
heldur var. Afrek þeirra eru því
hvergi nóg efni í svona þykka bók.
Þetta hefur vafalaust runnið upp
fyrir höfundunum áður en lauk og
þá hafa þeir misst áhuga á að vinna
almennilega úr þessu. Utkoman:
langdregin bók og leiðinleg.
Þættir um sekt
og svik
Bokmenntir
Jóhanna Kristjónsdóttir
Sérstæð sakamál. Jóhanna S. Sig-
þórsdóttir tók saman.
Útg. Almenna bókafélagið 1990
VÍÐA erlendis eru gefnar út bæk-
ur sem verða vinsælar þar sem efni-
viður er sakamál af ýmsu tagi og
unnin upp úr lögregluskýrslum og
ýmsum opinberum gögnum. Slíkar
frásagnir verða vitanlega ábyggi-
legri og meira traustvekjandi en þar
sem er einvörðungu er stuðst við
sögusagnir eða brigðult minni löngu
eftir að þessir atburðir hafa orðið.
Jóhanna S. Sigþórsdóttir hefur
unnið saman í bók tuttugu sakamál
- sem að vísu má deila um hvort
öll flokkast undir að vera sérstæð -
þar af era nokkur íslensk og vekja
í fyrstu einna mesta forvitni. Þar
era ekki alltaf neinir stórkostlegir
glæpir á ferðinni, samkvæmt venju-
legri skilgreiningu en þau era sum
nöturleg og bera vitni um hve menn
geta verið ótrúlega harðsoðnir og
svifist einskis og kemur þá fyrst í
hugann þátturinn fremst í bókinni
„Sjómaður undir fölsku fiaggi".
Óneitanlega finnst manni að þeir
sem urðu fyrir barðinu á þessum
dæmalausa þijóti hafí verið bláeygð-
ir sakleysingjar og kjánar en það
er hægara um að tala en í að kom-
ast og maðurinn hefur haft sérstakt
lag á að telja alla á sitt mál eða
lengi vel.
Ymsir fleiri þættir era athyglis-
verðir, það var með nokkrum ein-
dæmum að lesa um „List frá Thai-
landi“ og „Bölvun afbrýðiseminnar.“
Svo eru aðrir þættir sem eru eigin-
lega hvort tveggja í senn kostulegir
en bera í sér pretti og plat þó stund-
um sé ekki hægt annað en brosa út
í annað eins og frásögnin um svika-
prestinn og um manninn finnska sem
fór um og geislamældi húsmæður á
góðum aldri. En óneitanlega eru
sumir kaflarnir heldur fátæklegir að
efni og eiga lítið sem ekkert erindi
á bók og hefði þurft að velja í bók-
ina markvissar.
Ég geri ráð fyrir að þessi bók
hefði kannski orðið enn forvitnilegri
ef Jóhanna S. Sigþórsdóttir hefði
unnið eingöngu upp frásögur um
íslensk mál. Hún hefur lipran penna
og nær að glæða frásögnina spennu
og halda lesanda við efnið.