Morgunblaðið - 09.05.1991, Blaðsíða 56

MÖR<áíHtel!kaiB> MM5WA(Stífl/9l íRÍAS '19W
m
Minningarorð:
Friðrik Guðjóns-
son útgerðarmaður
Fæddur 9. október 1901
Dáinn 28. aríl 1991
Á morgun, 10. maí, verður Frið-
rik Guðjónsson til moldar borinn í
Görðum á Álftanesi. Hann andaðist
á Landspítalanum 28. apríl sl. eftir
erfið veikindi á nítugasta aldursári.
Ævinlega setur okkur hljóð, þeg-
ar einhver okkur nákominn, vinur
eða velgjörðarmaður, er burtu
kvaddur yfir móðuna miklu. Að vísu
vissum við, sem þekktum Friðrik
vel, að hveiju stefndi, þótt þjáning-
ar sínar reyndi hann að dylja sínum
nánustu til hinsta dags. En minn-
inguna um Friðrik Guðjónsson fær
dauðinn ekki tekið. Mér er hún
kærari en svo, að henni verði lýst,
enda náði vinátta okkar yfir rösk
60 ár samfellt.
Friðrik Guðjónsson fæddist á
Fossi í Vesturhópi, Húnavatnssýslu.
Foreldrar hans voru Guðjón Helga-
son ættaður úr Vopnafirði og kona
hans, Kristín Árnadóttir, frá Hörg-
hóli í Vesturhópi. Síðast voru þau
búsett á Akureyri.
Friðrik var uppalinn á Harastöð-
um í Vesturhópi til nítján ára ald-
urs og voru fósturforeldrar hans
Gunnar Jóhannsson og Steinunn
Bjarnadóttir. Þau reyndust honum
sem bestu foreldrar. Friðrik end-
urgalt elsku þeirra og umhyggju
ríkulega, þegar þau þurftu þess
með.
Innan við tvítugt fór Friðrik af
litlum efnum, en meðfæddum
áhuga og sjálfstrausti til náms í
Gagnfræðaskólanum á Akureyri og
lauk þaðan gagnfræðaprófi. Stund-
aði síðan nám við Menntaskólann í
Reykjavík 1927 og lauk þaðan stúd-
entsprófi. Hann lauk kennaraprófi
ári síðar eða 1928.
Meðan Friðrik var við nám vann
hann við sfldarverkun á Siglufirði
yfir sumartímann. Þann 19. maí
1928 steig Friðrik sitt mesta gæfu-
. spor á langri lífsleið er hann kvænt-
ist Ástríði Guðmundsdóttur, sjó-
manns í Reykjavík Guðmundssonar
og konu hans Margrétar Ólafsdótt-
ur. Ástríður lifir mann sinn við
bærilega heilsu, þó komin sé á tí-
ræðisaldur. Hún á sitt heimili á
Hrafnistu í Hafnarfirði, sem Friðrik
hafði tryggt þeim hjónum með sinni
fyrirhyggju. Þar leið þeim vel eftir
langa en óvenju farsæla og litríka
starfsævi.
Að námi Friðriks loknu héldu
ungu hjónin til Siglufjarðar og þar
festu þau sér heimili og bjuggu þar
að undanskildum árunum 1935 til
1937 að Friðrik var skólastjóri og
oddviti á Hellissandi.
Þá flyst hann til Siglufjarðar aft-
ur með fjölskyldu sína, og gerist
þar kennari á vetrum, en á öðrum
tíma fékkst hann við útgerð. Fór
hægt af stað, en sótti með aðgæslu
fram, uns hann var orðinn einn af
þekktustu athafnamönnum Siglu-
fjarðar. Hann kom mikið við sögu
atvinnumála fyrir hönd vinnuveit-
enda og hafði þá ekki síður í huga
hagsmuni þein-a er eingöngu unnu
störf sín hörðum höndum. Hann rak
um langt árabil Hraðfrystihúsið
Þ.ÞORGRfMSSON&CO
Ármúla 29, Reykjavík, sími 38640
Hrímni hf., sem frysti fisk og síld
jafnframt söltun síldar. Einnig rak
hann Hraðfrystihús á Skagaströnd
með öðrum. Hann var umboðsmað-
ur erlendra síldveiðiskipa er bæki-
stöð höfðu á Siglufirði, svo og flutn-
ingaskipaeigenda flest allra þeirra
skipa, sem þjónustu þurftu á að
halda hér við land. Eins og af ofan-
rituðu má sjá, var Friðrik Guðjóns-
son mikill athafnamaður til lands
og sjávar á þeim árum þegar síld,
karfi og þorskur var einn mesti
gjaldeyrisstofn þjóðarinnar.
Fyrstu kynni mín af Friðrik Guð-
jónssyni hófust á þann veg, að við
þrír félagar báðum hann að kenna
okkur nokkuð af því námsefni í ein-
katímum heima hjá sér, sem komið
gæti að gagni við inntökupróf í
framhaldsskóla. Það var auðsótt og
kom að fullu gagni. Frá þessum
námstímum á heimili Friðriks og
frú Ástríðar konu hans þróaðist sú
vinátta mín við þau hjón og börn
þeirra, sem aldrei hefur skuggi á
fallið.
Með tímanum æxlaðist það svo,
að ég var um langt árabil starfs-
maður Friðriks við fjölþætt verk-
efni. Fijálslyndi hans og vinátta í
starfi var í fullu samræmi við skap-
gerð hans.
Heimili hans og frú Ástríðar var
mér jafnt opið, sem mitt eigið væri.
Þar var opið hús íslenskum vinum
húsbóndans, sem og erlendum.
Húsmóðirin lét sér hvergi bregða
þótt erlenda sendiherra með föru-
neyti bæri áð garði, jafnvel þótt
húsbóndinn væri víðs fjarri, starfs
síns vegna.
Ég var oft vitni að því, með hví-
líkri reisn hún tók á móti slíkum
gestum. Þá þótti mér gaman að
vera eins og einn af fjölskyldunni.
Það fór að hausta í Siglufirði,
atvinna dróst saman, síldin blessuð
hætti komu sinní að Norðurlandi.
Fólk hætti að sækja sumaratvinnu
í síldarbæinn, sem útlendingar
þekktu sumir hveijir betur en
Reykjavík.
Árið 1955 fluttu Friðrik Guðjóns-
son og fjölskyldan hans í Garða-
hrepp, þar sem hann hélt umboðs-
störfum sínum áfram fyrir hina
erlendu viðskiptavini sína í sjávar-
afurðum, meðan heilsan entist.
Nú er þessi þjóðkunni athafna-
maður allur. Ég kveð hann með
hrærðum huga og þökk fyrir það
hve mikill og sannur vinur hann var
mér frá fyrstu kynnum til hinstu
stundar.
Hann var góður maður í orðsins
fyllstu merkingu.
Ég sendi eiginkonu hans, frú
Ástríði, börnum, tengdafólki og af-
komendum mínar innilegustu sam-
úðarkveðjur.
Guð blessi minningu Friðriks
Guðjónssonar.
Björn Búason
Föstudaginn 10. maí kl. 13.30
fer fram frá Dómkirkjunni í Reykja-
vík líkför Friðriks Guðjónssonar,
útgerðarmanns, er lengi átti heim-
ili á Siglufirði, en hin síðari ári í
Silfurtúni í Garðabæ og Reykjavík.
Hann lést í Landspítaianum 28.
f.m.
Foreldrar hans voru hjónin Krist-
ín Árnadóttir, bónda að Hörgshóli
í Vesturhópi og konu hans Ingi-
bjargar Jónatansdóttur og Guðjón
Helgason er átti ættir að rekja til
Vopnafjarðar og í Suður-Þingeyjar-
sýslu. Helgi faðir hans var búsettur
að Gunnarsstöðum . á Langanes-
strönd, en koná hans Hólmfríður
Jónsdóttir var systurbarn við Frið-
jón Jónsson bónda á Sandi í Aðal-
dal, föður Guðmundar skálds.
Börn Guðjóns og Kristínar voru
átta, fimm synir og þijár dætur.
Bræðurnir Ingvar, Gunnlaugur,
Árni og Frímann eru allir látnir.
Elsta systirin, Guðný, lést 4. nóv-
ember sl. og Frímann 12. júní á
liðnu ári og nú Friðrik og hafa því
þijú systkinanna safnast til feðra
sinna á tæpu ári.
Á lífi eru systurnar Hólmfríður,
en fyrri maður hennar var Georg
Pálsson, bókari, og bjuggu þau á
Akureyri og Siglufirði, en eftir lát
hans fluttist hún til Reykjavíkur og
síðar giftist hún Árna Pálssyni,
byggingameistara í Reykjavík, en
hann er nú látinn.
Þá er Ásta Zoega, ekkja Krist-
jáns Zoega, kaupmanns í Reykja-
vík.
Friðrik fæddist að Fossi í Vestur-
hópi, en nokkurra vikna gamall var
hann tekinn í fóstur af hjónunum
Gunnari Jóhannssyni og Steinunni
Bjarnadóttur, er bjuggu að Hara-
stöðum í sömu sveit, og þar ólst
hann upp þar til hann um átján ára
fer til foreldra sinna er þá bjuggu
á Akureyri, en faðir hans vann þá
við verkstjórn og fiskmat.
Fósturforeldrar Friðriks áttu eina
dóttur barna, Ingibjörgu, er síðar
varð húsfreyja að Gröf í Víðidal,
gift Gunnari Jónssyni þónda. Þau
eru ríú bæði látin.
Auk þess að taka Friðrik í fóstur
tóku sæmdarhjón þessi annað fóst-
urbarn, telpu að nafni Magnea Hin-
riksdóttir, giftist hún Finni Sigurðs-
syni, múrara í Stykkishólmi, áttu
þau tvo syni er búa í Stykkishólmi,
en foreldrarnir eru látnir.
Friðrik hefir sagt mér að hann
hafi fengið gott atlæti hjá fósturfor-
eldrum sínum og minntist þeirra
ætíð með hlýju.
Er þaú voru orðin ellimóð og
urðu að hætta búskap tók hann þau
til sín á heimili sitt á Siglufirði og
þar voru þau þar til Gunnar lést
1949, en nokkru eftir lát hans flutti
Steinunn fósturmóðir hans að Gröf
til Ingibjargar dóttur sinnar og lést
þar.
Er Friðrik flutti til Akureyrar til
foreldra sinna hóf hann nám í Gagn-
fræðaskólanum og lauk þar gagn-
fræðaprófi en síðar lá leið hans
suður í hinn almenna menntaskóla
í Reykjavík og brautskráðist þar
stúdent 1927.
Árið síðar 1928 lauk hann kenn-
araprófi en 19. maí kvæntist hann
eftirlifandi konu, Ástríði Sigurrósu
Guðmundsdóttur úr Reykjavík.
Fluttu þau ungu hjónin til Siglu-
fjarðar og þar var hann kennari við
barnaskólann í nokkur ár.
Á sumrin vann hann að síldar-
söltun. Eftir síldarleysissumarið
1935 réðst hann sem skólastjóri og
oddviti í Neshrepp utan Ennis, Hell-
issand, og var fjölskyldan þar í tvö
ár. Þá var á ný flutt til Siglufjarðar
og verður þá aðalstarf hans við
útgerð og síldarsöltun og varð hann
brátt með umsvifamestu síldarsalt-
endum á Siglufirði.
Árið 1955 flytur hann með fjöl-
skyldu sína suður, sest að í Silfur-
túni í Garðabæ og eftir það vann
hann mest við síldarmóttöku fyrir
sænska og finnska síldarkaupend-
ur.
Þau hjóffin eignuðust þijár dæt-
ur, Kristínu Ástu sem er gift Frið-
riki Hafsteini Sigurðssyni vélstjóra
í Reykjavík, Grétu, gifta Sigmari
Ólasyni vélstjóra, búsett á Reyðar-
firði og eiga þau þijú börn, eina
dóttur og tvo syni, Steinunni, er
heitin er eftir fóstumóður Friðriks
og gift er Jóni Árnasyni, borgar-
starfsmanni í Reykjavík. Börn
þeirra eru fimm, 3 synir og tvær
dætur.
Friðrik, elsti sonur Steinunnar
og Jons, nú lektor við Háskóla Is-
Iands, er fæddur á heimili afa síns
og ömmu á Siglufirði og alinn upp
hjá þeim að verulegu leyti. Einnig
var dóttir Grétu, Ásta Magnea, á
heimili afa síns og ömmu til fimm
ára_ aldurs.
Áður en Friðrik kvæntist átti
hann son, Braga, prófast í Kjalar-
nesþingum og prestur í Garðapre-
stakalli. Séra Bragi er kvæntur
Katrínu Eyjólfsdóttur frá Eskifirði.
Eiga þau fjögur börn, tvær dætur
og tvo syni. Auk þess átti Friðrik
tvær dætur, Gunni, starfsmaður á
Veðurstofu íslands, er gift var Sig-
uijóni Jóhannessyni, leikmynda-
teiknara og eru börn þeirra tvö,
drengur og stúlka. Yngst er Fjóla
Guðrún, gift Haraldi Jóhannessyni,
framkvæmdastjóra á Seltjarnar-
nesi, og eiga þau tvö börn, dreng
og stúlku. Þó að Friðriks verði jafn-
an minnst sem eins litríkasta og
umsvifamesta athafnamanns á
Siglufirði, þá er einnig víst að hans
verður og minnst sem mjög hæfs
kennara og skólastjóra og þau
ummæli hefi ég eftir frú Guðrúnu
Björnsdóttur frá Kornsá er var skól-
astjóri á Siglufirði.
Árið 1941 keypti Friðrik hús það
á Siglufirði, er Guðmundur Hall-
grímsson, héraðslæknir, og Camilla
Thors höfðu búið í en hús þetta var
með stærri og glæsilegri húsum og
húseigninni fylgdi stór garður eða
réttara sagt tún, en slíkt var ótítt
á Eyrinni.
Heimili þeirra hjóna var menn-
ingarlegt, búið mjög smekklegum
og vönduðum húsmunum og bóka-
safn var þar meira en á öðrum
heimilum enda hafði Friðrik ánægju
af lestri góðra bóka, þó sérstaklega
þjóðlegum fróðleik.
Garðurinn eða túnið sem fylgdi
húsi þeirra var það stórt að Friðrik
gat haft hesta sína þar, en hann
var mikill hestaunnandi og gaf sér
ætíð góðan tíma til þessara tóm-
stunda.
Hann var stórbrotinn í öllu því
er hann tók sér fyrir hendur, gleði-
maður er naut líðandi stundar en
undir hijúfu yfirborði var hann við-
kvæmur og öllum vildi hann vel og
gott gera og til þess færi ég um-
mæli Sverris Hermannssonar bank-
astjóra en hann minnist á Friðrik
í bókinni „Skýrt og skorinort“ eftir
Indriða G. Þorsteinsson, rithöfund,
én Sverrir ásamt skólabræðrum úr
MA rak síldarsöltun á Siglufirði,
Ými.
Hafði honum lánast með harð-
fylgi að fá sérsöltun á kryddsíld,
460 tunnur, og er það hafði tekist
var síldin skoðuð og seld sænskum
kaupanda fyrir hátt verð, en hann
gekk síðan á bak orða sinna, neit-
aði móttöku, taldi síldina vera þráa
og ætlaði að kaupa af öðrum. Þetta
skipti hina ungu síldarsaltendur
verulegu máli og lýsit' Sverrir á
myndrænan hátt og á kjarnmiklu
máli þessum viðskiptum.
Hann leitaði til Friðriks er tók
honum vel, þó nótt væri komin,
hringdi þegar í síldarkaupendur
erlendis og tókst strax að selja síld-
ina á því verði sem upphaflega var
um samið og varð því hagsmunum
hinna ungu síldarsaltenda boi'gið.
Friðrik var meðalmaður að hæð,
þrékvaxinn, allur hinn vörpulegasti,
stórskorinn í andliti, skolhærður,
enni hátt, breiðleitur, augu grá og
hvöss.
Hann bar jafnan gleraugu, því
sjón hans var eigi góð, svo var og
hjá öllum þessum bræðrum.
Svipur hreinn og upplitsdjarfur.
Þau hjónin fluttu á Hrafnistu i
Hafnarfirði 1982 og höfðu þar vist-
lega íbúð og undu hag sínum vel.
Fyrir 2-3 árum veiktist Friðrik en
hann hafði lengi þjáðst af sykur-
sýki. Kom þar að, að hann þurfti
að gangast undir skurðaðgerð og
vinstri fótur tekinn af ofan hnés
og eftir það var hann bundinn hjóla-
stól, en andlega heill. Hann varð
því að vera á sjúkradeild síðustu tvö
árin, en kom daglega inn í íbúð
konu sinnar á Hrafnistu og var þar
meginhluta dagsins.
Þau hjónin voru mjög samrýnd
og Ástríður hjúkraði honum allt sem
hún mátti og orkaði og fyrir það
var hann þakklátur.
Hann sagð ætíð, er spurt var um
líðan hans, að sér liði vel og ekki
kvartaði hann yfir einu né neinu
og reyndi að styrkja konu sína allt
svo sem hann mátti, en Ástríður
er orðin lasin og mjög sjóndöpur.
Þakklátur var hann forstöðu-
manni og forstöðukonu Hrafnistu,
hjúkrunarliði og læknum fyrir alla
umönnun og umsjá.
Friðrik verður lagður til hinstu
hvíldar að Görðum, en er þau hjón-
in bjuggu í Silfurtúni, höfðu þau
þá jiegar kosið sér legstað þar.
Ég votta ekkju hans, frú Ástríði,
dýpstu samúð svo og börnum og
öðrum vandamönnum.
Björn Ingvarsson
Á fyrri helmingi þessarar aldar
— og nokkuð fram á þann síðari —
var Siglufjörður miðstöð síldveiða
og síldariðnaðar í landinu. „Silfur
hafsins" var einn af gildari þáttum
i þjóðarbúskapnum og Siglufjörður
einn af hornsteinum verðmæta-
sköpunar í landinu. Margir athafna-
menn settu svip á síldarbæinn á
þessum gömlu og góðu dögum.
Þeirra á meðal vóru bræðurnir
Ingvar og Friðrik Guðjónssynir,
sem báðir stóðu fyrir útgerð og síld-
arsöltun í áratugi. Ingvar er látinn
fyrir mörgum árum, en Friðrik, sem
lézt 28. apríl sl. á nítugasta aldurs-
ári, verður jarðsettúr frá Dómkirkj-
unni í Reykjavík klukkan 13.30 á
morgun [föstudaginn 10. maí].
Friðrik Guðjónsson var fæddur
9. október 1901. Foreldrar hans
vóru Kristín Árnadóttir og Guðjón
Helgason. Þau eignuðust átta böm.
Eftir lifa tvær systur, Hómfríður
og Ásta. Friðrik ólst upp hjá fóstur-
foreldrum, Steinunni Bjarnadóttur
og Gunnari Jóhannssyni, Harastöð-
um í Þverárhreppi í Vestui'-Húna-
vatnssýslu.
Árla ævinnar stóð hugur Friðriks
tii náms og framtaks. Grunnmennt-
un hlýtur hann í heimahögum, en
sautján ára gamall heldur hann til
náms á Akureyri. Þaðan lá leiðin í
Menntaskólann í Reykjavík. Þar
lýkur hann stúdentsprófi 1927.
Kennarapróf tók hann ári síðar.
Árið 1928 kvæntist Friðrik eftir-
lifandi konu sinni, Ástríði S. Guð-
mundsdóttur, ættaðri úr Reykjavík.
Sama ár flytjast þau til Siglufjarð-
ar. Friðrik varð kennari við Barna-
skóla Siglufjarðar en tók jafnframt
nemendur á heimili þeirra hjóna.
Ástríður og Friðrik héldu heimili
í Siglufirði til ársins 1955, ef undan
eru skilin árin 1935-1937, en þau
ár var hann skólastjóri á Hellis-
sandi, þar sem hann gegndi einnig
oddvitastarfi um sinn. En Siglu-
fjörður varð vettvangur hans lengst
af starfsævinnar. Hann hóf atvinn-
urekstur þar, fyrst ásamt kennslu,
en starfaði síðan alfarið við útgerð
og síldarsöltun. Hann var alla tíð
vel látinn og virtur vinnuveitandi.
Þau hjón, Ástríður og Friðrik,
voru vinsæl og vinmörg. Heimili
þeirra lá um þjóðbraut þvera í þeirra
orða beztu merkingu. Þar mætti
gestkomendum allt í senn: reisn,
menningarbragur og ljúfmennska.
Ekki skemmdi það heimilisbraginn
að húsbóndinn var félagslyndur,
fjölfróður, og skemmtilegur maður,
sem hafð gott lag á að létta lund
viðmælenda sinna. Þau góðu hjón
settu svip sinn á Siglufjörð um langt
árabil.
Friðrik Guðjónsson lifir í minn-
ingu þeirra, sem þekktu hann bezt,
sem góður drengur, dugmikill at-
hafnamaður og ljúfur og skemmti-
legur persónuleiki. í þeirra hópi eru
börnin hans sex: séra Bragi, Kristín
Ásta (Stella), Gréta, Steinunn,
Gunnur og Pjóla.
Ég á bjartar og góðar minning-
ar, tengdar heimili þeirra Ástríðar
og Friðriks. Ég kveð genginn heið-
ursmann með söknuði og þakklæti
og bið honum Guðs handleiðslu.
Eftirlifandi konu hans og bömum
sendi ég og fjölskylda mín innilegar
samúðarkveðjur.
Stefán Friðbjarnarson