Morgunblaðið - 19.02.1991, Blaðsíða 12

12
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 19. FEBRÚAR 1991
Tónleikamir hófust á verki
eftir Xenakis sem heitir Aroura
en ekki.Aurora, eins og ritað er
í efnisskrá tónleikanna. Verkið
er samið fyrir tólf strengi og er
mjög einfalt í gerð, þar sem lögð
er áhersla á breytileika í tón-
myndun. Þrátt fyrir að ekki sé
byggt á lagferli mynda hljóðin
raðform sem hefur eins konar
tímanlega afmörkun, án þess þó
að vera hrynbundið og hljóm-
klasa,,er mynda oft skemmtileg-
an samhljóðan. Verkið var sann-
færandi i útfærslu strengjanna
undir stjórn Petri Sakari.
andi notkun textans í einsöngsat-
riðunum og einnig, að sá hluti
verksins var á köflum afar laus
í reipunum, hvað snertir skipan
einsöngshlutverkanna, nema I
altsólóinu. í heild má þó segja
að þetta sé ágætt verk og vel
af stað farið hjá Hróðmari.
Flytjendur stóðu sig með prýði.
Einsöngvarar fluttu textann
mjög vel og sungu óaðfinnanlega
og kórarnir hennar Þorgerðar
sungu vel, enda eru kóratriðin
best unnin frá hendi tónskálds-
ins. Sinfóníuhljómsveit íslands
og stjómandinn Petri Sakari áttu
þarna góðan dag.
Annað verkið á tónleikunum
er eftir Nguyen Thien Dao og
ber það heitið Aurora eða nánari
tiltekið „1789 L’Aurora op. 2“.
Það er samið fyrir stóra hljóm-
sveit og strengjasextett. Hlut-
verk sextettsins, nefnilega
Petri Sakari, Hróðmar I. Sigurbjörnsson tónskáld, Signý Sæmundsdóttir, Jóhanna Þórhallsdóttir, Jón Þorsteinsdóttir og Halldór
Vilhelmsson ásamt kór og hljómsveit að Ioknum tónleikum.
Sinfónísk nútímatónlist
________Tónlist___________
JónÁsgeirsson
Næstsíðustu tónleikarnir á
Myrkum músíkdögum, sem tón-
skáldafélag íslands stendur fyrir
og haldnir voru í samvinnu við
Sinfóníuhljómsveit íslands, voru
haldnir í Háskólabíói sl. laugar-
dag. Á efnisskránni voru verk
eftir Iannis Xenakis, Nguyen
Thien Dao og Hróðmar I. Sigur-
björnsson. Einsöngvarar voru
Signý Sæmundsdóttir, Jóhanna
Þórhallsdóttir, Jón Þorsteinsson
og Halldór Vilhelmsson. Auk
fyrrgreindra söng Hamrahlíðar-
kórinn og Kór Menntaskólans við
Hamrahlíð, sem Þorgerður Ing-
ólfsdóttir stjómar en stjórnandi
tónleikanna var Petri Sakari.
„1789, L’Aurora op. 1“ var leikið
sérstaklega á tónleikunum sl.
miðvikudag og nú aftur en þá
að viðbættri stórri sinfóníuhljóm-
sveit. Fyrir undirritaðan var fyrri
flutningurinn áhugaverðari og
þar naut sín betur sérstæð form-
skipan verksins, sem verður til
við breytingar á tónmyndunarað-
ferðum og leiktækniútfærslum
og ekki síður, að þá naut sín
betur leikur hins ágæta franska
„le sextuor á cordes de Lille“.
Síðasta verkið var Ljóðasin-
fónía eftir Hróðmar Inga Sigur-
björnsson. Hún er samin 1987,
við ástarstef úr Ljóðaljóðunum
og frumflutt nú. Ekki er þetta
neitt tilraunaverk, byggir á hryn-
mældu tónferli og hefðbundinni
nútímahljómfræði, þar sem ekki
er nauðsynlegt að leysa óm-
streytur upp í ómblíða hljómskip-
an. Bestur var hljómbálkur
verksins í samhljóman kórs og
hljómsveitar og þá oft áhrifamik-
ill. Ýmislegt mætti finna að varð-
Elisabeth
Chojnacka
Síðustu tónleikar Tónskáldafé-
lags Islands, undir nafninu
„Myrkir músíkdagar ’91“, voru
haldnir í íslensku óperunni sl.
laugardag og kom þar fram sem-
balleikarinn Elisabeth Chojnacka.
Á efnisskránni voru verk eftir
Iannis Xenakis, Maurice Ohana,
Francois Bernard Mache og Luc
Ferrari. Elisabeth Chojnacka er
frábær semballeikari en hún hefur
sérstaklega lagt sig eftir flutningi
nútímatónlistar og notað raftækni
bæði til samleiks við sembalinn
og til að auka hljómmagn þessa
fíngerða hljóðfæris. Verkin tvö
eftir Iannis Zenakis eru samin
fyrir rafstyrktan sembal en eru
að öðru leyti hefðbundin sembal-
verk, þar sem lögð er áhersla á
hamrandi áslátt, sem á köflum
vekur upp þá spurningu hvort
■
Elisabeth Chojnacka sembal-
leikari.
slíkur leikmáti eigi ekki betur við
slaghörpuna.
Það var margt fallegt að heyra
í tvískiptu verki eftir Maurice
Ohana. í Wamba, en svo heitir
fyrri hlutinn, var á köflum leikið
með fíngerðar línur en í þeim
seinni, Conga, var skemmtilega
leikið með hljóðfall og þar, eins
og í verkunum eftir Xenakis, birt-
ist það sem eins konar hreyfi-
munstur, í líkiiigu við undarlegan
dans í síbreytilegri sviðsgerð.
Korwar, sem höfundurinn,
Francois Bernard Mache, segir
að merki húsgagn í máli manna
á Nýju Gíneu, er sambland af
segulbandsupptöku á tali og hljóð-
um, þar sem hlutverk sembalsins
er í raun undirleikur við segul-
bandsverkið.
Síðasta og besta verk tónleik-
anna var „Verk fyrir sembal og
segulband“ eftir Luc Ferrari. Á
segulbandinu var bæði hrynrænt
og tónrænt mónótón undirleikur,
sem óx að styrk fram að miðbiki
verksins og dvínaði svo aftur. Á
móti þessum einfalda undirleik
var leikin einföld tónhugmynd
sem unnið vár úr með svipuðum
hætti og í chaconne.
Elisabeth Chojnacka er ævin-
týralegur semballeikari, teknisk
og kraftmikil og eins og best kom
fram í síðasta verkinu, nær hún
að magna upp dramatíska túlkun,
sem byggist á óvenjulega næmri
tilfínningu hennar íyrir tónrænum
átökum verkanna. Margt fróðlegt
og gott hefur gefið að heyra á
Myrkum músíkdögum í ár en
flutningurinn hjá Elisabeth Chonj-
nacka mun trúlega verða þeim er
á hlýddu, minnisstæður umfram
margt annað á þessum vel heppn-
uðu tónleikum Tónskáldafélags
íslands.
Greining á stöðu karl-
mannsins í þjóðfélaginu
Undan
skilnlngstrjenu
Egill Egilsson
Hjálögð mynd /
er e.k. útdráttur (
greiningar stöðu l I
hins íslenska \
karlmanns í /vl/
þjóðfélaginu y y' N.
sem sendur. / '
Staða hans er (
síbreytileg og l
því nauðsyn að \ >
slík greining sé \_________/
gerð á ýmsum tímum, og oftar í
komandi framtíð en í liðinni fortíð.
Örar. breytingar, A._stöðu. Jcarl-
mannsins hafa einkum orðið eftir
að hin nýja kvennabarátta kom
fram, enda téð staða óijúfanlega
henni tengd. Eins og sjá má á
myndinni er niðurstaðan dapurleg,
og enn dapurlegra að þurfa að
kynna han þolendum umrædds
ástands, kynbræðrum yfirritaðs.
En túlkun myndarinnar ætti að
vera hveijum manni ljós, sem þo-
landa álags, og undirlægju í einu,
líkt og gefið er í skyn, myndarlega
séð. Maðurinn er í einu þvingaður
og niðurbrotinn og ruðst hefur
verið inn í veröld hans utan frá
og inn, líkt og sjá má af mynd-
inni. Þetta mun hafa gerst á
síðustn tveim. áratugum, enda má
hver og einn karlmaður yfir þeim
aldri muna fífil sinn fegri. Hver
karl ber í einu álag þeirrar konu
sem næst honum stendur og álag
kvenþjóðarinnar í heild. Þetta
kunna að vera ýkjur, en eru það
ekki, ef menn muna þá gömlu
góðu tíma þegar þeir komust upp
með allt gagnvart kvenþjóðinni.
Fyrr og nú.
„Islenskir karlmenn, þeir eru
sko alls engar gungur,“ var sungið
fyrir h.u.b. tíu árum. Gildir það
enn? Svarið er: Nei! Að þeim er
sótt á öllum vígstöðvum, og afleið-
ingin sállíkamleg einkenni eins og
fram koma á myndinni. Sá karl-
maður sem. átti tæplega. allan
heiminn upp úr 1960 á nú í besta
tilfelli sjálfan sig eða rúmlega það.
Tilveru hans má líkja við tilveru
einstæðrar móður. Aðeins upp-
þvottavélin frelsar hann undan
uppvaski, og tólfunum er kastað
er hann þarf að ala önn fyrir börn-
um sínum sjálfur peningalega séð
og sinna þeim daglega ofan á allt
annað. Hann hefur engan tíma til
sinnar áður svo sígildu kvöldvinnu
fram eftir öllu, sem gat verið gef-
andi á margan hátt, því að nú
þarf sú kona sem áður hét eigin-
kona, en heitir nú gjaman sambýl-
iskona, að fara á kvöldfundi, eða
er farin að sækja nám. Margir
kunningjar mínir eru bundnir af
þeim sökum heima, og það jafnvel
yfír annarra manna börnum. At-
hvarf eiga þeir ekkert. (Enda löngu
tímabært að stofna nútímalegt
karlathvarf, og lýsir yfirritaður hér
með yfír að kjallari hans er til reiðu
þessa tilgangs). Þeir hafa ekkert
borið úr býtum í umbrotum undan-
farinna tveggja áratuga, nema
helst að meiri fijálshyggja í kyn-
ferðismálum (einnig- -hér hefur
fijálshyggjan haldið innreið sína)
verði til þess að konan fyrirgefí
honum nú frekar framhjáhaldið en
áður. Nú er jafnvel svo komið að
ráðherrar þora ekki að skipa í
ómerkilegustu stöður, nema liggja
fyrst mánuðum saman undir feldi
af ótta við jafnréttisráð. Ef tík
mígur uppvið húsvegg (sem tíkur
gera aldrei, því að þær míga í
hæsta lagi uppi við húsvegg), er
það í lagi. Mígi hundur hins vegar
upp við húsvegg er þjóðfélagið í
uppnámi allt þar til tík hefur kom-
ið og jafnað þann reikning á þeim
sama vegg. Aðeins á einstaka sviði
hefur staða karlmannsins batnað.
Fyrr var karlmanninum einum
kennt um hvar svo sem bílífi fór
fram, en því gleymt, að til bílifís
þurfti einn af hvoru kyni. Nútíminn
er hlutlægari og skrifar því magn
bílífís jafnt á bæði kynin.
Bræður mínir. Þessi grein er
rituð af einlægri samkennd við
ykkur. Sameinumst í mótlætinu í
baráttunni fyrir réttlætinu. Vörp-
um af okkur okinu sem á okkur
hvílir, sbr. mynd.