Morgunblaðið - 06.03.1991, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 6. MARZ 1991
For mannskj ör
eftir Þóri Hauk
Einarsson
Hnífstungan
Landsfundur Sjálfstæðisflokksins
er á næsta leiti. Eitt aðalverkefni
fundarins er að kjósa formann
flokksins. Virðing fyrir lýðræði,
djörfung og drengilegum vinnu-
brögðum samfara næmri tilfinningu
fyrir mikilvægi þess að kalla til leiks
og virkja hina bestu foringjahæfi-
leika á hveijum tíma sjálfstæðishug-
sjóninni ti! handa, allt kristallast
þetta í þeim ákvæðum fiokkslaga
er gera formannskjörið einfalt og
afgerandi, þar sem sérhver lands-
fundarfulitrúi er í kjöri með leyni-
legri kosningu.
Þegar höfð er í huga hin skýlausa
áhersla flokkslaga varðandi frjálst
og sjálfvirkt formannskjör, verður
það að teljast með ódæmum að þeg-
ar einn vinsælasti og sigursælasti
forystumaður Sjálfstæðisflokksins,
Davíð Oddsson borgarstjóri í
Reykjavík, er í þann veginn að gefa
loks kost á sér til formennsku, ef
landsfundarfulltrúum sýnist það
góður kostur, nokkuð sem margir
góðir sjálfstæðismenn hafa beðið
eftir í ofvæni, skuli það eiga sér
stað að einn flokksmaðurinn ijúki
upp með óhljóðum æpandi
hnífstunga, hnífstunga, hnífstungu-
lið eitt, hnífstungulið tvö.
Leifur Sveinsson lögfræðingur í
Reykjavík gerir þessa uppákomu að
framlagi sínu til kosningabaráttu
sjálfstæðismanna á vori komanda.
í niðurlagi greinar sinnar í Morgun-
blaðinu hinn 23. þ.m. kemst Leifur
þannig að orði um Davíð Oddsson
og stuðningsmenn hans: „Ég skora
því á alla sanna sjálfstæðismenn að
sameinast um að gera kosningu
Þorsteins Pálssonar sem glæsileg-
asta á landsfundi flokksins og minni
hina nýju hnífstungumenn á örlög
hinna fyrri.“
Hér er ekki töluð nein tæpitunga.
Gallinn er bara sá, að Leifur Sveins-
son er þess ekki umkominn að ræða
eitt eða neitt við sanna sjálfstæðis-
menn. Sjálfur er hann ljóst og lif-
andi skólabókardæmi um hina sort-
ina. Þar um veldur hugarfar hans
og málflutningur.
Ofstopafullar ásakanir um að
hinn djarfi og sigursæli foringi sjálf-
stæðismanna í Reykjavík, Davíð
Oddsson, sé einhver pólitískur
hnífstungumaður, er.slík himinhróp-
andi lygi framan í alþjóð og lítils-
virðing við dómgreind almennings,
að varla verður til annars jafnað en
málflutnings ónefndrar persónu í
Austurlöndum nær frammi fyrir
samfélagi upplýstra og siðmennt-
aðra þjóða. Hitt er sönnu nær, að
þegar kollhúfuhátturinn og dáðleys-
ið ætla sýnilega að sitja sem fastast
og láta fljóta sofandi að feigðarósi
í þeirri bomu von að hin þrautseiga
tryggð fólksins í landinu við Sjálf-
stæðisflokkinn muni að lokum lyfta
í hæðir vegs og valda með óbreyttri
forystu, þá opnar Davíð hurðina að
svefnlofti sísofendanna svo að sól-
vindar komandi vordaga megi lofta
út og segir hress og glaðbeittur:
Góðan daginn, gott er blessað veð-
rið og bæirnir allt í kring.
Leifur Sveinsson skirrist einskis
í heift sinni, en dregur með offorsi
uppgengna drauga sundurlyndis og
fjandskapar upp úr nýgrónum jarð-
vegi sátta og samheldni innan Sjálf-
stæðisflokksins. Hann telur enda
síður en svo eftir sér að plægja
kirkjugarða í þessu skyni.
Af framansögðu er augljóst að
hnífstunga hefur átt sér stað.
Hnífstungumaðurinn er Leifur
Sveinsson, og sá seiri vegið er að
er Sjálfstæðisflokkurinn.
Forystuhæfileikar
Þegar Leifur Sveinsson er búinn
að leika nautið í kirkjugarðinum um
stund, segir hann orðrétt í áður
nefndri grein sinni aðförum sínum
til réttlætingar: „Þótt ýmsir efuðust
um forystuhæfileika Þorsteins Páls-
sonar,' þá hefur hann nú tekið af
öll tvímæli um forystuhæfileika sína
með afskiptum sínum af málefnum
Lithaugalánds, þannig að nú hefur
hann öðlast virðingu allra lands-
manna, hvar í flokki sem þeir
standa. “
Jæja. Sér er nú hver gullaldar-
latínan og betur að satt væri. Það
er allt í lagi að ljóða um Lithauga-
land. Neró keisara hefur ekki verið
legið svo mjög á hálsi fyrir að spila
og syngja, þótt það væri kannski
ekki alveg af fyrstu sort. Það var
tíminn sem hann valdi til þess, sem
þótti orka tvímælis, að ekki sé meira
sagt. Ljóðatónleikar um Lithauga-
land njóta sín illa meðan Róm brenn-
ur. Róm brennur meðan Sjálfstæðis-
fiokkurinn fær ekki notið krafta
sinna við stjórn lýðveldisins íslands
vegna ónógrar forystu. Svo einfalt
er nú það.
Skemmdarstarfsemi
Frammámenn vinnuveitenda eru
iðulega í sviðsljósi flokksmálanna
hjá Sjálfstæðisflokknum og kallast
gjarnan þungavigtarmenn. Mér
skilst að vísu að ekki hafi þeir nema
eitt atkvæði hver rétt eins og aðrir
flokksmenn. En hvað um það,
þungavigtarmenn skulu þeir heita
og óþarfi hjá mér að agnúast út í
það.
En af því að sumir þessara þunga-
vigtarmanna hafa nú þegar brugðið
hart við til ótímabærra og ósmekk-
legra stuðningsyfirlýsinga við nú-
verandi flokksformann, svona eins
og til að gefa tóninn, væri ekki úr
vegi að skyggnast örlítið nánar til
samskipta þungavigtarmannanna
við flokksformanninn, ef verða
mætti til einhverra skýringa á hin-
um hitasóttarkenndu viðbrögðum.
Formaður Vinnuveitendasam-
bandsins, Einar Oddur Kristjánsson,
fetar í fótspor Guðmundar jaka í
leikrænni tjáningu, dramatískri
uppstillingu og dulmagnaðri radd-
kúnst. Þetta er allt gott og blessað
og miðar ábyggilega að því að
treysta gott samband við mótaðil-
ann. Einar Oddur ber sér á bijóst
um þessar mundir í sambandi við
framboð Davíðs Oddssonar og kallar
hástöfum: skemmdarstarfsemi,
skemmdarstarfsemi.
Var Jfað annars ekki sami Einar
Oddurinn sem Þorsteinn Pálsson fól
ásamt fleirum að gera tillögur til
bjargar þjóðarskútunni á sínum
tíma, sem í leiðinni leiddi tii þess
að Einar Oddur var allt að því aðlað-
ur og gegnir helst ekki öðru ávarpi
síðan en herra Bjargvættur? Og var
það ekki sami Þorsteinn Pálssonur-
inn sem þeytti tillögum bjargvætts-
ins í ruslakörfuna, sem beint og
Þórir Haukur Einarsson
„Sannleikurinn er auð-
vitað sá, að kjósendur
vita það og skilja, að í
Sjálfstæðisflokknum
hljóta menn að leita
uppi og kalla fram sína
sterkustu leiðtoga á
hverjum tíma. Þar gild-
ir forritið: Flokkurinn
fyrst, síðan einstakling-
urinn.“
óbeint leiddi svo til þess að
Steingrímur og Jón Baldvin nenntu
ekki lengur að spila stjórnarsæng
við Þorstein heldur spruttu á fætur,
veltu spilaborðinu um koll frammi
fyrir alþjóð, þeyttu spilunum framan
í Þorstein og æptu: Við nennum
þessu ekki lengur, og það er líka
vitlaust gefið.
Aldeilis meiri háttar formaður og
enginn smáræðis bjargvættur. Það
er aðeins ein fölsk nóta í þessari
pólitísku spilasinfóníu, en það eru
þau ummæli Einars Odds skömmu
eftir þetta, að hann hefði þungar
áhyggjur af framtíðargengi Sjálf-
stæðisflokksins. En þetta hefur
bjargvætturinn ábyggilega bara
sagt af klókindum sínum, til _að
andstæðingarnir umhverfðust ekki
af öfund yfir frægðarljómanum sem
formaðurinn og bjargvætturinn
umvöfðu flokk sinn með afrekum
sínum.
Það er skemmdarstarfsemi, þegar
menn sem Sjálfstæðisflokkurinn
treystirfara ísvona asnalegar klein-
ur á örlagastund.
Svo sem aiþjóð er kunnugt gerð-
ist það á sl. ári, að ríkisstjórnin með
fjármálaráðherrann í broddi fylking-
ar níddist á BHMR-mönnum með
því að svíkja undirritaða kjarasamn-
inga við þá. Á slík framkoma sér
ekki fordæmi í gervallri lýðveldis-
sögunni. Hefur lagt af þessu fnyk-
inn æ síðan, og mun svo lengi enn.
Var það mál flestra annarra en
hörðustu stjómarsinna, að hér gæti
tilgangurinn ekki helgað meðalið,
þjóðarsáttinni hlyti að mega bjarga
með einhveijum öðrum hætti en
þessum forljóta, siðlausa fláttskap.
Sjálfstæðismenn bjuggu sig undir
að fella bráðabirgðalögin um ósóm-
ann á Alþingi. En þá gerast þau
undur og stórmerki að þungavigtar-
mennirnir snara sér í boxhanskana
og segja hingað og ekki iengra.
Bjargvætturinn kemur hlaupandi
með hlandkolluna undan stjórnar-
sænginni og eys úr henni yfir flokks-
menn sína, svona eins og til að
árétta að allt sé þetta nú sama
pólitíska familían á nákvæmlega
sama siðferðisstiginu, þegar á reyn-
ir. Það mun taka ár og daga fyrir
Sjálfstæðisflokkinn að losa sig við
lyktina af þessu, enda þótt margir
reyndu sem best þeir máttu að forða
sér undan ágjöfinni.
Þegar bjargvætturinn kom vað-
andi með hiandkolluna, mátti heyra
flokksformanninn muldra fyrir
munni sér: „Sjálfstæðisflokknum er
nú ekki stjómað úr Garðastræti.“
En varla hafði hann komið þessu
út úr sér' þegar honum svelgdist á,
— og síðan ekki söguna meir.
Það er engin furða þótt þunga-
vigtarmennirnir haldi dauðahaldi í
flokksformanninn, sem sinnir svona
vel hreinlætismálum og húsbónda-
valdi á flokksheimilinu. Það er
skemmdarverk þegar vinnuveitend-
ur misþyrma þannig siðferðiskennd
flestra góðra manna í krafti þunga-
vigtar sinnar.
Það má ekki ske
Draumur andstæðinga Sjálfstæð-
isflokksins er hugsanlega sá, að
enda þótt flokkurinn nái góðum
kosningasigri í vor eins og margt
bendir til, þá geti þeir Steingrímur,
Jón Baldvin og Ólafur Ragnar ein-
faldlega sest niður með Þorsteini
Pálssyni og spilað við hann eina
örugga spilið sem dugar til að gera
Sjálfstæðisflokkinn enn um sinn að
risa á brauðfótum og halda honum
MEÐAL ANNARRA ORÐA
Ósignr
eftir Njörð P.
Njarðvík
og þess vegna í andstöðu við það
sem nokkur maður getur viljað
gera.
Að morgni fimmtudagsins 17.
janúar skrifaði ég pistil nokkrum
klukkustundum eftir að fjölþjóða-
herinn hóf stríð á hendur írökum.
Og nú að morgni fimmtudagsins
28. febrúar hefur sami her náð
Kúveit á sitt vaid og lýst yfir sigri
á Saddam Hússein og hinu fjöl-
menna herliði hans. En sá sigur
er jafnframt ósigur okkar allra,
mannkynsins í heild sinni, vegna
þess að stríð felur jafnan í sér
ósigur manneskjunnar.
Kannast menn við þá tilfinningu
hversu sárt það er að bíða ósigur
fyrir sjálfum sér? I daglegu lífi
okkar, í viðleitni okkar til sjálfs-
ræktar og mannbóta, ber svo við
að brestir okkar og veikleiki taka
völd af kostum okkar og styrk-
leika. Það hljómar auðvitað eins
og þversögn að veikleikinn ráði
yfir styrkleikanum. En þegar slíkt
gerist, höfum við misst stundar-
stjórn á skynsemi okkar og breyt-
um gegn betri vitund, af því að
vitundin er ekki vakandi. Hið sama
finnst mér gilda um stríð, um of-
beldi og tortímingu, af því að það
er í eðli sínu á móti lífinu sjálfu
Því meiri ástæða til sorgar
Þetta stríð hefur ekki staðið
lengi og margir hafa orðið til þess
að fara lofsyrðum um tæknilega
yfirburði fjölþjóðahersins og her-
kænsku. Fregnir af mannfalli eru
óljósar, en breskar heimildir hafa
getið þess til að um 100 þúsund
íraskir hermenn liggi í valnum og
hugsanlega um 150 þúsund
óbreyttir borgarar. Það er því ljóst
að fórnarlömb þessa stríðs eins
og annarra stríða eru almenning-
ur, alsaklaust fóik og hermenn
sem ekki ráða gerðum sínum.
Kannski blöskrar mönnum ekki
slíkar tölur, en þær jafngilda þó
nokkurn veginn því að íslenska
þjóðin hefði verið þurrkuð út.
Eignatjónið sem fjölþjóðaherinn
og sá íraski skilja eftir sig, er svo
gífurlégt að sérhvern mann hlýtur
að setja hljóðan.
Nú má öllum vera ljóst að írak
er ekki einkaeign Saddam Hus-
seins fremur en Kúveit er eign
al-Sabah-ættarinnar, þótt báðir
þessir aðilar hafi sölsað undir sig
völdin í löndum sínum. Enginn
getur haldið því fram að íraska
þjóðin hafi viljað þetta stríð. Fögn-
uður fólksins í Bagdad í algerum
ósigri leiðtogans sýnir þvert á
móti að það hefur einungis viljað
fá að lifa í friði. Og svo er um
allar þjóðir. Þjóðir vilja ekki stríð.
Fögnuður fólksins í Bagdad í ai-
gerum ósigri leiðtogans sýnir
þvert á móti að það hefur einung-
is viljað fá að iifa í friði. Og svo
er um allar þjóðir. Þjóðir vilja ekki
stríð, fólk vill ekki stríð. Enda er
það fólkið sem geldur fyrir stríð,
hver svo sem „vinnur" stríð. Það
eru pólitískir leiðtogar sem í krafti
valds síns etja þjóðum sínum út í
stríð gegn eðlislægum vilja þeirra.
Og það stafar að nokkru leyti af
eðli hins veraldlega valds. Pólit-
ískir leiðtogar hafa tilhneigingu
til að telja sig hafna yfir lög og
reglur sem eiga að gilda fyrir aðra,
og um leið brenglast öll siðferðileg
sýn. Þetta sjáum við einnig í fari
stjórnmálaleiðtoga okkar litlu
þjóðar, þótt í smáum stíl sé, sem
betur fer.
Af þessum sökum ber gagnaðil-
inn í stríði einnig siðferðilega
ábyrgð. Þannig ber fjölþjóðaher-
inn siðferðilega ábyrgð á lífi al-
mennings í írak. Og þess vegna
ber að líta á loftárásimar á
Bagdad sem stríðsglæp. Þess
vegna ber okkur að syrgja þær í
stað þess að lofsyngja tækniundur
þeirra. Því meiri tækni sem menn
ráða yfir til tortímingar og dauða,
þeim mun meiri ástæða er til sorg-
ar.
Kaldhæðni
Það er æði margt meinlegt sem
blasir við þegar þetta stríð er hug-
leitt. Sú er kaldhæðni sögunnar
að á þessu landsvæði stóð vagga
menningarinnar. Sú er kaldhæðni
hermála að sömu aðilar og tefla
fram fjölþjóðahernum gerðu Sadd-
am Hussein kleift að byggja upp
hernaðarmátt sitt, ,ekki síst í
stríðsglímu hans við íran. í síðasta
hefti Newsweek er birt skopmynd
af Saddam Hussein þar sem hann
er látinn segja: „Ég á franskar
flugvélar, þýsk eiturvopn, arg-
entínskar fallbyssur, rússneskar
eldflaugar og bandarískar
sprengjur. Hver segir svo að heim-
urinn standi ekki með mér?“
Vopnaframleiðendur geta
glaðst yfir því að nú er búið að
eyðileggja þau vopn er þeir seldu
til írak. Nú er hægt að smíða ný.
Iðnjöfrar á Vesturlöndum núa
saman höndum vegna þess að nú
þarf að endurreisa Kúveit. Við hin
ættum að gráta yfir þeirri óhugn-
anlegu sóun verðmæta sem hefur
farið í þetta stríð, sóun verðmæta
sem mannkynið þarfnast til að
beijast fyrir lífi sínu og tilveru.
Og svo er okkur sagt að þetta
stríð hafi verið háð fyrir réttlæti!
Við vitum betur. Við vitum að öll-
um öflugum ríkjum er sama um
Kúveit, en engu þeirra er sama
um olíuna. Ef tilgangur fjölþjóða-
hersins er réttlæti, þá vitum við
hvað bíður hans á heimleið. Þá
kemur hann fyrst við í Kúrdistan
og rekur þaðan íraka, írani og
Tyrki. Svo skreppur hann vestur
að Miðjarðarhafí og rekur ísraela
af vesturbakka Jórdanár og niður
úr Golanhæðum, og því næst legg-
ur hann lykkju á leið sína norður
að Eystrasalti og rekur Sovétmenn
út úr ríkjunum þremur þar. Og
kannski kemst hann aldrei heim
fyrir réttlætinu! Og þyrfti kannski
að taka til höndum heimafyrir líka!
Ný skipan hermála
Friðelskandi fólk hlýtur að
draga þá ályktun af þessu óhugn-
anlega stríði, að þörf sé á nýrri
alþjóðlegri löggjöf um hermál. Sú
löggjöf verður að banna einstökum
ríkjum að hafa her og menn undir
vopnum umfram eðlilega löggæslu
og kveða á um strangt eftirlit með
allri hergagnaframleiðslu. Því
næst þarf að mynda alþjóðlegan
her undir yfirstjórn Sameinuðu
þjóðanna sem hefur friðargæslu
með höndum um heim allan. Og
ekki einungis það. Slíkur her á
að hafa það hlutverk að gæta
hagsmuna mannkynsins, beijast
gegn skipulegri glæpastarfsemi,
barnaþrælkun, hungri, eiturlyfj-
um, mengun, eyðingu skóga og
annars gróðurs og útrýmingu
dýrategunda. Hann á að beijast
fyrir lífi í stað þess að tortíma
því, vera lífsher jarðarinnar, vinna
að sameiginlegri hugsjón allra
manna um frið á jörðu.
Höfundur er rithöfundur og
dósent ííslenskum bókmenntum
við Háskóla íslands.