Morgunblaðið - 06.12.1991, Blaðsíða 22

22 MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 6. DESEMBERT991
Á að fjalla um staðreyndir?
eftir Kristinn
Pétursson
í Morgunblaðinu hefur greinar-
höfundur leitast við að fjalla um
nokkrar staðreyndir um forsendur
kvótakerfisins (friðunarkenningar
Hafró). Einnig hefur verið fjallað
um nokkrar „óþægilegar” stað-
reyndir, sem varða leikreglur kvóta-
kerfisins. Umræðunni um þessi
mikilvægu mál hættir oft til að
lenda á tilfinningastigi. En auðvitað
reynum við að halda okkur við stað-
reyndir. Vegna þess að illa gengur
að fá menn til að fjalla um stað-
reyndir þá er spurning dagsins
þessi: Á að fjalla um staðreyndir,
eða á að breiða upp Tyrir haus og
láta þá þróun gerast, sem er að
gerast, án þess að reyna að sporna
við henni?
Kaldar staðreyndir
Á mynd I sem fylgir þessari
grein, er súlurit yfir það sem hefur
verið að gerast. „Sjófryst og ísfísk-
ur” er haft saman, því það er sú
óæskilega þróun, sem á sér stað.
Mun minni virðisauki kemur í hlut
íslensku þjóðarinnar af fískvinnslu
út á sjó, svo ekki sé talað um ísfísk-
útflutning. „Hagkvæmnin” við
frystitogara byggist á að hann fær
að vaða inn í „atvinnuréttindi” ann-
arra (hefðbundinnar fískvinnslu og
fískverkafólks). Orðið „atvinnurétt-
indi” er haft innan gæsalagpa því
Lagastofnun Háskóla Islands
hefur skilað áliti um að atvinnu-
réttindi séu eign og njóti verndar
67. gr. stjórnarskrárinnar.
„Hagkvæmni” frystiskipsins er
því byggð á því að stjórnvöld hafa
gefíð út fyrirmæli (þrátt fyrir álit
Lagastofnunar) um að atvinnurétt-
indi skuli ganga kaupum og sölum!
Þar að auki útheimtir þetta nýfjár-
festingu um borð í togaranum (hef-
ur gert) og er enn að því (margir
frystitogarar í smíðum), sem leiðir
til aukins viðskiptahalla upp á millj-
arða og tilheyrandi skuldasöfnun
við útlönd. Auk þess skapar þessi
þróun hrikaieg vandamal út um
allt land og síðan á höfuðborgar-
svæðinu líka!
Þessi þróun er skelfileg! Hvert
ætlum við? Hvað viljum við? Reyn-
um með sömu áframhaldandi þróun
(nóg er af reiknimeisturunum) og
engin fiskvinnsla verður hér um
aldamót!
Er það ætlun einhvers að svona
fari þetta? Slíkt er ekki hægt að
ætla nokkrum. Þá hlýtur hér að
vera um tilviljun að ræða vegna
hugsunarleysis! En á þá ekkert að
gera í málinu?
Undirritaður flutti ásamt fleirum\
þingsályktunartillögu á sl. þingi um
„fískvinnslustefnu”. Þar var þessi
þróun rakin og margt fleira. Ætla
menn svo bara að horfa á þetta of
aðhafast ekkert? Hér duga engin
vettlingatök! Sama áframhaldandi
þróun örfá ár í viðbót og nánast
ógerlegt verður þá að snúa við!
Þetta eru staðreyndir verði ekki
eigi síðar en nú þegar tekið á þess-
um málum af myndarskap!
Staðreyndir um atvinnuþróun
Meðfylgjandi myndir (II og III)
um atvinnuþróun eru skuggalegar
staðreyndir. Þessar staðreyndir eru
m.a. afleiðingar af þróuninni „sjó-
fryst og ísfiskur”! Ársverkum í fisk-
verkun fækkar um 2.191 á fjórum
árum. Haldi þessi þróun áfram hvað
þá? Hvernig mun þá ísland líta út
um aldamót? (Minni á „Reuter
2.000”, Morgunblaðinu 8. nóv. sl.)
Ef við lítum á þróun í iðnaði þá
fækkar ársverkum þar um 3.354 á
fjórum árum. Hvað svo um aldamót
- 9.000 til? Það sem alltaf gleym-
ist er nefnilega margfeldisáhrif þau
sem fiskvinnslan (í landi) hefur á
aðra atvinnugreinar. Ekki bara iðn-
að, heldur alla verslun og þjónustu,
sem tengist fiskvinnslu og iðnaði!
Við erum að fjalla um það að upp-
runaijármagnið (frá fiskVinnslunni)
veltur áfram inn í samfélagið og
margir hafa vinnu þar á bæ! I Nor-
egi og Kanada voru frystitogarar
bannaðir. Ég sé ekki ástæðu til
þess að banna frystitogara, þar sem
næg verkefni er fyrir þá að hafa í
karfaveiðum og frystingu svo og
veiðum á vannýttum fiskistofnum
eins og marg hefur verið bent á.
Nú kann einhver að spyija: Er þá
ekki verið að ráðast að atvinnu-
frelsi þeirra? Því er til að svara að
fiskvinnslan og fiskverkafólkið (iðn-
aðurinn og allt hitt) höfðu þessi
atvinnuréttindi. Ef stjórnvöld semja
(í frjálsum samningum) við eigend-
ur frystitogara um að stórauka
veiðar á vannýttum fisktegundum
þá er um frjálsa samninga að ræða!
Auðvelt er að rökstyðja, hvers
vegna þetta er hagkvæmt:
1. Auknar tekjur fyrir útgerðina
og þjóðina.
2. Minni „slagsmál” um kvóta-
tonnin.
3. Stóraukin atvinna ílandi og
(margfeldisáhrif).
4. Bæta nýtningu afurða (minna
hent).
Tína mætti til fleiri atriði. Kjarni
málsins er að auka verkefni fyrir
Kristinn Pétursson
„Markaðsátak í sölu
ferskflaka þarf að
koma til strax. Tollur-
inn sem fellur niður
eftir rúmt ár skiptir hér
ekki höfuðmáli.”
fiskveiðiflotann. Hver á að borga
brúsann? Svar: Hinir, fyrir nánast
fijálsa aðsókn. Þetta er hægt. Stór-
auknar þjóðartekjur myndu strax
minnka viðskiptahalla og fram-
leiðsla á landi myndi aukast. Og
þetta er allt hægt með mjög lítilli
fjárfestingu. Þetta eru líka stað-
reyndir. Uthafskarfinn er til. Lang-
halinn er til. Kolmunninn er til.
Gulllax og stinglax eru til. Fleira
mætti tína til. Auðvitað myndu
koma upp erfiðleikar við eitthvað
af þessu, en þeir eru til að sigrast
á þeim. Það hefur alltaf verið erfitt
að þróa nýjar veiðiferðir. Það sem
skortir er fjármagn. Það þarf ekki
að spyija hvort einhveijir eru reiðu-
búnir að borga fyrir meiri sóknar-
möguleika. Eftirspurn eftir veiði-
heimildum er slík í dag að það er
gefin staðreynd.
Ætlum við að aðhafast
eitthvað?
Spurning dagsins er hvort eigi
að snúa þessari þróun við, eða láta
hana halda áfram. Þekkt er sagan
um strútinn sem stakk höfðinu í
sandinn af ótta við veiðimann. Að
áliti greinarhöfundar, þá er ekkert
að óttast í sambandi við að breyta
núverandi þróun í átt til betri vegar
fyrir land og þjóð. Það eru til nægi-
legar upplýsingar til handa ráða-
mönnum þjóðarinnar til þess að
þeir geti tekið á málum eins og
útflutningi ferskfisks. Það borgar
sig fyrir alla að fullvinnsla sjávar-
afla fari fram hér á landi. Markaðs-
átak í sölu ferskflaka þarf að koma
til strax. Tollurinn sem fellur niður
eftir rúmt ár skiptir hér ekki höfuð-
máli. Markaðssetningin og fyrir-
hyggja í markaðsmálum þurfa að
fara fram strax. Frystitogaraþróun-
inni verður að snúa við og því verð-
ur ekki trúað að ekki eigi að gera
svo. Það á ekki að bíða eftir því
að tollur á ferskum flökum falli
niður og þá að fara að aðhafast
eitthvað! Hagkerfið íslenska þolir
ekki meiri samdrátt! Við verðum
að snúa þessari hrikalegu þróun
við. Það gengur ekki að svona lag-
að gerist áfram. Atvinnuleysi og
þær hörmungar sem því fylgja verð-
um við að forðast umfram allt. Það
verður að segjast alveg eins og er,
að það er furðulegt, hve þessi mál-
efni eru frosin föst í margflækta
hagsmunabaráttu, þar sem illger-
legt er að sjá, hvaða hagsmunum
er verið að beijast fyrir.
Höfundur stundar atvinnurekstur
og er fyrrverandi alþingismaður.
SKIPTING BOTNFISKAFLÁNS EFTIR
VERKUNARAÐFERÐUM 1981 - 1990
y
400000
300000
TONN
200000
100000
0
LANDFRYSTING
HÐMILD: FISKIFELAGIÐ 1991
SJÖFRYST og
ÍSFISKUR
ARSVERKUM I FRYSTINGU SÖLTUN
OG HERSLU FÆKKAR UM 2191,
'87—'90
9500
9276
9000
8500
8000
7500
7000
6500
1987
7897
1988 1989 1990
7129 7085
ÁRSVERKUM I IÐNAÐI (FYRIR UTAN
STORIÐJU) FÆKKAÐI UM 3336,
1987 - 1990
18000 t
17624
17000
16000
ARSVERK
14000
13000
15000
16205
15200
14288
1987 i988 1989 1990
Matargerð
er list og undirstaðan
er úrvals hráefni
Bfflr
SMJÖRLÍKISGERÐ