Morgunblaðið - 23.12.1990, Blaðsíða 16

Morgunblaðið - 23.12.1990, Blaðsíða 16
16 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 23. DESEMBER 1990 verið að þær séu báðar réttar? Ég ætla núna að gera. tilraun og at- huga hvort þessar ólíku kenningar geti báðar verið réttar. Hvort þær lýsi ef til vill sannleikanum frá tveimur sjónarhólum. Tvíeðli mannsins: Hálft dýr, hálfur guð? Sköpunarsagan er ljóð um upp'haf heimsins og þróun lífsins og það ber ekki að taka hana bókstaflega eða er þessi texti ekki eins og ljóð? „I upphafi skapaði Guð himin og jörð. Jörðin var þá auð og tóm, og myrkur grúfði yfír djúpinu, og andi Guðs sveif yfír vötnunum. Guð sagði: „Verði ljós!“ Og það varð ljós. Guð sá, að ljósið var gott, og Guð greindi ljósið frá myrkrinu. Og Guð kallaði ljósið dag, en myrkrið kallaði hann nótt.“ og er þetta ekki einnig ljóð?: „Guð gjörði tvö stóru ljósin: hið stærra ljósið tii að ráða degi og hið minna ljósið til að ráða nóttu, svo og stjörnurnar. Og Guð setti þau á festingu himinsins, að þau skyldu lýsa jörðinni og ráða degi og nóttu og greina sundur ljós og myrkur.“ Guð skapaði heiminn á sjö dög- um, segir í sköpunarsögunni, en það stendur líka að hver dagur hjá guði sé 1000 ár. Þetta gefur til kynna að hinir sjö dagar séu skáldskap- arlíking. Ekki er um raunverulega daga að ræða. 1000 ár var óendan- legur tími fyrir þá sem fyrst lásu sköpunarsögu Biblíunnar og geta af þeim sökum merkt milljónir ára. Hinir sjö dagar útiloka því ekki milljóna ára þróun lífsins, heldur þvert á móti er ýjað í þá átt við lesendur með því að taka það fram að hver dagur sé 1000 ár hjá Guði. Guð skapaði manninn á fimmta degi, „og Guð skapaði manninn eft- ir sinni mynd, hann skapaði hann eftir Guðs mynd, hann skapaði þau karl og konu“. En hvað merkir það að skapa manninn? Þróun lífsins hefur átt sér stað í „fimm daga“, að skapa manninn í guðs mynd, getur því merkt að þá hafi hinn guðlegi kraftur, Logos (eða hugsun- in, Orðið, skynsemin), kviknað í einni dýrategundinni. Og þetta dýr varð jafnskjótt maður. Hugtakið maður merkir því samband dýrsins og guðs. Maðurinn er dýr annars vegar og guð hins vegar. Hann hefur allar hvatir dýrsins og eðli þess, en hann fær skynsemina, sköpunargáfuna, ímyndunaraflið, þekkinguna, og gæskuna frá guði. Hann hefur með öðrum orðum tvíeðli. Guð skapaði manninn úr þróaðri dýrategund sem hafði efni- legan heila og var upprétt eins og apinn. Orðið gaf manninum guðs- myndina. Sköpunarsagan segir því fyrst og fremst frá því þegar guð skapar manninn andlega eða þegar guð „blés lífsanda sínum í mann- inn“. Þannig má sætta sjónarmið sköp- unarsögusinna og þróunarkenn- ingarsinna, með því að álykta að þær séu tvær hliðar á sama málinu. Annars vegar hin andlega hiið og hins vegar hin efnislega hiið eða með öðrum orðum hin skáldlega og hin vísindaiega. Hvorki vísinda- menn né skáld hafa einkarétt á sannleikanum. Þeir eru aðeins að reyna að tjá hann og nota ólíkar en jafngiidar aðferðir. Éf við lesum bókmenntir og sögu mannkyns, þá virðist tvennt togast á í manninum, hvatir villidýrsins og hin guðlega gæska. Maðurinn hefur sýnt á sér tvær hliðar, ógur- lega miskunnarlausa grimmd og yfirnáttúrulega góðmennsku. Hann hefur háð blóðug stríð og smíðað hryllileg pyntingatæki og notað þau. Morð- og pyntingasaga mannsins er löng og blóðug. Saga gæskunnar er líka löng en fögur. Það er óhætt að fullyrða með tilliti til þessa, að maður er mótsögn, til- hneigingar hans standa í tvær átt- ir, til lífs og til dauða. Þær stefna upp í hæstu hæðir himnanna og niður í neðstu forarpytti helvítis og maðurinn veit ekki í hvorn fótinn hann á að stíga. „Hyggja holdsins er dauði en hyggja andans líf og friður," (Róm, 8, 6) sagði Páll postuli. „Innra með mér hef ég mætur á lögmáli Guðs, en ég sé annað lögmál í limum mínum, sem berst á móti lögmáli hugar míns og hertekur mig undir lögmál gynd- arinnar í limum mínum." (Róm, 8, 22-23.) Kraftar sálarinnar eru tvenns- konar og þeir togast á. Annars veg- ar hinn jarðneski kraftur dýrsins og hins vegar hinn himneski kraftur guðs og hin tvískipta sál mannsins er sambandið á milli dýrsins og guðs. Hlutverk mannsins er að beisla hvatirnar og virkja til góðs og er það gert með því að rækta og efla hina skynsamlegu hugsun, og leyfa henni að sitja við stjórnvöl- inn. Þannig ber manninum að snúa hvötum sínum ög tilfinningum til ástar á guð. Skynsemi og tilfinning mannsins eiga að streyma í einum straumi upp til guðsríkisins. Rúllar guð umgjörð alheimsins? Spurningin um guð vegur þyngra en margar aðrar mikilvægar spurn- ingar. Enginn ætti að sniðganga hana eða ákveða ábyrgðar- og umhugsunarlaust hvort guð sé til eður ei. Mikilvægast er að hugsa og láta hugann glíma við verðug vandamál. Tilvera guðs verður hvorki sönnuð né afsönnuð með heimspekilegum rökum en hugsan- lega er hægt að leiða líkur að öðru hvoru. Guð verður þó sennilega allt- af hulin ráðgáta en heimspekingur- inn mun þó aldrei gefast upp. Hann mun brýna vopn sín, finna rök og gagnrök, efast og endurbyggja hugmyndir sem hvíla á gömlum grunni forngrikkja. Og skáldið mun leita sannleikans og vísindamaður- inn getur aldrei svalað forvitni sinni til fulls. Allir þrá þeir að skilja lífið, heiminn og upprunann. Heimspekingurinn mun spyija áfram: „Hvað er guð’“ og „Er guð til?“ og vandamálin og spurningarn- ar munu ekki láta á sér standa. Ein spurningin hljómar svona: „Heimurinn er vondur, hin verstu illvirki eru framin á hverri mínútu, fólk þjáist og saklaust fólk deyr í hrönnum, hungursvæðum íjölgar og borgir hrynja í jarðskjálftum. Guð hlýtur því annað hvort að vera vondur, dauður eða ekki til. Góður guð myndi aldrei láta þetta gerast, hann myndi til dæmis ekki leyfa stríð.“ Þessi hugsun kennir guði um allt sem afvega fer í heimi mann- anna. En eru það ekki mennirnir sjálfir sem beijast? Þeir heyja stríð. Bera mennirnir ekki sjálfir ábyrgð á gjörðum sínum? Þeir eru fijálsar verur og annað hvort velja þeir guð af fúsum og fijálsum vilja eða ekki. Guð skapaði ekki mennina með tölvuforrit í hausnum sem skipar þeim að velja guð. Vilji mannsins er frjáls. Hann þarf ekki endilega að velja guð. Guð þráir ást mann- anna, en hvers konar ást væri það sem væri ekki sprottin af vilja þess sem elskar? Aðrir segja: „Ef guð skapaði manninn í sinni mynd, þá hlýtur guð að vera bæði góður og vondur eins og maðurinn er bæði góður og vondur." En maðurinn er ekki guð, hann er ekki algóður og alvitur og til þess var heldur ekki ætlast. Maðurinn er bæði dýr og guð. Hann getur verið góður en hann er það ekki fyrirfram. Hann verður að velja gæskuna: Maðurinn er aðeins guð í andlegri merkingu en hann hefur líka hvatir dýrsins. Guð er aðeins guð en maðurinn er hálfur guð og hálft dýr. Þegar hugsað er um guð verða mörg ljón á veginum og gryfjur sem auðvelt er að falla ofan í. Hin heim- spekilega hugsun verður að ryðja ljóninu úr veginum og moka yfir gryfjurnar til að komast nær sann- leikanum og til þess beitir hún rök- um sínum og gagnrýni. Markmiðið er að skilgreina guðshugtakið og finna rök fyrir tilvist hans. Spurn- ingin er: Rúllar guð hjóli tímans? Rúllar guð umgjörð álheimsins? Ljær lögmál hans, Logos, siðaregi- um sannleiksgildi? Er hann upp- hafshugsunin og ástin sem býr í bijósti mannanna? Kemur betri tíð með sannleiksblóm í haga? Höfundur er sknld og heimspekingur . Áhættu- dreifing á einum stað Hlutabréfasjóðurinn hf. heíur áhættudreifingu að leiðarljósi. Félagið ver hlutafé sínu til fjárfestinga í hlutabréfum og skuldabréfiim traustra atvinnufyrirtækja. Kaup einstaklinga á hlutabréfiim í félaginu veita rétt til skattalækkunar. Hluthafar í Hlutabréfasjóðnum hf. eru nú 1330 og markaðsverð hreinnar eignar félagsins er 423 milljónir króna.* Þar af er markaðsverðmæti hlutabréfaeignar félagsins 323,7 milljónir króna og skiptist þannig á einstök félög: millj.kr. millj.kr. Eimskip..............71,0 Sjóvá/Almennar.......5,3 Flugleiðir ..........75,6 Skagstrendingur.....10,7 Hampiðjan............20,6 Skeljungur .........49,2 íslandsbanki..........1,5 Tollvörugeymslan .... 11,0 EHF Alþýðubankans ... 1,8 ÚA ..................0,5 EHF Iðnaðarbankans .. 10,0 OIís.................3,8 EHF Verslunarbankans . 7,8 Faxamarkaður.........1,5 Grandi...............36,9 ______--------------------- Olíufélagið ............16,5 323,7 Allar tölur m.v. nóvember 1990. Hlutabréf Hlutabréfasjóðsins fást hjá öllum helstu verðbréfafyrirtækjum landsins. Útboð nýrra hlutabréfa er hafið. Útboðslýsing liggur ffammi á sölustöðum. Skólavörðustíg 12 — Sími 21677 — 101 Reykjavík.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.