Morgunblaðið - 06.03.1991, Blaðsíða 18

MORGUNBEAÐIÐ-.MKWIKUDAGUR 6.'MARZl 19911
ii
Virðum staðreyndir -
skiptum um formann
eftirÞorvald Garðar
Krisljánsson
Það hafa einstakir menn rokið
upp með andfælum út af framboði
Davíðs Oddssonar til formennsku
í Sjálfstæðisflokknum. Er þá talað
um það sem undur og stórmerki
að kosið sé milli manna, svo að
ekki sé nú talað um skemmdarverk
í því sambandi.
Menn skyldu halda höfði út af
þessu. Hvað sem öllu líður er nauð-
synlegt að kjósa formann, enda
boðið að það skuli gert á lands-
fundi. Það þýðir að alltaf getur
komið til að fleiri en einn gefi kost
á sér og þá er ekki um annað að
ræða en að kjósa milli manna. Það
hefur gerst fyrr þó að ekki hafi
formanni áður verið hafnað í kosn-
ingu. En það kemur af hinu góða.
Það hefir verið gæfa Sjálfstæðis-
flokksins að hafa átt á að skipa
mikilhæfum formönnum. En það
er ekki sjálfgefíð að svo þurfi að
vera. En þá hafa landsfundarfull-
trúar í hendi sér að kjósa annan
formann. Það fylgir skipulaginu að
flokkurinn getur jafnan valið sér
þann manninn til formennsku sem
hæfastur er til starfans. Ekkert
annað á að ráða. Ekkert annað
samrýmist flokkshagsmunum. í því
felst ábyrgðin fyrir flokknuin. Þeg-
ar rætt er um framboð þeirra Dav-
íðs og Þorsteins til formennsku
verður að hafa þessi sannindi í
huga. Mergurinn málsins er: Hvor
er hæfari?
Menn tala um að báðir séu ágæt-
ismenn. Það er margur ágætismað-
urinn en það er ekki þar með sagt
að hann sé hæfur til að vera flokks-
foringi. Ástæðan fyrir því að nú
vilja menn skipta um formann er
einfaldlega sú að menn telja núver-
andi formann illhæfan. Það kemur
ekki til af góðu. Það verður samt
að horfast í augu við staðreyndir.
Núverandi formaður fékk glæsi-
lega kosningu á landsfundi 1983
og honum iylgdu góðar óskir og
miklar væntingar. En vonir manna
hafa ekki ræst, því miður.
Fyrst reyndi verulega á í alþing-
iskosningunum 1987. Þá hörmung-
arsögu þarf ekki að rifja upp. Þá
hélt formaður þannig á málum að
flokkurinn klofnaði og beið mesta
afhroð í kosningum sem hann hefír
nokkru sinni mátt þola. Það geta
oft verið margslungnar ástæður
fyrir mótbyr sem stjómmálaflokkur
má reyna og ekki er alltaf hægt
að kenna einu fremur en öðru um.
En í kosningabaráttunni 1987 var
haldið þannig á stjóm flokksins að
ekki verður annað sagt en að skóla-
eftir Sigurð Örn
Gíslason
Á undanfömum dögum hafa fíöl-
miðlar mikið reynt að ná sambandi
við mikilsmetandi áhrifamenn innan
Sjálfstæðisflokksins til að gefa yfír-
lýsingar um framboð Davíðs Odds-
sonar til formanns flokksins. Þeir
sem á annað borð hafa þorað að
gefa upp sína skoðun á framboðinu
hafa auðvitað ýmist verið ánægðir
eða óánægðir, sem ekki er óeðlilegt.
Rétt er að drepa aðeins á fyrri
afstöðu þeirra áhrifamanna sem
lýst hafa bæði undrun og óánægju
með framboðið. Flestir þekkja sög-
una sem liggur að baki ákvörðunar
Davíðs. Samdóma álit þessara sömu
aðila hefur verið hingað til, að Dav-
íð Oddsson sé framtíðarformaður
bókadæmi sé um hvernig formaður
eigi ekki að leiða flokk sinn.
En eftir þetta áfall fær formaður
sitt stóra tækifæri. Hann verður
forsætisráðherra. Og enn fylgja
honum góðar óskir og væntingar
flokksmanna. Þá reyndi á leiðtoga-
hæfíleika. En enn urðu vonbrigði
mikil, sár og örlagarík. Eftir aðeins
rúmt ár hrökklast úr embætti mað-
ur sem svo miklar vonir voru
bundnar við sem forsætisráðherra.
Það kom í ljós að sem forsætisráð-
herra hafði hann engin tök á við-
fangsefninu né myndugleik til að
halda samsteypustjórn saman.
Efnahagsmál landsins voru komin
í meiri vanda en nokkru sinni fyrr
á síðari árum. Hrun blasti við í
atvinnulífinu, einkum úti á lands-
byggðinni. Nauðsyn var á stórhuga
og djörfu átaki til að leysa þjóðina
úr voða. Slíkt mátti gerast undir
forystu Sjálfstæðisflokksins, hon-
um til vegs og virðingar. En þessu
tækifæri var glutrað niður, formað-
ur flokksins hljópst á brott frá
vandanum, flokknum til vansa og
þjóðinni til óbætanlegs tjóns.
Nú er fullreynt að núverandi
formaður er illhæfur til að gegna
formennsku, svo sorglegt sem það
Athugasemd frá
fjármálaráðherra
við laugardags-
leiðara
Morgunblaðið telur ríkisfjármál
meðal mikilvægustu verkefna í ís-
lenskum þjóðmálum. Vill blaðið
stuðla að vitrænni iimræðu um
þennan málaflokk? Ég hef lengi
lifað í voninni að ritstjórar blaðsins
tækju sjálfa sig alvarlega þegar
þeir hafa beðið um efnislega um-
fjöllun um ríkisfjármál. Leiðari
Morgunblaðsins sl. laugardag olli
mér þess vegna miklum vonbrigð-
um, sérstaklega vegna þess að ég
hef hvað eftir annað á undanföm-
um árum hælt Morgunblaðinu fyrir
að vilja vera ijölmiðill sem er vand-
ur að virðingu sinni. Sumir furstar
á öðrum fjölmiðlum hafa hins veg-
ar átalið mig fyrir þennan barna-
skap.
flokksins, árangursríkur stjórnmál-
amaður, fylginn sér og góður
stjórnandi (þorir að stjóma). Þessir
sömu menn hafa rennt vonaraugum
til Davíðs og sagt þarna er maður-
inn, sem sameinar alla góða kosti
þess manns sem við viljum fylgja
og treystum til hins ýtrasta að sam-
eina alla hina pólitísku arma flokks-
ins og leiða hann til sigurs í kosn-
ingum. Þeir hafa eimúg sagt að það
sé ekki spuming hvort Davíð verði
formaður, heldur hvenær.
Nú þegar Davíð, maðurinn sem
þeir treystu í einu og öllu, gefur
kost á sér til formanns, er traustið
uppurið, tímasetning hans til fram-
boðs ekki rétt, hann á að bíða leng-
ur. Raunverulega eru þessir sömu
aðilar að segja, við getum ekki
sætt okkur við að Davíð gefi kost
á sér nú, vegna þess að við áttum
„Sjálfstæðismenn eiga
þann kost einan að vera
ábyrgir gagnvart flokki
sínum og þar með landi
og þjóð. Þess vegna
eiga þeir ekki annars
úrkosta á næsta lands-
fundi en að skipta um
formann.“
annars er. Það er margur ágætis-
maðurinn þó hann dugi ekki til að
gegna því vandasama hlutverki.
Sjálfstæðismenn eiga þann kost
einan að vera ábyrgir gagnvart
flokki sínum og þar með landi og
þjóð. Þess vegna eiga þeir ekki
annars úrkosta á næsta landsfundi
en að skipta um formann.
Nú bregður svo við að einstaka
menn leitast við að rugla lands-
fundarfulltrúa í ríminu. Þeir vara
ekki við Davíð. Það fyrirfinnst varla
sá maður sem ekki viðurkennir að
Davíð sé Þorsteini hæfari. Það er
hins vegar sagt að nú standi svo á
að ekki megi í þetta sinn kjósa
Síðari hluti laugardagsleiðara
bar heitið „Blekkingar ráðherra".
Þar var fullyrt að ég hafí á blaða-
mannafundi beitt blekkingum þeg-
ar greint var frá því að hallinn á
árinu 1990 hefði verið minni en
gert hefði verið ráð fyrir. Hveijar
eru staðreyndirnar? Reyndi fjár-
málaráðherra að beita þeim blekk-
ingum á blaðamannafundinum að
dylja hver hallinn hefði verið þegar
fjárlögin fyrir 1990 voru samþykkt
í desember?
Svörin eru einföld og skýr. Á
bls. 2 í fréttatilkynningu sem kynnt
var á blaðamannafundinum var ít-
arleg tafla um afkomu ríkissjóðs.
Þar voru þrír dálkar. Sá fyrsti fyr-
ir fjárlögin eins og þau voru sam-
þykkt í desember. Annar dálkurinn
fýrir fjárlög eftir samþykkt fyrri
fjáraukalaga í apríl. Þriðji dálkur-
inn fyrir fjárlög eftir afgreiðslu síð-
ari fjáraukalaga í desember 1990.
I texta á bls. 2 kemur einnig fram
í kaflanum um minnkandi rekstrar-
„Raunverulega eru
þessir sömu aðilar að
segja, við getum ekki
sætt okkur við að Davíð
gefi kost á sér nú,
vegna þess að við áttum
ekki hugmyndina, við
misstum af lestinni og
því má hann ekki verða
formaður fyrr en við
viljum og ákveðum.“
ekki hugmyndina, við misstum af
lestinni og því má hann ekki verða
formaður fyrr en við viljum og
ákveðum.
Auðvitað hafa þessir sömu aðilar
trú á Þorsteini Pálssyni, ekki er það
að efa, en miðað við allar fyrri yfir-
lýsingar er það trú allra þessara
einstaklinga að Davíð Oddsson sé
hæfari maður til að leiða flokkinn
farsællega næstu árin.
Höfundur er stjórnunnrrfiögjnfi.
Þorvaldur Garðar Kristjánsson
hæfari manninn af sérstökum
ástæðum.
Þetta er ekki rétti tíminn, er
sagt. Það er of skammt til kosn-
inga. Rétt er það að ekki er langur
tími þar til þjóðin gengur að kjör-
borðinu. En þó svo sé, ætli það sé
samt ekki betra að hafa strax á
að skipa hæfari manninum. Og
ekki má ætla að Davíð kunni svo
lítt til verka í pólitískri forystu og
sé hnútunum svo ókunnugur að
hamla honum að halda um stjórn-
völinn. En auðvitað verður því ekki
neitað að best hefði farið á því að
Davíð hefði tekið við forystunni á
síðasta .landsfundi, strax við fyrsta
halla hver hallinn var við af-
greiðslu íjárlaga í desember. Það
er því rangt sem sagt er í leiðaran-
um að beitt hafi verið blekkingum
á fréttamannafundinum. Allar
staðreyndir málsins komu fram.
Við mat á endanlegri útkomu
ársins er hins vegar raunhæfast
að miða við þá breytingu sem varð
á fjárlögunum eftir að kjarasamn-
ingarnir voru gerðir í febrúar.
Hvers vegna? Einnig hér er svarið
einfalt. Til að greiða fyrir kjara-
samningunum samþykkti ríkis-
stjórnin að hækka útgjöld ríkissjóðs
um 1200 m.kr. Þar munaði mestu
um 800 m.kr. hækkun á framlagi
til niðurgreiðslna. Framlag til lífey-
ristryggingavar einnig hækkað um
110 m.kr. Ýmsir aðrir liðir tóku
breytingum.
Slíkar breytingar í upphafi ársins
verður auðvitað að taka með þegar
meta á útkomuna úr árinu í heild.
Sérst'aklega þegar samþykkt var
útgjaldaaukning um rúman milljarð
til að greiða fyrir kjarasamningun-
um. Strax í marsmánuði 1990 birti
fjármálaráðuneytið súlurit um
áætlaða útkomu ársins 1990. Á
þessu súluriti sem birt er með þess-
ari athugasemd kemur fram að í
marsmánuði áætlaði fjármálaráðu-
neytið að hallinn á árinu 1990 yrði
4.400 m.kr. Niðurstaðan var 4.446
m.kr. eða 46 milljónum meira en
gert var ráð fyrir í spánnii sem birt
tækifæri eftir hrellingar alþingis-
kosninganna 1987. Til þess stóð
hugur margra flokksmanna þá
strax og töldu flokkshagsmunum
yrði þannig best borgið. En Davíð
var þá ekki viðbúinn. Hann taldi
að hann þyrfti að vinna þó dálítið
til handargagns áður. Hann vildi
heill og óskiptur leiða flokkinn í
borgarstjórnarkosningunum sem
voru þá á næsta leiti. Og hann lét
verða af því og skilaði flokknum
glæsilegasta sigrinum á glæsileg-
um ferli hans í höfuðvíginu. Þannig
lagði hann fram besta veganestið
sem flokkurinn gengur með til al-
þingiskosninganna í ár. Vilja menn
láta Davíð gjalda þess eða réttara
sagt gera fiokknum þann óleik að
hafna honum af þvílíkum ástæðum?
Það stærir sig enginn af ábyrgðar-
tilfinningu sem það gerir.
Sagan endurtekur sig, segja
menn, en aðrir að sagan endurtaki
sig aldrei. Eitt er víst að sagan um
stjórnarmyndun Gunnars Thor-
oddsen er ekki að endurtaka sig í
framboði Davíðs. Það er illa komið
fyrir þeim sem rugla saman mynd-
un ríkisstjórna og kosningu for-
manns í Sjálfstæðisflokknum. Það
er vandséð hvernig óskyldur at-
burður frá 1980 geti verið ákvörð-
unarástæða til að hafna Davíð
1991. Það sýnir hve fátt er um fína
drætti til mótframlags við kosningu
Davíðs á sunnudaginn kemur.
Höfundur er alþingismaður
Sjálfstæðisflokksins fyrir
Vestfjarðakjördæmi.
var í marsmánuði og kynnt á fund-
um víða um land í þeim mánuði.
Staðreyndirnar eru skýrar. Eng-
um blekkingum var beitt á blaða-
mannafundinum. Þar voru öll spil
lögð á borðið. Auðvitað verður að
taka mið af aukningu ríkisútgjalda
vegna kjarasamninga þegar árið
er metið. Það var gert í mars 1990.
Þá var spáð halla upp á 4.400 m.kr.
Níu mánuðum síðar reyndist sú spá
ótrúlega rétt. Munurinn var innan
við 50 m.kr. í fjárlagadæmi sem
nemur nærri 100.000.000 m.kr.
Látum staðreyndir stjórna um-
ræðunni. Gerum ekki stíl „Gulu
pressunnar" að ráðandi tón í um-
ræðum um ríkisfjármál.
Ólafur Ragnar Grímsson
Aths. ritstj.:
í forystugrein Morgunblaðsins
sem fjármálaráðherra gerir að um-
talsefni var bent á, að við af-
greiðslu fjárlaga fyrir árið 1990 í
desember 1989 hafi verið ráðgerður
2.854,7 milljóna króna halli en hann
varð 4.446 milljónir króna. Þótt
fjármálaráðherra hafi spáð ein-
hveiju um hallann í mars breytir
það ekki þessari staðreynd. Állir
fjármálaráðherrar hafa verið
dæmdir fyrir halla á fjárlögum sem
byggist á lögunum sjálfum, þ.e. eins
og þau voru samþykkt og útkoman
var.í ársloki. .» > > ■. .. ■ . > >
Formannsframboð
Davíðs Oddssonar
Er metnaður Morgunblaðsins
meiri en „Gulu pressunnar“?
Afkoma ríkissjóðs 1988-1990
Verðlag 1990 m.kr.
Mllljaröar kr.
FJÁRMÁLARÁÐUNEYTIÐ