Morgunblaðið - 07.06.1991, Blaðsíða 1

64 SIÐUR B/C/D
126. tbl. 79. árg.
FÖSTUDAGUR 7. JÚNÍ 1991
Prentsmiðja Morgunblaðsins
Ráðstefna um frið í
Mið-Austurlöndum;
Ný ummæli
Levys draga
úr bjartsýni
Jerúsalem. Reuter.
UTANRÍKISRÁÐHERRA ísra-
els, David Levy, dró í gær til
baka orð sín um að ráðstefna
um frið í Mið-Austurlöndum
gæti orðið að veruleika áður en
langt um líður og sagði að kröf-
ur Sýrlendinga settu enn strik
í reikninginn. Levy, sem stadd-
ur er í París þar sem hann hef-
ur hitt að máli ýmsa evrópska
ráðamenn, hafði áður sagst von-
ast til þess að hægt yrði að
halda ráðstefnuna innan fárra
vikna.
„Það er ekki einungis undir
ísraelum komið, heldur einnig
aröbum,“ sagði Levy. „Við viljum
fyrir okkar leyti að ráðstefnan
verði haldin eins fljótt og unnt er
en Sýrlendingar verða einnig að
láta af kröfum sínum og ryðja
ýmsum hindrunum úr vegi,“ sagði
hann.
Svo virðist sem ummæli Levys
á miðvikudag um friðarráðstefnu
sem haldin yrði innan skamms og
um hlutverk Evrópubandalagsins
í slikri ráðstefnu hafi komið Yitz-
hak Shamir, forsætisráðherra
ísraels, og fleiri ráðherrum í ríkis-
stjórn hans á óvart. Shamir sagði
í gær að hann væri að bíða eftir
að Levy kæmi heim svo hann
gæti fengið skýringu á ummælum
hans.
Háttsettur embættismaður í
ísrael, sem ekki vildi láta nafn
síns getið, sagði hreint út: „Við
höfum ekki hugmynd um hvað
maðurinn er að tala.“
Levy hefur áður talað af bjart-
sýni um friðarviðræður, en síðan
verið gagnrýndur af_ öðrum ráð-
herrum í ríkisstjórn ísraels.
Reuter.
Quayle í Austur-Evrópu
Dan Quayle, varaforseti Bandaríkjanna, kom í gær
til Tékkóslóvakíu frá Póllandi en hann er nú á ferð
um Austur-Evrópu. Sagði Quayle í gær að það sem
ríki Austur-Evrópu þyrftu væri ekki vestræn aðstoð
heldur viðskipti við Vesturlönd. Varaforsetinn sagði
að vörum frá Austur-Evrópu yrði opnuð eins greið
leið inn á Bandaríkjamarkað og kostur væri á. Hvatti
hann ríki Evrópubandalagsins til að gera slíkt hið
sama. Á myndinni sést Quayle veifa til vegfarenda
fyrir utan Prag-kastala ásamt Vaclav Havel, forseta
Tékkóslóvakíu.
Búlgarar:
Gangast við
„regnhlíf-
armorðinu“
The Daily Telegraph.
KRISTO Danov, innanríkisráð-
herra Búlgaríu, hefur staðfest að
búlgarska leynilögreglan stóð að
baki morðinu á Georgi Markov,
rithöfundi og blaðamanni hjá
breska útvarpinu, BBC, árið 1978.
Var hann myrtur með þeim hætti
að eitruðum regnhlífaroddi var
stungið í síðu hans þar sem hann
stóð og beið eftir strætisvagni.
Þetta er er talið staðfesta að Tod-
or Zhívkov, sem var við völd í Búlg-
aríu þegar ódæðið var framið og
Markov fór hörðum orðum um í end-
urminningum sínum, hafi gefið skip-
unina um morðið. Zhívkov var hrak-
inn frá völdum árið 1989.
Markov var stunginn með regn-
hlífaroddi sem roðinn var seinvirku
eitri og kenndi hann sér einskis meins
í fyrstu. Hann lést fjórum dögum
síðar, en þó ekki fyrr en hann hafði
gert sér grein fyrir því hvernig eitrið
barst í líkama sinn. Hann hafði feng-
ið aðvörun um að eitrað myndi fyrir
honum og gat lagt saman tvo og tvo
þegar eitrið tók að hafa áhrif.
Gorbatsjov Sovétforseti heimsækir Svíþjóð:
Varar við afskiptum af inn-
anríkismálum Sovétmanna
Stokkhólmi. Reuter.
MÍKHAÍL Gorbatsjov Sovétforseti, sem hcimsótti Sfokkliólm í gær,
sagði að stuðningur Svía við sjálfstæðiskröfur Eystrasaltsþjóðanna
mætti ekki Ieiða til afskipta af innanríkismálum Sovétríkjanna.
Gorbatsjov ræddi við Ingvár Carls-
son, forsætisráðherra Svíþjóðar, og
var sjálfstæðisbarátta Eystrasalts-
þjóðanna helsta umræðuefni þeirra.
Gorbatsjov sagði við fréttamenn eftir
fundinn að þeir hefðu verið sammála
um að sovéska stjórnarskráin tryggði
sjálfsákvörðunarrétt Eystrasalts-
þjóðanna. „Á hinn bóginn má stuðn-
ingur nágrannaþjóða ekki leiða til
afskipta af innanríkismálum Sov-
étríkjanna, einkum þegar við erum
að koma á umbótum," sagði
Gorbatsjov.
Carlsson sagði síðar á blaða-
mannafundi að hann hefði sagt við
Gorbatsjov að ekki mætti bijóta á
sjálfsákvörðunarrétti Eystrasalts-
þjóðanna og leysa bæri deiluna með
Utanríkisráðherrafundur NATO:
Ákveðið að stórauka sam-
starf við ríki Austur-Evrópu
Kaupmannahöfn. Reuter.
Utanríkisráðherrar Atlantshafsbandalagsins (NATO) ákváðu á fundi
sínum í Kaupmannahöfn i gær að stofna til mun nánara samstarfs við
Sovétríkin og ríki Austur-Evrópu á sviði stjórnmála og varnarmála. I
yfirlýsingu sem gefin var út í gær segja ráðherrarnir að öryggi NATO-
ríkja sé nátengt öryggi allra annarra Evrópuríkja.
Eitt helsta mál fundar utanríkis-
ráðherranna í Kaupmannahöfn, sem
heldur áfram í dag, er að móta fram-
tíðarafstöðu bandalagsins til Sov-
étríkjanna og annarra ríkja Austur-
Evrópu að kalda stríðinu loknu.
Manfred Wörner, framkvæmdastjóri
NATO, sagði í ræðu sem hann hélt
við setningu fundarins, að það væri
gríðarlega mikilvægt fyrir hagsmuni
aðildarríkjanna að stöðugleiki, lýð-
ræði og hagsæld efldist í Mið- og
Austur-Evrópu.
I yfirlýsingu sem ráðherrarnir
gáfu út segir m.a. að NATO vilji
ekki nýta hina breyttu stöðu í Evr-
ópu einhliða sér í vil né heldur ógna
lögmætum hagsmunum einhvers rík-
is. Það sé ekki ætlunin að einangra
neitt eitt ríki. „Efling og varðveisla
lýðræðislegra samfélaga og frelsi
þeirra frá hvers kyns valdbeitingu
eða kúgun varðar okkur beint," seg-
ir m.a. í yfirlýsingu ráðherranna.
Hefur þetta verið túlkað sem skila-
boð til ríkja Austur-Evrópu um að
bandalagið muni vemda hagsmuni
þeirra en einnig til Sovétmanna um
að þrátt fyrir það sé ekki ætlunin
að einangra þá.
James Baker, utanríkisráðherra
Bandaríkjanna, sagði í ræðu allt tal
um umfangsmikla vestræna fjár-
hagsaðstoð til að rétta við efnahag
Sovétríkjanna óraunhæft. Sovét-
menn yrðu að ryðja brautina til nýrr-
ar framtíðar upp á eigin spýtur.
Fyrst yrðu þeir að hjálpa sjálfum sér.
í yfirlýsingu sinni sögðust utanrík-
isráðherrarnir styðja „lögmætar
óskir Eystrasaltsþjóðanna" og skor-
uðu á Moskvustjórnina að leysa deil-
urnar við Eystrasaltsríkin með
samningum.
Óttast var að deilur myndu koma
upp milli Frakka og annarra banda-
lagsþjóða á fundinum en Frakkar
hafa löngum barist gegn forystuhlut-
verki Bandaríkjanna innan NATO.
Ráðherrarnir leystu þetta með því
að leggja áherslu á Ráðstefnuna um
öryggi og samvinnu í Evrópu (RÖSE)
sem vettvang samvinnu evrópskra
ríkja.
Sjá nánar frétt á bls. 20.
samningaviðræðum, ekki valdbeit-
ingu. Hann gagnrýndi einnig skýrslu
sovésks saksóknara, sem komst að
þeirri niðurstöðu að engar sannanir
væru fyrir því að sovéskir hermenn
hefðu drepið 13 óbreytta borgara
sem biðu bana er hennennimir réð-
ust á sjónvarpsbyggingu í Vilnius,
höfuðborg Litháens.
Svíar urðu fyrstir á eftir þýskum
nasistum til að viðurkenna innlimun
Eistlands, Lettlands og Litháens í
Sovétríkin árið 1940. Sænska stjóm-
in lýsti hins vegar yfir stuðningi við
sjálfstæðiskröfur Eystrasaltsþjóð-
anna í fyrra.
Carl Bildt, leiðtogi íhaldsflokksins
sænska, sagði að hann og fleiri
stjómarandstöðuleiðtogar hefðu tjáð
Gorbatsjov að þeir styddu sjálfstæð-
isbaráttu Eystrasaltsþjóðanna og
Sovétleiðtoginn hefði svarað „á
herskáan hátt“.
Stuðningsmenn sjálfstæðisbaráttu
Eystrasaltsþjóðanna efndu til mót-
mæla í Stokkhólmi meðan á eins
dags heimsókn Gorbatsjovs til borg-
arinnar stóð.
Allan Larsson, fjármálaráðherra
Svíþjóðar, sagði í gær að Sovétmenn
myndu ekki fá stórfellda fjárhagsað-
stoð á fundi leiðtoga sjö helstu iðn-
ríkja heirns 15.—17. júlí en nú virð-
ist næsta víst að Gorbatsjov muni
hitta leiðtogana á fundinum. Hefur
hann sóst eftir því að fá að koma á
fundinn til að gera grein fyrir brýnni
þörf Sovétmanna á umfangsmikilli
vestrænni efnahagsaðstoð. Allan
Larson sagði vestræna fjármála- og
utanríkisráðherra vera sammála' um
að stórfelld aðstoð væri óviðeigandi.