Morgunblaðið - 09.05.1991, Blaðsíða 28

.28
, MQHQtíNBLAm EWMKVPAWfi :jWMÁh,iflH
Tónlist og efri árin
eftir Kristínu S.
Pjetursdóttur
Mikil aukning hefur orðið á
umfjöllun um öldrun og málefni
aldraðra á síðustu árum.
Skilningur og viðhorf þeirra sem
yngri eru er smám saman að breyt-
ast og verða jákvæðari, enda hlýt-
ur svo að fara, þar sem eldra fólki
fjölgar með betri lífsmöguleikum.
Þó er það svo að aldraðir eru
minnihlutahópur og samfélagið
hefur jafnvel ákveðnar hugmyndir
um hvernig þeir eigi að haga sér.
Þetta svarar þó auðvitað ekki
til sjálfsmyndar aldraðra (eða er
það?) auk þess sem ekki er hægt
að fella þennan hóp fólks inn í
ákveðið hegðunarmynstur frekar
en aðra aldurshópa.
Einn er sá þáttur í starfi með
eldra fólki og við aðhlynningu þess,
sem of lítill gaumur hefur verið
gefínn hér á landi og tiltölulega
lítið sinnt, en það er markviss notk-
un tónlistar.
Tilgátur um tengsl milli lækn-
ingar og tónlistar eru gamlar, en
fræðigreinin, músíkþerapía, er
ung.
Músíkþerapía notar tónlist til
endurhæfingar líkama og sálar,
hún byggir á notkun allra þátta
tónlistarinnar, allt frá titringi til
stórra sinfónískra verka.
Tónlistin samanstendur af hljóði
og þögn, spennu og slökun og er
í þessum andstæðum fólginn lækn-
ingamáttur.
Þar sem tónlist er notuð til lækn-
inga og þjálfunar þarf auðvitað
sérmenntað starfslið, en hver sem
starfsmaðurinn er þarf samvinnan
milli hans og þess aldraða að
byggjast á trausti og gagnkvæmri
virðingu.
Tónlistin er eðlis síns vegna með
því besta sem völ er á í félagslegu
starfi. Hun hefur verið notuð í
tengslum við hagnýta iðjuþjálfun,
sem hjálpartæki í geðlækningum,
til örvunar athyglisgáfunnar,
ímyndunaraflsins og til útrásar
innri spennu.
Tónlistin örvar næmleik og er
einnig notuð sem sálrænn hvati.
Tjáningarmáti tónlistar er sterkur
og nær til allra mannlegra þátta.
Þekkt er að nota tónlist við
fæðingar og jafnvel á fósturskeiði
og augljóst er að hún á leið að
vitund hins deyjandi.
Tónlistin er því ómetanleg til
félagslegra samskipta, tjáningar,
sköpunar, þjálfunar vegna öldrun-
arsjúkdóma og annars sjúkleika.
Samkvæmt eðli sínu færir tón-
listin fólk saman, virkni eykst og
tilfinningin fyrir hópnum verður
meiri.
Tónlistin þarfnast ekki orða í
túlkun sinni, hún eykur tengsl, en
sundrar ekki.
Það sem lýtur að tónlistariðkun
eldra fólks sem enn hefur nokkuð
góða heilsu, er í eðli sínu ekki frá-
brugðið notkun tónlistar til lækn-
inga. Það er aðeins að þá er tónlist-
in notuð meira sem fýrirbyggjandi
þáttur og verður nú vikið að gildi
markvissrar söngiðkunar í því
sambandi.
Nú, sl. fimm til sex ár, hafa
verið starfandi kórar eldra fólks
hér á laijdi.
Þar hefur meðalaldur verið um
77 ár og fjöldi þeirra sem áhuga
hafa á að taka þátt í því starfí fer
vaxandi og þá um leið einnig þeirra
stjórnenda sem hafa trú á að þetta
sé hægt.
Markmiðið með þessu kórastarfi
er að njóta þess sem tónlistin hef-
ur upp á að bjóða, líkt og að fram-
an greinir og vera virkur þátttak-
andi, að eiga með félögum sínum
ánægjustundir við að vinna saman
að söngiðkun eins góðri og geta
leyfír.
Á íslandi eru starfandi ótal kór-
ar áhugamanna og lærðra og er
engin þörf á að reyna að bæta í
þann flokk.
En þeir eru fáir kórarnir sem
eldra fólkið fyllir, það fóik sem
vegna aldurs er ekki lengur starf-
andi í hinum hefðbundnu kórum,
eða hefur bara ekki fýrr látið verða
af því að fara í kór.
Það kann að vera að einhver
spyrji hvort þannig kórstarf eigi
rétt á sér eða sé til einhvers og
vísast þá til þess er áður er sagt
um fyrirbyggjandi gildi tónlistar-
starfs.
Kórar eldra fólks þurfa að setja
sér markmið líkt og aðrir kórár.
Þeir þurfa að hafa tækifæri til að
koma fram, spreyta sig og miðla
öðrum, en eru þó eðli málsins sam-
kvæmt hafnir yfir gagnrýni þá sem
„venjulegir" kórar þurfa oftast að
lúta.
Þá skapast líka nauðsynleg
tengsl við áheyrendur og eiga þeir
sinn þátt í að forða frá hinni
lúmsku og hættulegu stöðnun og
óvirkni.
Lagaval í kórum hinna eldri
þarf að miða að tilfínningu fyrir
því að ráða við verkefnið og vaxa
með því.
Gleðin er fölskvalaus þegar
árangur er góður og til þess að
ná honum hafa kórar af þessum
toga alla möguleika, því að sönn
sönggleði er annað en linnulaus
ósk um fullkomnun.
Auk þess eigum við tónskáld
meðal kórfélaga, þó ekki hafi þeir
haft hátt um verk sín um dagana.
í kórunum eru verk þeirra flutt
og þarf ekki að fjölyrða um gildi
þess.
Nú stendur fyrir dyrum kóramót
aldraðra, það 4. í röðinni og það
viðamesta. Fleiri kórar eru þátt-
takendur en áður og kór leikskóla-
bama verður einnig með að þessu
sinni.
Kóramótið verður tileinkað ári
söngsins, sem er einmitt nú, 1991.
Þarna koma fram um tvö hundruð
manns, sá yngsti 3 ára og sá elsti
níræður. Kóramótið á sér einkunn-
arorð, svohljóðandi:
Að syngja fullkomlega lýtalaust
er gott.
Að syngja af einlægri sönggleði
er betra.
Að deila með öðrum gleðinni af
söngnum er best.
Það er að upplifa saman ...
Mótið hefst kl. 14 laugardaginn
11. maí, í Fella- og Hólakirkju, en
nánar verður sagt frá því annars-
staðar í blaðinu.
Og því skyldi þá látið staðar
numið við sönginn eingöngu? Það
er ekkert sem mælir gegn því að
markvisst tónlistamám sé stundað
af eldra fólki eins og öðrum aldurs-
hópum, sé áhugi og geta fyrir
hendi.
Þar á ég við nám í hljóðfæra-
leik, tónlistarsögu, hlustun, hljóm-
fræði o.fl.
Kristín S. Pjetursdóttir
„Það viðhorf verður að
skapast í þjóðfélaginu
að það sé svo sjálfsagt
að ekki þurfi að eyða
orðum að því, að hinn
aldraði sé hvarvetna
liðtækur á sama hátt
og allir aðrir hópar
fólks.“
Ég tel það verðugt verkefni og
sjálfsagt að gefa eldra fólki kost
á að nema við þá tónlistarskóla sem
fyrir eru, eða að bjóða upp á slíkt
nám í félagslegu starfí.
Til fyrirmyndar er að Söngskól-
inn í Reykjavík hefur gefíð fólki á
öllum aldri kost á söngnámi.
Einnig má geta þess að boðið
hefur verið upp á tónlistarhlustun
undanfarin ár í felagsstarfí aldr-
aðra í Kópavogi, þó ekki hafi verið
um nám að ræða.
Viðhorf hinna yngri til tónlist-
arnáms aldraðra þarf að vera já-
kvætt og tekið jafn alvarlega og
nám annarra.
Meðal aldraðra íslendinga í dag
eru frekar fáir hljóðfæraleikarar,
en sterk sönghefð og tilfinning
fyrir rödduðum söng.
Þetta mun þó vera að breytast
af augljósum ástæðum og má ætla
að nú fari eldra fólki fjölgandi sem
menntað er í hljóðfæraleik.
Þannig verður auðveldara að
halda uppi tónlistarstarfí meðal
aldraðra, en aldrei má missa sjónar
á félagslegu gildi þess, eða útiloka
þá sem „aðeins eru með sér til
gamans".
Við skulum vona að ekki sannist
að samfélagið vilji ekki fjárfesta í
eldra fólkinu vegna þess að í því
sé ekki nein framtíð, en taumlaus
og grunnhyggin æsku- og hreysti-
dýrkun nútímans gefur ekki mikið
fyrir þroskaða fegurð aldraðra, eða
gefur gaum að getu þeirra.
Það viðhorf verður að skapast í
þjóðfélaginu að það sé svo sjálf-
sagt að ekki þurfí að eyða orðum
að því, að hinn aldraði sé hvar-
vetna liðtækur á sama hátt og all-
ir aðrir hópar fólks.
Og þar sem barn gærdagsins
er maður dagsins í dag og verður
að öllum líkindum öldungur
morgundagsins, ætti að vera auð-
velt að tengja alla þætti ævinnar
saman í eina órofa heild og njóta
undrunarinnar yfír því að vera til
og vita af því.
Höfundur er tónm enn takennari.
Ekkí mitt fólk?
eftirÞorgrím
Þráinsson
Fyrir um það bil 12 árum var
boðað til samkomu í Háskólabíó.
Múgur og margmenni þusti að
og húsið fylltist á svipstundu.
Þarna var hvorki kabarett á ferð-
inni, tónleikar né stórgrínarar
landsins að skemmta þjóðinni,
heldur hópur fólks af öllum stig-
um þjóðfélagsins að segja áfeng-
isvandanum stríð á hendur með
stofnun SÁÁ.
Það var bæði sorglegt og gleði-
legt að sjá hversu margir vildu
ljá samtökum af þessu bagi lið.
Gleðilegt að samtökin skyldu fá
slíkan meðbyr strax í upphafí,
sorglegt að svo margir teldu sig
hafa þau kynni af vandamálinu
að þeir gætu ekki látið sig vanta
þarna. Og þó vantaði stóran hóp
sem hefði líka átt erindi.
Við breytum því víst ekki svo
glatt að skarinn er stór sem glím-
ir við áfengis- og fíkniefni, í einni
eða annarri mynd. Og aldur
þeirra sem ánetjast lækkar sí-
fellt. Enginn, hvorki þú né ég,
getur sagt með neinni vissu að
þetta hendi ekki þá sem okkur
eru kærir. Áfengisvandinn fer
sínar eigin leiðir og allir staðir
eru honum jafn kærir; rétt einsog
kettinum í ævintýri Kiplings.
Við getum engu að síður lagt
hönd á plóg, greitt götu þeirra
sem vilja snúa frá áfengi og
vímuefnunum. Það gerum við
með því að kaupa einn lítinn álf
sem SÁÁ býður til kaups 17. og
18. maí. Þeir eru litlir og léttir
þessir álfar. En margir saman
vega þeir þungt í pyngju samtak-
anna, sem byggja nú eftirmeð-
ferðarstöð fyrir fíknsjúklinga,
Þorgrímur Þráinsson
stöð sem mörg okkar eiga eftir
að þakka upphaf nýs og betra
lífs.
Höfundur er ritstjóri og
rithöfundur.
jyrirviðkvœmon hársvörð
Lactacyd harsapan verndar hársvörðinn og ver
hann þurrki, jafnframt því sem hún vinnur gegn
■ 858 ertingu og flösumyndun ■
* Lactacyd hársápan er mild og
hefur hina góðu eiginleika Lacta
cyd léttsápunnar og inniheldur
auk þess hárnæringu sem mýkir
•fy' ? /: hárið og viðheldur raka þess ■
'zSSs
Lactacyd hársápan fæst með og
Á án ilmcfna í helstu stórmörk-
uðum og að sjálfsögðu í
næsta apóteki ■
■ Á PÚLSINUM föstudags- og
laugardagskvöld 10. og 11. maí
verður hljómsveitin Galíleó. Gal-
íleó leikur fyrst og fremt gullaldar-
rokk og popptónlist. Nýverið hafa
þeir sent frá sér lag á safnplötu
frá Steinum hf. Hljómsveitina
skipa: Sævar Sverrisson, söngur,
Rafn Jónsson, trommur, Orn
Hjálmarsson, gítar, Baldur Sig-
urðsson, bassi, Jens Hansson, sax
og hljómborð. Trúbadorinn Gísli
frá Akranesi kemur fram milli kl.
22-23 en hann hefur verið að hasla
sér völl á Reykjavíkursvæðinu,
m.a. hefur hann leikið á Naustk-
ránni og í Geirsbúð.