Morgunblaðið - 16.04.1991, Blaðsíða 49

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 16. APRIL 1991
49
Manngildi eða verðgildi?
eftir Ragnheiði
Ólafsdóttur
í nýútkominni skýrslu Landssam-
taka heimavinnandi fólks um „stöðu
Ij'ölskyldunnar og heimavinnandi
fólks á Islandi í dag“ kemur fram
að réttindaleysi heimiianna og
heimavinnandi fólks er af því að allt
er reiknað út frá tekjum — sem sé
— verðgildi ekki manngildi.
Heimavinnandi aðili telst hluti af
maka sínum en ekki sjálfstæður ein-
staklingur — ekki 100% þjóðfélags-
þegn. Það vill nú svo til að á íslandi
eru til lög, þó að ýmsir stjórnmála-
menn vilji gleyma þeim stundum eða
þegar hentar. „Með lögum skal land
byggja“. Lögin eiga að tryggja rétt
einstaklingsins en því miður eru á
íslandi árið 1991 einnig til ólög, en
þeim má auðveldlega breyta ef vilji
er fyrir hendi, þannig að allir þjóðfé-
lagsþegnar búi við sama rétt. En því
miður er verðgildi mikilvægara í
hugum margra misviturra stjórnmál-
amanna en manngildi. Um leið og
Islendingar innleiða aukna forsjár-
hyggju vegna krafna sérhópa og
ýmissa stjómmálasamtaka, byggja
fleiri dagheimili og leikskóla og böm
eiga helrt að fara inn í skóla 5 ára
gömul og að sumra mati strax og
fæðingarorlofi lýkur, sem sé 6
mán.-9. mán. gömul. Er það ekki
íhugunarefni að um leið og forsjár-
hyggja eykst á íslandi þá bijótast
Austur-Evrópuþjóðir undan múrum
hennar.
„Umfangsmikil velferðarþjónusta
í þágu fjölskyldunnar getur leitt til
upplausnar hennar,“ segir þekktur
bandarískur féiagsfræðiprófessor
Popenoe að nafni. Einnig segir hann
að hætturnar sem steðji að tilvist
fjölskyldunnar snerti ekki síst börnin
og uppeldi þeirra innan íjölskyldu
sem rúin hefur verið verkefnum sín-
um og tækifærum til þess að vera
með börnum. Ein afleiðing sé aukin
afbrotahneigð unglinga. í Svíþjóð og
Bandaríkjunum hafa menn vaxandi
áhyggjur af streitu og afbrotum
unglinga, en það kunni að koma á
óvart að tíðni afbrota unglinga sé
með því hæsta sem þekkist í Evrópu,
s.s. „velferðamkinu Svíþjóð — óska-
draumi íslendinga".
Er ekki orðið tímabært að stjórn-
málamenn og atvinnuvegirnir lagi sig
að þörfum heimilanna, en ekki öfugt.
Laun einnar fyrirvinnu þurfa að duga
til framfærslu heimilis, en nú er svo
komið að tvær fyrirvinnur sjá með
naumindum fyrir kjarnafjölskyld-
unni.
Er það ekki íhugunarefni að það
vantar orðið 50-80 milljónir króna
aukalega í sérkennslu í Reykjavík
einni. Einnig vantar aukna sálfræði-
og félagsfræðiþjónustu þar og í öllum
grunnskólum landsins.
Hvað hefur breyst svo á íslandi á
síðustu árum að þessa þjónustu vant-
ar inn í skólana?
Jú, það sem hefur breyst er að:
Það fær enginn að vera á heimilunum
til að sinna börnunum. Foreldrar
hafa ekki þann valkost.
Stjórnvöld hafa leynt og ljóst ýtt
konum út á vinnumarkaðinn og til
að ná fram meiri réttindum til handa
útivinnandi konum, þá voru réttindi
tekin af heimavinnandi fólki, þannig
að nú eru t.d. einungis 50% sjúkra-
dagpeningar fyrir heimavinnandi og
80% persónufrádráttur. Fæðingaror-
lof er ekki það sama fyrir allar kon-
ur. Börn eru verðlögð í móðurkviði
eftir tekjum móður.
En það gleymist að þar sem ein
fyrirvinna er fyrir heimili þá þarf hún
að afla meiri tekna og borgar þar
af leiðandi mun meira til samfélags:
ins, en fær mun minna til baka. í
hópi heimavinnandi fólks er stór hluti
sjómannskvenna sem geta alls ekki
farið út á vinnumarkaðinn vegna
atvinnuþátttöku maka fjarri heimil-
unum en landsstjórnin hefur ekki
komið til móts við sjómannskonur,
en aftur á móti hafa bændakonur
100% þjóðfélagsrétt. — Hefur þjóðfé-
lagið efni á að vera án annarrar
hvorrar — sjómannskonunnar eða
bóndakonunnar?
Ef heimavinnandi fólk annast fötl-
uð börn, aldraða eða veika maka og
kemst ekki út á vinnumarkaðinn er
þá ekki eðlilegt að það fólk fái mann-
sæmandi umönnunarlaun og verði
100% skattþegnar? En eitt af aðal
baráttumálum Landssamtaka heima-
vinnandi fólks er að einstaklingurinn
fái valfrelsi til að velja hvort hann
vill vinna úti á vinnumarkaðnum eða
velur að vinna heima. Við viljum að
vinnan sem unnin er á einkaheimilum
sé metin eins og störf á stofnunum
eru metin, til ýmissa réttinda og inn
í þjóðhagsreikninga.
Sumir stjórnmálamenn telja að
það sé réttur barna að alast upp á
stofnunum, en við í landssamtökun-
um teljum að réttur barna sé að al-
ast upp hjá foreldrum sínum allan
grunnskólaaldurinn. Stjórnmála-
mönnum ber skylda til að sjá til þess
að jafnræðisreglu Islensks réttar sé
framfylgt til jafns fyrir alla þjóðfé-
lagsþegna og lagfæra nú þegar rétt-
arstöðu heimavinnandi fólks.
I dag hefur fólk á íslandi ekkert
val, einstaklingsfrelsi er varla til.
Við búum í þjóðfélagi skömmtunar
— hafta og forsjárhyggjustefnu. Það
er mikið að við fáum ekki fljótlega
skömmtunarseðla í þríriti fyrir wc
pappír þannig að það sé hægt að
taka afrit af honum, eins og brandar-
inn segir í Rússlandi — og svo er
talað um skrifræði, höft og bönn
þar! En þetta er að verða verra hér
á Islandi og um leið og forsjárhyggj-
an eykst hér þá eykst spillingin ofan
frá. Er ekki kominn tími til að snúa
blaðinu við og vinda ofan af ósóman-
um sem þrífst í þessu þjóðfélagi.
Ólafur Ragnar gaf út kosningavíx-
il til fiskvinnslukvenna um 7 þús.
milljónir króna. Þær eru vel að því
komnar. Það kostar aðeins 500-550
milljónir króna að láta heimavinnandi
fólk fá 100% persónufrádrátt — er
það ekki réttlæti líka? Það er fjár-
magn til í þjóðfélaginu til þessara
hluta, sbr. skýrslu Landssamtak-
anna.
Á síðustu 20-30 árum hafa pólit-
ísku flokkarnir markvisst brotið nið-
ur grunninn undan heimilunum. —
Taki hver til sín sem vill! Nú er svo
komið að vinnuáþján fólks er að sliga
það og mörg heimili og fjölskyldur
eru í upplausn og hafa orðið gjald-
þrota.
Streita og sjúkdómar sem eru af-
leiðingar af henni hafa aukist margf-
alt og bitnar verst á útivinnandi kon-
um og bömum. Þetta kemur fram í
skýrslu landlæknisembættisins um
streitu í velferðarþjóðfélagi, og er
hrópandi dæmi um ranga stefnu rík-
Ritvélar
í úrvali
Verð frá kr. 19.800,- stBr.
EinarJ. Skúlasonhf.
Grensásvegi 10, sími 686933
isvaldsins gagnvart fjölskyldum og
heimilum á íslandi en ætti í raun að
vera stolt forgangsverkefni hverrar
ríkisstjórnar að hlúa vel að horn-
steini þjóðfélagsins „heimilinu“. Er
til of mikils m'ælst að störf heima-
vinnandi fólks verði viðurkennd og
metin til jafns við önnur störf í þjóð-
félaginu og reiknuð inn í þjóðhags-
reikninga?
Hvaða stjórnmálaafl. vill yfirlýsa
nú fyrir kosningar að réttindi heima-
vinnandi fólks, fjölskyldu og heimila
í landinu verði nr. 1 á loforðalista
þeirra. Forkastanlegt er að forsætis-
ráðherra hafi ekki enn gert upp hug
sinn gagnvart hækkun persónufrá-
dráttar hjá heimavinnandi fólki í
100%, en eins og fram kemur í DV
10. apríl er hann að skoða hug sinn
um þetta sjálfsagða réttlætismál.
Kvennalistinn viðurkennir vandann
en hefur engar lausnir og hefur ekki
gert neitt til að taka á baráttumálum
heimavinnandi fólks, sem flest eru
konur.
Við hinir almennu kjósendur eig-
um rétt á að kreíja öll pólitísku fram-
boðin við þessar kosningar svara við
hvort þau ætla að koma til móts við
baráttumál Landssamtaka heima-
vinnandi fólks.
Okkur nægir ekki að heyra ein-
hvetja loforðarullu, sem er svo svikin
strax eftir kosningar. Við viljum
skrifleg svör eða opinberar yfirlýs-
ingar, nú þegar.
Þann rétt eiga kjósendur að fá
svör frá frambjóðendum um hvað
þeir ætla að hafa sem forgangsverk-
efni eftir kjördag. Er baráttumál
okkar eitt af þeim?
Málefni fjölskyldna á íslandi eru
ekki mjúk mál eins og sumir vilja
vera láta. Þetta eru gallhörð efna-
hags- og undirstöðumál hverrar fjöl-
skyldu í landinu, þau koma öllum
þjóðfélagsþegnum við, því að málefni
Ragnheiður Ólafsdóttir
íjölskyldna og heimila er grunnur
að menningu þjóðfélagsins.
Höfundur er fornmður
Landssamtaka heimavinnandi
fólks.
MEST SELDI
FÓLKSBÍLII EVRÓPU
VOLKSWAGEN
GOLF
KOSTAR NÚ AÐEINS FRÁ KR
891.840
® Sparneytinn ®) Einstök fjöðrun
® Endingargóður @) Aflmikill hreyfill 1,6 l
® Auðveldur í endursölu ® Aflstýri
® Lág bilanatíðni ®) Samlæsing (4ra dyra)
® Ryðvörn í sérflokki ® Þriggja ára ábyrgð
DRAUMABÍLL I AKSTRI
M
HEKLA
LAUGAVEGI 174
SÍMI 695500