Morgunblaðið - 08.12.1991, Qupperneq 26

26
MbktiúNÐLÁmÐ ‘súNNbtíÁbuR 8/riéöMíéfeR iWi
Hatrammar árásir
*
Arin, sem ég var í New York,
hafði ég lítið verið í sviðsljósi
fjölmiðla á íslandi. Það var
helst ef íslenskir blaðamenn
komu í heimsókn vestur að
þeir tóku við mig stutt viðtöl um
starfsemi Loftleiða þar og yfirleitt
var mjög vinsamlegur tónn í þeim
viðtölum, enda fannst mönnum mikið
til veldi Loftleiða koma þegar það
var hvað mest. Eftir að ég kom heim
og varð einn af forstjórum Flugleiða
beindist athyglin meira en áður að
mér, en oftast varð þó Orn 0. Jo-
hnson fyrir svörum þegar fjöjmiðlar
voru að skrifa um Flugleiðir. Á þessu
varð síðan gjörbreyting þegar erfið-
leikatímarnir hjá Flugleiðum hófust
og grípa þurfti til róttækra aðgerða
eins og uppsagna starfsfólks. Þá
upphófst sannkallað fjölmiðlafár og
ég varð því miður að vera í þeirri
hringiðu miðri.
Það hafa sennilega fáir íslending-
ar orðið fyrir öðrum eins vömmum
og skömmum í ræðu og riti og ég
varð fyrir á þessum tíma. Grunntónn-
inn var alltaf hinn sami: Hver er
þessi maður? Af hveiju er hann svona
grimmur og iliur? Sumir svöruðu sér
sjálfir og sögðu að ég hefði tamið
mér „ameríska stjómunarhætti” þar
sem yfirmönnunum væri andskotans
sama um starfsmenn sína. _Mér var
líkt við Khomeini erkiklerk í íran sem
þá var holdtekin ímynd alls hins illa
og ég heyrði það út undan mér að
ég hefði verið í tengslum við mafíuna
þegar ég var í New York. Þá voru
sögur á kreiki um að ég hefði þegið
stórfelldar mútur af viðskiptaaðilum
Loftleiða, sérstaklega þó Seaboard
flugfélaginu, og ætti miklar peninga-
fúlgur í bönkum erlendis. Það var
meira að segja látið liggja að þessu
í umræðum á Alþingi Islendinga.
Þetta var raunar ekki í fyrsta sinn
sem mér voru bornar ýmsar sakir á
brýn. Ég man eftir því að 'einhveiju
sinni þegar Alfreð Elíasson var búinn
að fá sér í glas þá sneri hann sér
að mér og spurði mig beint út hvort
það væri ekki rétt að ég hefði þegið
það sem hann kallaði umboðslaun
hjá þeim fyrirtækjum vestra sem
Loftleiðir áttu mest viðskipti við.
Hvorki þá né síðar tók ég þetta svo
ýkja nærri mér þar sem ég hafði
algjörlega hreinan skjöld. Ég neita
því ekki að 'það kom fyrir, oftaí en
einu sinni, að mér bauðst greiðsla
undir borðið gegn því að liðka fyrir
Árið 1985 var þess minnst að 40 ár voru liðin frá fyrsta Kaupmanna-
hafnarfluginu. Sigurður Helgason er lengst til vinstri á myndinni
og Sveinn Sæmundsson blaðafulltrúi lengst til hægri. Milli þeirra
eru kapparnir þrír sem voru í áhöfn Catalina flugbátsins árið 1945,
þeir Sigurður Ingólfsson, Jóhannes R. Snorrason og Magnús Guð-
mundsson.
viðskiptum. Ég var hins vegar ekki
svo skyni skroppinn að ljá máls á
slíku. Gerði mér fulla grein fyrir því
að þar með væri maður genginn í
gildru sem ekki væri hægt komast
úr. Ég hafði því algjöriega hreina
samvisku. Mér fundust meira að
segja sögusagnirnar um hinar miklu
eignir mínar erlendis og stóran eign-
arhluta minn í Air Florida vera næst-
um því bro'slegar. Þegar ég var
spurður um þetta í blaðaviðtölum
svaraði ég því til að ég myndi ekki
standa í þessu stríði fyrir Flugleiðir
ef ég væri svona ríkur maður. Þá
myndi ég einfaldlega sitja í góðu
yfirlæti á Flórída og njóta eigna
minna!
Nokkru áður en ég kom heim hafði
komið upp annað mál sem nokkur
gustur varð út af. Alexander P.
Maillis, sem þá var forseti Air Ba-
hama, bar mig alvarlegum sökum
þess efnis að ég hefði reynt að sölsa
Air Bahama undir mig á heldur
ódrengilegan hátt. Þessi Maillis var
hálfgerður vandræðagripur. Þegar
við yfirtókum Air Bahama þá erfðum
við hann frá Executive Jet. Við þurft-
um að hafa einhvern talsmann á
Bahamaeyjum og þar sem Maillis var
öllum hnútum kunnugur á eyjunum
og vel inn í því mútukerfi sem þar
réði ríkjum þá héldum við honum.
Þegar erfiðleikarnir byijuðu hjá okk-
ur þá reyndum við að skera allan
kostnað sem allra mest niður og þá
var ákveðið að lækka laun Maillis
og brást hann þá hinn versti við. Á
sama tíma vorum við að reyna að
fá stjórnvöld á Bahamaeyjum til þess
að kaupa Air Bahama og fórum við
Sigurður Helgason og Erling
Aspelund fyrir framan höfuð-
stöðvar Loftleiða í New York við
Rockefeller Center. Sigurður var
um árabil framkvæmdastjóri
Loftleiða í New York. Islenski
fáninn var dreginn að húni við
bygginguna í tilefni opinberrar
heimsóknar Ásgeirs Ásgeirsson-
ar forseta íslands til Bandaríkj-
anna.
en ekki veit ég hvort sök sannaðist
á Maillis eða hvort hann fékk dóm
fyrir aðild sína að málinu.
í viðtali sem dagblaðið Vísir átti
við mig þegar lætin voru hvað mest
sagði blaðamaðurinn að það væri
búið að ásaka mig um allt nema
mannsmorð og það var næstum því
sannleikanum samkvæmt. Það veit
enginn, sem ekki hefur reynt það
sjálfur, hversu erfitt það verður til
lengdar að finna slíka neikvæðni í
kringum sjálfan sig. Því fylgir gífur-
legt álag. Það bitnaði ekki eingöngu
á sjálfum mér, heldur ekki síður á
eiginkonu minni pg fjölskyldu. Þeir
tímar komu að ég spurði sjálfan
mig: „Hvað er um að vera? Verð-
skulda ég að hafa lent í þessu gjörn-
ingaveðri?” Konan mín tók þessi
læti, aðdróttanir og ásakanir afskap-
lega nærri sér, en mér var aldrei
uppgjöf í huga. Ég var sjálfur sann-
færður um að það, sem ég væri að
gera, væri það eina rétta. Að það
væri rétt ákvörðun að fórna minni
hagsmunum fyrir meiri hagsmuni og
reyna að bjarga fyrirtækinu og þeim
starfsmönnum sem eftir voru.
Það var stundum lítill friður fyrir
fjölmiðlunum. Það var byijað að
hringja heim til mín snemma á
morgnana og þær hringingar héldu
síðan áfram allan daginn og langt
fram á kvöld. Ég gerði mér grein
fyrir því að fjöimiðafólkið teldi sig
aðeins vera að gera skyldu sína og
ég reyndi því að veita þeim upplýs-
ingar að því marki sem mögulegt
var. Ég var hins vegar óvanur slíkum
hamagangi og leitaði því ráða hjá
nokkrum mönnum varðandi það
hvernig ég ætti að bregðast við. Einn
þeirra, sem veittu mér þá ráð, var
ungur maður, Pétur J. Eiríksson, sem
þá var ritstjóri Frjálsrar versiunar.
Pétur kom seinna til starfa hjá Flug-
leiðum og er nú einn af framkvæmd-
astjórum félagsins.
Margir starfsmanna minna stóðu
fast við bakið á mér í þessari orra-
hríð og sýndu bæði dugnað og ómet-
anlegan kjark. Þeir urðu fyrir barð-
inu á illmælginni og aðdróttununum
þótt ekki væri það í eins miklum
mæli og ég sjálfur. Sumir þoldu þó
ekki álagið, gáfust upp og fóru. Það
mæddi einkum og sér í lagi á starfs-
mönnum fjármáladeildarinnar. Ein-
hvers staðar er sagt að það sé erfið-
asta starf sem til er að vera síblank-
ur gjaldkeri. Við skulduðum bókstaf-
lega út um allt og um tíma voru flest-
Samskipti íslendinga og Lúxemborgara á sviði flugmála hafa verið
mikil og Iöng og segir Sigurður frá þeim í bók sinni. Myndin er tekin
á Þingvöllum og er Sigurður þarna að ræða við Marcel Mart þáver-
andi samgönguráðherra Lúxemborgar og Ingólf Jónsson þáverandi
samgönguráðherra íslands.
Robert Delany þangað til viðræðna.
Höfðum við undirbúið ákveðnar til-
lögur um breytingar á samþykktum
félagsins með tilliti til aukningar
hlutafjár og fleiri hluta sem áttu að
greiða fyrir hugsanlegri sölu. En
málið komst aldrei nema rétt á um-
ræðustig við Bahamamenn. Maillis
notaði hinsvegar tækifærið til þess
að snúa málinu algjörlega við og
lagði það þannig fyrir félaga mína.
Eftir að þeir þöfðu athugað þau gögn
sem fyrir lágu sannfærðust þeir um
að þarna væri um upplognar sakir
að ræða. Maillis þessi lenti síðar í
eiturlyfjamálum á Bahamaeyjum.
Ilann var viðriðinn aðila sem keyptu
þar eyju. Flugvöllur var á eyjunni
og var hann notaður í tengslum við
eiturlyfjasmygl til Bandaríkjanna.
Las ég um þetta í erlendum blöðum,
ar skuldir okkar komnar í vanskil.
Lánardrottnar okkar voru öllum
stundum á bakinu á okkur og það
var reynt _að kaupa sér frið frá degi
til dags. Ég man eftir mjög hæfum
starfsmanni í fjárreiðudeildinni, Ste-
fáni Reyni, að nafni sem ég vildi
gjarnan halda í, en hann þoldi ekki
álagið sem lánardrottnarnir sköpuðu,
sagði upp og fór. Við starfi hans tók
Guðmundur Pálsson, afskaplega
hægur og yfirvegaður maður sem
stóð af sér boðaföllin og varð seinna
framkvæmdastjóri flugrekstrarsviðs
Flugleiða. Þá stóðu þeir Björn Theód-
órsson og Sigurður Helgason yngri
eins og klettar við bakið á mér. Björn
tók við markaðsdeildinni og þurfti
að taka verulega til hendinni meðan
á erfiðleikatímanum stóð og það
gerði hann af mikilli ákveðni og um
I
SVIPTI-
VINDUM
Æviminningar Sigurðar Helgasonar
Út er komin bókin „í sviptivindum” - æviminningar Sigurðar
Helgasonar eftir Steinar J. Lúðvíksson. Sigurður Helgason var í
fylkingarbrjósti í íslenskum flugmálum í nærfellt þrjátíu ár. Hann
var varaformaður stjórnar Loftleiða frá árinu 1953 til ársins
1973 er íslensku flugfélögin sameinuðust, en eftir það var Sigurð-
ur forstjóri Flugleiða og síðustu árin stjórnarformaður. Lét hann
af stjórnarformennsku á aðalfundi sl. vor. I bókinni fjallar Sigurð-
ur m.a. um mikla erfiðleika í rekstri Flugleiða á árunum 1979-
1981, en á þeim tíma fengu Flugleiðir aðstoð frá Lúxemborgurum
og íslenska ríkið eignaðist 20% hlutafjár í félaginu. Hér á eftir
fer stuttur kafli úr þeim kafla bókarinnar sem fjallar um þetta
tímabil.