Morgunblaðið - 06.02.1991, Síða 16

16
reet HAUHaa'í .a auoAauar/eEiM aiaAjaMUðaoM
"MORGUNBLÁÐÍÐ MIÐVIKUDAGUR 6. FEBRUAR 1991
Heggur sá er hlífa skyldi
Opið bréf til menntamálaráðherra - II hluti
eftir Erling
Sigurðarson
Herra menntamálaráðherra.
Mig langar að halda áfram þar
sem frá var horfið hér í blaðinu og
fara nú nokkrum orðum um það
tilefni sem þú lést valda pennaglöp-
um þínum til að afnema þýðingar-
skyldu á sumu erlendu sjónvarps-
efni. Sporin hræða og valda því að
maður spyr sjálfan sig hvenær ráð-
herra menntamála láti undan þeirri
„jafnréttiskröfu" sem einhverjir
fjölmiðlakóngar hrópi um í nafni
„vilja þjóðarinnar“: Að ekki þurfi
að kosta neinu til að þýða efni ofan
í þá sömu þjóð heldur skuli hún fá
allt, allt, allt! á erlendu máli, „enda
skilji allir ensku nú á dögum".
„Hver er þá orðinn hlutur þeirrar
þjóðar er skrifaði frægar bækur?“
spurði Arnas Arnæus í Islands-
klukkunni. Ég ætla, að þú hafir
eitt sinn kunnað svar hans, en það
er nú vísast „löngu orðið úrelt“,
enda prentað 1946. En „enn ráðast
mikil forlög smárrar þjóðar", eins
og Snorri Hjartarson kvað í ljóði
árið 1951. Tveimur árum áður — í
mars 1949 — hafði hann ort annað
ljóð: „Land, þjóð og tunga, þrenning
sönn ogein ..og endað: „ísland,
í lyftum, heitum höndum ver ég
heiður þinn og líf gegn trylltri öld!‘r
En líklega hefur þú „löngu gleymt
því kvæði.“ Það var ekki kveðið
þeim er fara með valdi gegn þegn-
um sínum, jafnvel þótt þeir hafi
boðað þeim nýjan sið og góðan. Og
er nú sól að ganga undir á Stikla-
stöðum og grænast vonir þess að
menn rifji upp lokaorð Gerplu, enda
varla „í anda * nútímans" þegar
hægt er að vaka við séennenn og
himinfréttir.
Mannréttindi eru meira
en vígorð
Það er'ekki sæmandi að leggja
orðið mannréttindi við þann hégóma
að yfir þjóðina sé hellt útlendu,
ótextuðu og óþýddu sjónvarpi allan
sólarhringinn. Slíkt er móðgun við
það fólk sem nú berst fyrir réttinum
til dýrmætari sjálfsákvörðunar en
um val á sjónvarpsrás eða hefur
verið svift slíkum rétti með tilskip-
unum misviturra stjómvalda. En
ef til vill er best að veita fólkinu
brauð og leiki til að höfðingjarnir
fái að brenna Róm í friði. Kannski
bráðvantar þá slíkt sjónvarp í Lithá-
en?
Það heyrðist til þín í útvarpi um
daginn þar sem þú barst því við til
réttlætingar gerðum þínum að ýms-
ir þingmenn hefðu lýst þessum vilja
sínum, og að því er mér skildist,
meiri hluti þjóðarinnar, hvaðan sem
þú hafðir það. Ráðherra kemst ekki
upp með slíkan málflutning. Þing-
ræðið byggist á því að þingmenn
birti vilja sinn með samþykktum í
sölum Alþingis, þó svo að fram-
kvæmdavaldið hafi oft gengið frek-
lega gegn þessu eins og mönnum
er að verða æ kunnugra upp á
síðkastið.
Lýðræðið er ekki í því fólgið að
einhver „vilji meiri hlutans“ sé kall-
aður fram undir ýmsum formerkj-
um í svokölluðum „skoðanakönnun-
um“ sem fæstar nálgast að upp-
fylla kröfur um að vísindalega sé
að þeim staðið. Nei, hér á að kjósa
á a.m.k. fjögurra ára fresti og þá
fyrst víkur ríkisstjórn missi hún
þingmeirihluta sinn. Tækir þú að
öðru leyti mark á slíkum „skoðana-
könnunum“ værir þú ekki í ráð-
herrastól í þessari ríkisstjórn, svo
oft hefur hún aðeins haft stuðning
minnihlutans á þeim bæjum.
„Lastaðu ei laxinn“
Þeir verða seint kallaðir hugprúð-
ar hetjur sem láta stöðugt berast
með einhveijum straumi í átt að
ósi, án þess að reyna að virkja hann
eða beina í annan farveg. Það er
tvennt ólíkt: að berast með
straumnum og að framkvæma vilja
sem fjöldinn hefur látið í ljósi á
lýðræðislegan máta og standa síðan
ábyrgur gerða sinna líki honum þær
athafnir ekki eftir ár. Það á heldur
ekkert skylt við lýðræði og vilja fjöl-
dans að efnt sé til múgæsinga með
einhliða fréttamiðlun og áróðurs-
brögðum. Þá er líka sttmdum beitt
beinni ritskoðun eins og nú er um
það fagnaðarerindi frá Persaflóa
sem afráðið var að þjóðin fengi í
beinni útsendingu: „hvort sem ykk-
ur líkar betur eða verr.“ Það sagði
sá ágæti fréttamaður, Pétur Teits-
ÞANN 30. janúar sl. rann út
umsóknarfrestur um fimm pres-
taköll.
í Oddaprestakalli í Rangárvalla-
prófastdæmi er einn umsækjandi,
séra Sigurður Jónsson frá Patreks-
fírði.
Þrír sækja um Hraungerðis-
prestakall í Árnesprófastsdæmi.
Þeir eru Jón Hagbarður Knútsson
guðfræðingur, Reykjavík, Séra
Kristinn Ágúst Friðfinnsson,
Reykjavík og Þór Hauksson guð-
fræðingur, Reykjavík.
Um Þorlákshafnarprestakall í
Níu umsækjendur um
fimm laus prestaköll
Ámesprófastdæmi eru fjórir um-
sækjendur, séra Helgi Hróbjarts-
son, Reykjavík, séra Hulda Hrönn
M. Helgadóttir, Hrísey, séra Kol-
beinn Þorleifsson, Reykjavík, og
séra Svavar Stefánsson, Neskaup-
stað.
Einn umsækjandi er um Tálkna-
fjarðarprestakall í Barðastrandar-
prófastsdæmi og sá óskar nafn-
leyndar.
Enginn sótti um Skagastrandar-
prestakall í Húnavatnsprófasts-
dæmi.
Erlingur Sigurðarson
„ Já, stríð var það sem
svo brýnt var að koma
á framfæri við vopn-
lausa þjóð í beinni út-
sendingu, að ráðherra
menntamála afnam
fyrri ákvæði umi þýð-
ingarskyldu til að hvert
mannsbarn fengi „not-
ið“!“
son, um daginn á „91 á stöðinni"
og hitti vissulega naglann á höfuðið
í öllum þeim þætti eins og oft áð-
ur. Kannski hafa einhveijir skamm-
ast sín undir þeim „fréttum", og
væri ráð að setja á þær enskt tal
svo að færri skilji þær! ,
„Ó, þetta er indælt stríð!“
Tilefnið sem notað var til skyndi-
ákvörðunar þinnar, þótti mér
óhugnanlegt í meira lagi. Ekki var
það stórbrotinn menningarviðburð-
ur. Ef ég man rétt var engum erfið-
leikum háð að fá að sjá og heyra
söng stórtenóranna í baðhúsinu í
Róm í sumar, og þar var talað ofan
í á miili söngatriðanna.
Ekki var það íþróttakeppni.
Margir fengu nóg af heimsmeist-
arakeppninni í knattspyrnu í sum-
ar, og öðrum minni háttar leikjum
í Englandi. Slíkar útsendingar sæta
engum tíðindum Iengur og oft höf-
um við séð sent beint frá Ólympíu-
leikum eða jafnvel handbolta. Alltaf
hafa íþróttafréttamennimir talað
með myndinni og oftast tekist furðu
vel, þótt eftir sé hermt. Ég fer að
sakna þess menningarhlutverks
þeirra, því að vissulega getur kapp-
leikur talist frétt, eða a.m.k.
„fréttatengt efni“. Já, enginn veit
hvað átt hefur fyrr en misst hefur
Bjama Fel!
Ekki var það heimsviðburður í
anda friðar og samvinnu þjóða í
milli, eins og sameining Þýska-
lands. Ég held að sjónvarpið hafí
staðið sig vel í þeirri útsendingu,
m

JOGO
wó
/xo
* Window§ 3.0
ítarlegt námskeið í notkun á valrnyndakerfinu Windows 3.0.
Vönduð kennslubók á íslensku fylgir.
, Næsta námskeið er að hefjast.
Hringdu og fáðu nánari upplýsingar.
,. .^^vÁth.: VR og fleiri stéttarfélög styrkja sína aðildarfélaga.
£§&..;'
Tölvuskóli Reykiavíkur
Borgartúni 28, sími 91-687590
svo að aðeins sé farið skammt til
ánægjulegs atburðar. Hin gleðilega
yfirlýsing þá — um endi kalda
stríðsins og þar með von um frið-
vænlegri tíma — er nú raunar orðin
grátleg eftir að þeir Heródes og
Pílatus, sem þar áttu hlut að máli,
urðu vinir og sameinuðust í heitu
og „réttlátu" stríði. Væri ekki ráð
að kalla það krossferð?
Þá gafst líka tilefnið: Stríð við
Persaflóa skyldi fá að berast beint
inn í stofur landsmanna. Það voru
hin brýnustu „mannréttindi“ að fá
það inn til sín, komið um gervi-
hnött og með ensku tali án íslensks
texta, eftir að „fréttirnar“ höfðu
farið í gegnum síu ritskoðunar. Þær
sem okkur hafa borist frá Eystra-
saltslöndunum virðast ekki hafa
þurft að sæta slíku, enda að líkind-
um ekki sömu heimsfréttir þar sem
þær hafa sjaldnast verið sendar út
beint og þeim meira að segja fylgt
íslenskt tal, texti eða endursögn.
Já, stríð var það sem svo brýnt
var að koma á framfæri við vopn-
lausa þjóð í beinni útsendingu, að
ráðherra menntamála afnam fyrri
ákvæði um þýðingarskyldu til að
hvert mannsbarn fengi „notið“! Eða
var bara verið að gera löglausa
athöfn löglega án þess að hugsa
um afleiðingarnar, og kyssa á þann
hátt á vöndinn sem Stöð 2 reiddi
upp í krafti sefjunar. Áður hafði
þó ýmislegt komið fram í fjölmiðlum
um áhrif allrar hinnar geigvænlegu
stríðsumræðu á börn, og fullorðna
raunar líka.
Nýstárlegt friðaruppeldi
iÞað þýðir ekki að loka sig af og
stinga höfðinu í sandinn. Stríðið er
þarna þótt okkur líki það miður.
Eða líkar okkur það e.t.v. ekki mið-
ur eftir að hafa fylgst með útlendum
„sérfræðingum" í stríðsrekstri út-
Iista fyrir okkur stærð og gerð
morðtóla undir ýmsum nöfnum,
ásamt fjöldai þeirra og hvemig þau
em notuð irlannkyninu til dýrðar?
Hugsaði einhvér um að hér af kynni
að leiða eina tegund „vitundariðn-
aðar“: að festa1 stríðsrekstur í sessi
í hugum „vopnlausrar, friðelskandi
þjóðar við ysta haf“.
Var það nokkur sem leiddi hug-
ann að því að fleiri börn kynnu að
liggja andvaka eða með vonda
drauma eftir framtakið í „anda
nútímans", en áður var á meðan
þau voru laUs við þá freistingu að
líta í sjónvarpið úr því að eitthvað
var í því allan daginn — og nóttina
líka! Ög af því að það er ekki öllum
gefið að nota nógu oft takkann til
að slökkva: Hefði ekki verið
skömminni skárra að hafa þessar
fjöldasendingar með íslensku tali —
sálarinnar vegna að ekki sé nú nefnt
þjóðtungunnar vegna! — Héldu börn
og fullorðnir e.t.v. betur skynsemi
sinni ef þau heyrðu sagt frá váleg-
um atburðum á móðurmálinu í stað
þess að sjá myndir en fá engar
skýringar á því sem fram fer og
verða þar að draga eigin ályktanir.
Er það tilefni sem ráðherra notaði
til að breyta reglugerðinni líklegt
til að innleiða anda „friðaruppeldis"
meðal barna þjóðarinnar, eða hefur
ráðuneytið aðrar aðferðir tii að slíkt
takist?
Lái mér hver sem vill, en ég verð
að játa að hafa hálft í hvoru orðið
feginn Heklugosinu, a.m.k. eftir að
sýnt þótti að ógn af því væri ekki
mjög alvarleg —þrátt fyrir nokkurt
öskufall norður í landi! Þótt eldgos
séu vissulega ekkert gamanmál,
held ég að segja megi að þau séu
íslendingum geðþekkari veruleiki
en stríð. Þar eru þó náttúruöflin
að verki og eyðingin af þeirra völd-
um en ekki verk vanþroska „vits-
munavera“ jarðarinnar. Því má
segja að ræskingar Heklu gömlu
um daginn hafi að því leyti verið
þjóðinni til þurftar að beina sjónum
manna að takmörkunum sínum.
Marga veit ég hafa dáðst að svari
Stephans G. Stephanssonar þegar
honum var boðið í ferð um vígvelli
fyrri (fyrstu?) heimsstyrja(darinnar.
Ér svo eftirsóknarvert að fella gengi
slíkra hugmynda og koma stríði inn
í hvers manns hús, að til þess skuli
afnema hömlur sem settar voru í
nafni málverndar og íslenskrar
menningar? En Stephan G. kvað:
Þótt mér bjóðist braut og far,
býður mér við að koma þar,
sem heimsins stærsta heimska var
háð, til mestrar bölvunar.
Höfundur er íslenskukennari við
Menntaskólann á Akureyri.
„Friðun land-
náms Ingólfs...“
Athugasemd og leiðrétting frá
Hinu íslenska náttúrufræðifélagi
í Morgunblaðinu 18. janúar sl.
er birt á síðu 10 grein sem ber fyrir-
sögnina: „Friðun landnáms Ingólfs
fyrir lausagöngu búfjár". í grein-
inni er birt bréf til formanna þing-
flokkanna, sem í greininni segir að
Líf og land, Landvemd og Ames-
ingafélagið í Reykjavík, standi að.
Undirritað er bréfið af Herdísi Þor-
valdsdóttur fyrir hönd Lífs og lands
og Arinbimi Kolbeinssyni fyrir hönd
Árnesingafélagsins. Éngin undir:
skrift er af hálfu Landverndar. í
greininni segir ennfremur, að tiltek-
in og nafngreind félög styðji áskor-
un þá, sem fram kemur í bréfinu.
Eitt af þessum nafngreindu félög-
um er Hið íslenska náttúrufræðifé-
lag.
Hvað stuðning Hins íslenska
náttúrufræðifélags varðar, þá er
hér farið með rangt mál. Hið
íslenska náttúrufræðifélag hefur
ekki lýst neinum stuðningi við
þessa áskorun, né umrætt bréf.
Þess hefur heldur ekki verið farið
á leit við Hið íslenska náttúmfræði-
félag, né hefur því borist slíkt er-
indi frá tilgreindum aðstandendum
téðs bréfs. Um þetta mál hefur
ekki verið fjallað af hálfu Hins
íslenska náttúmfræðifélags. Félag-
ið hefur heldur ekki veitt sendend-
um þessa bréfs neina heimild til að
nota nafn félagsins á þennan hátt.
Hér er því um að ræða misnotk-
un á nafni Hins íslenska náttúra-
fræðifélags, sem framin er í full-
komnu heimildarleysi. Hafi þessi
misnotkun verið framin af vangá,
þá er um að ræða sérlega óvönduð
vinnubrögð, þar sem um er að ræða
bréf til formanna þingflokka á hinu
háa Alþingi íslendinga. Hafí þessi
misnotkun hins vegar verið framin
vísvitandi og að yfirlögðu ráði, þá
er þar um að ræða hreina fölsun
og mjög vítavert athæfi.
Hið íslenska náttúmfræðifélag
hlýtur því að krefjast þess af nafn-
greindum sendendum þessa bréfs,
að þeir biðjist afsökunar á þessu
athæfi sínu og leiðrétti þessi mistök
sín á sama opinbera vettvangi og
bréfíð, með hinni óheimilu yfirlýs-
ingu um stuðning Hins íslenska
náttúmfræðifélags, var birt, þ.e.
við formenn þingflokkanna og á
síðum Morgunblaðsins. Rétt er enn-
fremur að benda á, að Morgunblað-
inu og lesendum þess hefur verið
sýnd ómakleg lítilsvirðing með því
að senda blaðinu, grandalausu, til
birtingar bréf sem að er staðið með
þessu móti.
F.li. Hins íslenska
náttúrufræðifélags,
Freysteinn Sigurðsson,
formaður.