Morgunblaðið - 19.06.1991, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 19. JÚNÍ 1991
Hvað er að gerast á Heilsu
hælinu í Hveragerði?
Frá stjórn NLFÍ
Er spurning sem heyrist oft þessa
dagana og svo virðist sem frásögn
fjölmiðla fari fyrir ofan garð og
neðan hjá mörgum. Því áleit stjórn
Náttúrulækningafélags íslands að
rétt væri að útbúa nokkurs konar
fréttaskýringu til þess að auðvelda
mönnum að átta sig á framvindu
þessa máls.
Hverjir deila?
Yfirlæknar Heilsuhælisins, þeir
Gísli Einarsson og Snorri Ingimars-
son annars vegar, stjórn Náttúru-
lækningafélagsins, Heilsuhælisins
hins vegar. Inn í málið hafa síðan
blandast heilbrigðisyfirvöld og
Læknafélag íslands. En áður en
lengra er haldið skulum við aðeins
líta á nokkur grundvallaratriði.
Hver á Heilsuhælið?
Heilsuhælið er í eigu Náttúru-
lækningafélags íslands sem er sam-
tök áhugamanna um náttúrulækn-
ingar. Fyrsti forseti þess og aðal-
hvatamaður var Jónas Kristjánsson
læknir árið 1939. í lögum NLFÍ
segir: „Tilgangi sínum hyggst fé-
lagið ná með því að vinna að stofn-
un heilsuhæla þar sem beitt er nátt-
úrulegum heilsuverndar- og lækn-
ingaraðferðum." Félagar eru nú um
700 talsins. Á vegum félagsins eru
haldnir árlegir fræðslufundir og
gefin út fréttabréf og á skrifstofu
þess í Reykjavík er gefið út elsta
tímarit landsins: Heilsuvernd.
Heilsuhælið í Hveragerði var byggt
árið 1950 og bygging heilsuhælis á
Akureyri er á lokaáfanga.
Heilsuhæli eða sjúkrahús —
daggjöld og sérdaggjöld
Upphaflega var draumur Jónasar
Kristjánssonar sá að stofna heilsu-
hæli í líkingu við þau sem þekkjast
í nágrannalöndum okkar þar sem
fólk getur sótt sér hressingu og
heilbrigði þó það sé ekki sjúkt. En
þörf ríkisins fyrir pláss fyrir endur-
hæfingarsjúklinga hefur gert það
að verkum að Heilsuhælið hefur
smám saman þróast í átt að sinna
eingöngu dvalargestum er þangað
koma með tilvísun læknis og ríkið
sér um að greiða daggjöld fyrir.
Heilsuhælið hefur þó sérstöðu, í
fyrsta lagi vegna þess að dvalar-
gestir borga nokkurn hluta dvalar-
gjaldsins (u.þ.b. 16%) ognefnistþað
gjald sérdaggjald og í öðru lagi
vegna þess að þar er aldrei tekið á
móti ósjálfbjarga sjúklingum.
Heilsuhælið í Hveragerði er því
nokkurs konar blanda af heilsuhæli
og endurhæfingarstofnun en það
leikur þó enginn vafí á að það er
sjálfseignarstofnun.
Um hvað er deilt?
Upphaflega var ágreiningur um
fræðslumál á Heilsuhælinu. Þegar
ákveðið var að stórauka fræðslu og
jafnvel stofna sérstakan heilsuskóla
á vegum NLFÍ töldu nýskipaðir
yfirlæknar sig eiga að hafa alla
umsjón með og bera ábyrgð á allri
fræðslu. Stjórnendur Heilsuhælisins
ætluðu læknum ekki að skipuleggja
námskeið sem m.a. fjölluðu um
heilbrigða lifnaðarhætti, mataræði,
næringarfræði, lífræna ræktun,
jurtatekju o.m.fl. Hugmynd stjórnar
var að stofna skólaráð sem yfir-
læknarnir ættu að sjálfsögðu aðild
að. Út frá þessu spunnust deilur
sem ágerðust ört og fljótlega hófu
yfirlæknarnir bréfaskriftir með
þungum ásökunum og ákærum á
stjóm Heilsuhælisins. Upphaflega
báru yfirlæknamir mál sitt upp við
landlækni, því næst við Læknafélag
ís'.ands og fleiri stéttarfélög, þá
Heilbrigðis- og tryggingamálaráð-
herra.
Þáttur Jóhannesar
Agústssonar
Á sama tíma höfðu stjórnarmenn
NLFÍ átt í sérkennilegum sam-
starfsörðugleikum við einn stjórnar-
manna, Jóhannes Ágústsson. Jó-
hannes neitaði öllum tillögum sem
ffam komu á fundum, þegar honum
þóknaðist á annað borð að mæta.
Hann neitaði að svara öllum spurn-
ingum sem fyrir hann voru lagðar
en lagði fram skriflegar tillögur um
brottrekstur forseta NLFÍ, forstjóra
NLFÍ, rekstrarstjóra NLFÍ, lög-
fræðing samtakanna og var þá
upptalinn meiri hluti fundarmanna.
Jóhannes skrifaði ennfremur langt
bréf til stjómar NLFÍ með órök-
studdum ásökunum og skulu hér
nefndar nokkrar þær helstu: fjár-
málaóreiða, hlunnindi yfírmanna,
vinna starfsmanna Heilsuhælisins á
vegum einkaaðila, vanhæfni stjórn-
armanna og yfírmanna Heilsuhæl-
isins o.m.fl. Stjórn NLFÍ skildi ekki
ástæður Jóhannesar fyrir þessum
ásökunum né hvað fyrir honum
vakti og kaus að haida að sér hönd-
um. Fyrrnefnt bréf, sem merkt var
trúnaðarmál, fór þó víðar en til
stjómar NLFÍ, þ. á m. til heil-
brigðis- og tryggingamálaráðuneyt-
isins og varð það síðan, ásamt bréf-
um frá yfirlæknum, tilefni rann-
sóknar Ríkisendurskoðunar á fjár-
reiðum Heilsuhælisins.
Pjölmiðlar bætast í leikinn
Er fjölmiðlar, með Pressuna í
broddi fylkingar, fengu pata af
rannsókn Ríkisendurskoðunar
vaknaði áhugi þeirra og biðu þeir
spenntir eftir að flett yrði ofan af
stórfelldum fjársvikum. En þegar
skýrslan loks birtist hafði enginn
þeirra áhuga á yfirlýsingum eins
og þeim að bókhald Heilsuhælisins
væri til fyrirmyndar. Eftir stóð óljós
grunur í huga almennings um að
eitthvað gruggugt væri á seyði á
Heilsuhælinu.
Skýrsla Ríkisendurskoðunar
í áratugi hefur Heilsuhælið selt
ríkinu þjónustu sína, sem greitt
hefur verið fyrir í formi daggjalda.
Daggjaldanefnd hefur ákveðið
stofnuninni daggjöld en þau hafa
aldrei staðið undir kostnaði við
reksturinn og því hefur hælið inn-
heimt fyrrnefnd sérdaggjöld af
dvalargestum til að brúa það sem
upp á vantar — með fullu sam-
þykki heilbrigðisyfirvalda. í öllum
útreikningi sínum gengur Ríkisend-
urskoðun út frá svokölluðum „vinn-
ureglum daggjaldanefndar" sem
dregnar voru fram nú á síðustu
vikum og aldrei hafa verið kynntar
stjórn Heilsuhælisins og fullyrða
má að daggjaldanefnd hafi aldrei
starfað eftir. Með þessum reikn-
ingskúnstum tekst Ríkisendurskoð-
un að reikna út að Heilsuhælið
hafí fengið allt of mikil daggjöld.
Slíkir útreikningar virðast einungis
gerðir til þess að slá ryki í augu
fólks og þjóna þeim aðilum sem
vilja að stofnunin verði færð undir
forsjá ríkisins.
í öðru lagi lítur Ríkisendurskoð-
un svo á að hér sé um ríkisstofnun
að ræða og að öllum málum skuli
farið sem á slíkri stofnun þó svo
að hér sé um að ræða einkaaðila
sem rekur heilsuhæli en selur ríkinu
ákveðna þjónustu á lágmarksverði.
Heilsuhælið hefur löggiltan endur-
skoðanda í þjónustu sinni. Hann
hefur gert ýmsar athugasemdir í
skýrslum sínum til stjómar sem
aldrei hefur þótt fréttnæmt en þeg-
ar Ríkisendurskoðun sendir frá sér
skýrslu slá ijölmiðlamenn upp stríð-
sletri og hrópa úlfur, úlfur! Þrátt
fyrir að þeir beri ekki skilning á
veigamikil atriði í skýrslunni.
Stuðningur við yf irlæknana
Læknafélag íslands lýsti yfir full-
um stuðningi við málstað yfírlækn-
Dómnefndarrangindi
eftir Örn Ólafsson
Undanfarið hafa orðið miklar
breytingar á stöðu kennara við
Háskóla íslands. Tímabundnar lekt-
orsstöður hafa komið í stað stunda-
kennslu. Það eru miklar framfarir.
Áður úthlutuðu fastráðnir kennarar
stundakennslu og afleysinga-
kennslu til skjólstæðinga sinna eins
og lánsherrar bitlingum (sbr. grein
mína í Mbl. 20. júlí 1988). En nú
eru stöður auglýstar og síðan fjallar
dómnefnd hlutlægt um starfs-
reynslu umsækjenda, próf þeirra
og fræðimennsku. Eða — þess hefði
mátt vænta.
Nú í maílok skilaði þriggja
manna dómnefnd umsögn um þijár
tímabundnar lektorsstöður í ís-
lenskum bókmenntum. I dómnefnd-
inni voru: Eiríkur Hreinn Finnboga-
son, Matthías Viðar Sæmundsson
og Sverrir Tómasson (formaður).
Eg sótti um tvær staðanna, í ís-
lenskum bókmenntum síðari alda,
og til vara um kennslu í íslenskum
bókmenntum fyrir erlenda stúd-
enta. Umsagnir dómnefndar voru í
ítarlegra lagi eftir því sem_ gerist
hjá bókmenntakennurum HÍ. Ekki
skal ég kvarta undan umsögninni
um mig, hún var mestmegnis mjög
jákvæð, einkum um fræðistörf, þeg-
ar aðrir umsækjendur máttu þola
harkalega ádeilu, enda þótt þeir
væru síðar settir fram fyrir mig.
En eftir umsagnirnar er umsækj-
endum raðað, og það er gjörsam-
lega án sambands við umsagnirnar
og órökstutt:
„Eins og fram kemur í einstökum
umsögnum um umsækjendur eru
þeir allir taldir hæfir. Nefndin vill
samt sem áður raða þeim niður á
grundvelli reynslu þeirra sem há-
skólakennara og hæfni í rannsókn-
um. Niðurstaða hennar er eftirfar-
andi:
íslenskar bókmenntir síðari alda:
1. D, 2-4: B, A, P.“
Ég set hér upphafsstafi í stað
nafna, og nefni að D og P eru cand.
mag. í íslenskum fræðum, A og B
eru doktorar í almennum bók-
menntum, og reyndar lauk B áður
öllum námskeiðum til cand. mag.
prófs í íslenskum fræðum, en skil-
aði ekki kandidatsritgerð. Sjálfur
er ég ekki tekinn með í röðunina,
enda þótt ég hafí mestar prófgráð-
ur, ég er bæði cand. mag. í íslensk-
um fræðum og doktor í almennum
bókmenntum. Auk þess hefí ég
langmesta kennarareynslu af um-
sækjendum, níu ár við mennta-
skóla, og síðan tólf ár við þijá há-
skóla, í Frakklandi, á íslandi og í
Danmörku. Röðunin er því vægast
sagt undarleg, og hefði ekki veitt
af rökstuðningi. Hversvegna er
hann enginn? Svarið blasir við, hann
var ekki hægt að veita, af því að
röðunin byggist ekki á faglegum
rökum. Því hljóta að vakna sterkar
grunsemdir um áð hún byggist á
kunningsskap og klíkusjónarmið-
um, útkoman úr dæminu var fyrir-
fram gefin. En með þessari röðun
var ég í raun útilokaður frá at-
kvæðagreiðslu Heimspekideildar
um þessa stöðu.
Eftir að ég sá álitið hefí ég ítrek-
að spurt dómnefndarmann á hveiju
röðunin byggðist. Og ég hefí ekki
getað fengið önnur svör en þau, að
D væri svo hugmyndarík. Jú, það
er hún stundum. En gallinn er sá,
að bókmenntatúlkanir hennar eru
ævinlega einhliða, það virðist ekki
hvarfla að henni að sannprófa til-
gátur sínar með samanburði við
aðrar mögulegar túlkanir og með
rökræðum um hvaða túlkun hæfi
best. Þetta er þó lágmarkskrafa um
fræðimannlegar aðferðir. Ég segi
þetta hér, enda hefí ég áður rök-
stutt þessa gagnrýni opinberlega
(í Tímariti Máls og menningar
1989, l.h.). Þar gagnrýndi ég einn-
ig umsækjandann B lítillega fyrir
það sama — og reyndar öllu fremur
dómnefndarmanninn Matthías.
Ekkert er minnst á þessa grein
mína í umsögn dómnefndar.
Það má augljóst vera að svona
órökstudd röðun er til þess eins
fallin að fremja ranglæti. Ennfrem-
ur, að hver heiðarlegur dómnefnd-
armaður hlýtur að átta sig á því
og skila séráliti — ef hann metur
samvisku 'sína meira en að geðjast
ranglátum meirihluta eða öðrum
áhrifamönnum. Engin reglugerð
getur Ieyst mann frá því að bera
ábyrgð á gerðum sínum.
Hvað er til ráða? Er einhver leið
til að stuðla að þvf að réttlátari
vinnubrögð verði við höfð? Það sýn-
ist mér tvímælalaust. Til þess þarf
fyrst og frémst méiralýðræði, öþn-
GARÐASTÁL
Lausn á steypuskemmdum
= HÉÐINN =
STÓRÁSI 6, GARÐABÆ SÍMI 52000
anna og birti í fréttabréfí sínu yfir-
lýsingu þess efnis að hver sá lækn-
ir sem réðist til starfa á Heilsuhæl-
ið yrði þar með gerður brottrækur
úr félaginu. Þegar Heilsuhælið aug-
lýsti eftir lækni til starfa nú í byij-
un maí barst engin umsókn þrátt
fyrir að launakjör eða vinnuálag
hafí ekki verið umkvörtunarefni
fyrir yfirlækna og þrátt fyrir skort
á stöðum fyrir Iækna hér á landi.
Þessar harkalegu aðgerðir Lækna-
félagsins sýna að félagið sá ástæðu
til þess að veita yfirlæknunum full-
an stuðning — en hver er ástæðan?
Á hvem hátt voru yfírlæknarnir
misrétti beittir? Á því hefur Lækna-
félagið aldrei gefið skýringu.
Óskir yfirlæknanna
Yfirlæknar Heilsuhælisins skrif-
uðu enn eitt bréfið til heilbrigðis-
og tryggingamálaráðherra með
þungum ásökunum á hendur stjórn-
ar Heilsuhælisins og einnig fóru
þeir fram á að ráðuneytið taki
Heilsuhælið úr „helgreipum Nátt-
úrulækningafélagsins" og komi á
fót annarri sjálfseignarstofnun sem
annist rekstur Heilsuhælisjns. Ný-
skipaður heilbrigðis- og trygginga-
Örn Ólafsson
„Það hlýtur að teljast í
hag alþjóðar að tryggja
að fagleg sjónarmið
ráði stöðuveitingum við
Háskóla íslands.“
ar umræður. Þessi dómnefnd skilaði
áliti sínu mánudaginn 27. maí, en
fundur Heimspekideildar afgreiddi
svo málið föstudaginn eftir. Iðulega
líður ein vika á milli í HI, og er þá
naumast ráðrúm til að gera athuga-
semdir og koma þeim til deildarliða
í tæka tíð fyrir fundinn. Því síður
nú, ég fékk álitið sama dag og fund-
urinn var haldinn. Þetta er eins og
skrípamynd af opnum umræðum.
En ekki nóg með það. Sumir um-
sækjendur (a.m.k. D og B) voru við
kennslu í HÍ og fengu því umsagn-
ir um alla umsækjendur. Aðrir
(þ. á m. undirritaður) fengu aðeins
umsagnir um sjálfa sig — nema
þeir sem áttu vini í röðum kennara,