Morgunblaðið - 18.12.1991, Blaðsíða 20

AUK / SÍA k95-68
20
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 18. DESEMBER 1991
/ smnepssosu
í tómatsósu
f karrýsósu.
í$*í»í w/a'.*afísí

NIÐURSUÐUVERKSMIÐJAN ORA HF.
Ferðapistlar og frá-
sögubrot Þórðar
Bókmenntir
Jóhanna Kristjónsdóttir
Þórður Kárason: Hálfan fór um
hnöttinn kring. Frásagnir og
ferðapistlar
Útg 1991
Það er ekki ýkja mörg ár síðan
hérlendis komu fáar ferðabækur
út á ári en nú hefur það breyst á
skömmum tíma. Bók Þórðar Kára-
sonar er þó meira samantekt úr
því sem hann hefur skrifað um
dagana og flokkast strangt til tek-
ið ekki allt undir ferðalög. Meðal
kafla í bókinni er til dæmis „Ferð
um Austurvöll 30. mars 1949“ og
„Byssumaður handtekinn“ þar
sem segir frá því þegar fregnir
bárust af því að byssumaður fyrir
austan fjall ógnaði fólki á bænum
með riffli og hafði fólkið flúið til
næsta býlis. En svo er líka sagt
frá Gambíuferð sem Þórður og
kona hans fóru frá Kanaríeyjum
þar sem þau voru í sólarferð. Og
löng ferð um Norður-Ameríku er
í bókinni og síðast en ekki síst er
svo endurprentað það sem Þórður
skrifaði áður fyrr um Baltíkuferð-
ina frægu 1966.
Ýmsir fleiri kaflar eru í bók-
inni, sagt frá boðsferð lögreglu-
manna til Scotland Yard og rímur
og kveðskapur eftir höfundinn er
þarna líka. Þórður segir í formála
um bókina sína: „Þessar greinar
um ferðalög og frásagnir sem
sumar eru orðnar nokkuð gamlar
og jafnvel týndar um tíma hefur
nú verið ákveðið að setja á prent.
Stór hluti var þó skilinn eftir í
bili en sér ef til vill dagsins ljós
síðar. Er það efni að sjálfsögðu
bæði gaman og alvara en þó öllu
meira úr sjálfu lögreglustarfinu.
Þungt, létt og bundið. Þar koma
margir merkir samtímamenn við
sögu. Það má ef til vill kalla þessa
ferðapistla minningar, skýrslur
eða ævisögubrot. En eins og mað-
urinn sagði „verkið lítur (innsk. á
ekki að vera ý hér?) nú sínum eig-
in lögmálum." Það er svo mörg
vitleysan prentuð nú á dögum.
Og þar ratast Þórði auðvitað
rétt orð á munn. Það er án efa
fróðlegt fyrir vini og samferða-
menn Þórðar að rilja upp skrif
hans hvort sem það er kallað
ferðapistlar eða ævisögubrot. Og
er ekkert vitlausara að gefa það
út en ýmislegt annað. Þórður skrif-
ar af áhuga á því sem hann er
að gera eða skoða hveiju sinni.
Hann er maður glöggur og já-
kvæður og blandar inn í frásögn-
Þórður Kárason
ina fróðleik af ýmsu tagi misjafn-
lega áhugaverðum.
Þórður gefur í skyn að hann
ætli að senda frá sér fleiri bækur
þessarar gerðar og væri þá
kannski ráð að reyna að fá ein-
hvern til að lesa handritið yfir
áður af nokkurri gagnrýni svo að
samfella yrði í frásögnum. Einnig
mætti hann vera gagnrýnni á skrif
sín, þó mörg vitleysa sé gefin út
nú um stundir sakar ekki að menn
staldri við og skeri niður. Það er
nú einu sftini svo að fáir eru svo
orðhagir og fijóir í andanum að
allt skuli á þrykk út ganga sem
hrýtur úr penna þeirra.
MARGT BÝR í STEININUM
Bókmenntir
Sigrún Klara Hannesdóttir
Aðalsteinn Ásberg Sigurðs-
son:
Dvergasteinn. Myndir gerði
Erla Sigurðardóttir. Almenna
bókafélagið, 1991.
Ugla kemur í heimsókn til Ka-
róh'nu, ömmu sinnar í Dverga-
steini, en húsið dregur nafn af stór-
um steini í garði ömmu. Ugla fínn-
ur í fórum ömmu sinnar gljástein
sem hefur þá náttúru að menn
verða ósýnilegir beri þeir steininn,
en um leið opnast hulduheimar
dverganna. Gljásteinar eru aflgjaf-
ar dverganna og þeir geyma þá í
ósýnilegum orkuþræði um hálsinn.
Að baki þessa sérstaka steins er
mikil saga um dverginn Gaum sem
varð ástfanginn af mennskri stúlku
og týndi steininum sínum. Hann
er að visna og deyja og er ekki
hugað líf nema Uglu og vini henn-
ar Orra takist að finna hann og
koma til hans gljásteininum góða.
Sagan er skrifuð á góðu máli
og persónurnar eðlilegar. Ugla og
Orri verða vinir og hjálpast að því
að leysa dvergagátuna. Ég kann
því vel að Karólína amma er höfð
ósköp venjuleg gömul kona sem
hefur haldið í sínar venjur og höf-
undur gerir hana ekki afkáralega
þótt Ugla sé að prófa gljásteininn
á henni. Blikkbalinn (ég held að
efnið hafi verið blikk frekar en
járn) var sjálfsagður fylginautur
þvottadaganna hér áður fyrr.
Áreiðanlega þekkir höfundur þetta
umhverfi vel. Myndir Erlu eru fín-
gerðar teikningar en mér finnst
vanta svolítið líf í þær. Jafnvel
myndin á síðu 15 af Orra með
grímu óg tréhnífinn á lofti er alveg
tilfínningalaus.
Ævintýrið um Dvergastein er
dálítið spennandi saga einkum sá
kafli þar sem börnin fara að leita
Aðalsteinn Ásberg Sigurðsson
að Gaum. Efnið er nærtækt því
þeir eru margir dvergasteinarnir
um land allt og auðvelt að láta sig
dreyma um að finna gljástein sem
geti gert rriann ósýnilegan.
Margbreytileg
Bókmenntir
Ingi Bogi Bogason
Guðjón Sveinsson: Með eitur í
blóðinu. (111 bls.) Bókaforlag
Odds Björnssonar 1991.
Þessi fyrsta ljóðabók Guðjóns
Sveinssonar, barnabókahöfundar,
er býsna þétt. Hún geymir hátt í
70 ljóð. Megintónninn er þungur
og oft þunglyndislegur. Haust,
nótt, kuldi, myrkur eru dæmigerð
orð sem koma títt fyrir.
Þrátt fyrir þetta anda ljóðin frá
sér mismunandi yfirbragði. Þau
eru t.d. ýmist háttbundin eða hátt-
laus. Það er augljóst að Guðjóni
eru helstu skáld okkar hugstæð,
ljóðin hans endurspegla slíkt.
Freistandi er að nefna Einar Bene-
diktsson, Davíð Stefánsson og
jafnvel Bólu-Hjálmar í þessu sam-
bandi. Það má raunar teljast lofs-
vert að skáld skuli læða inn broti
úr bókmenntasögunni í skrif sín
með þessum hætti. Hann slæst
t.a.m. í för með Steini í ljóðinu Ég
gekk...:
Ég gekk um strætin
grá af ryki
gul af sól.
/.../
Óþarfi er að efast um að þessi
bók er endastöð á ákveðnum þján-
ingarvegi. Hitt má deila um hvort
ljóðin sjálf komi sárum tilfinning-
um til skila. Stundum ofkeyrir lík-
ingamálið merkinguna, sérstak-
lega þegar grípið er til staðlaðs
myndmáls.
Beinskeyttust fundust mér Ijóð-
in sem eru hefðbundin að forminu
til. Ávarp endar svo:
Finndu mig norðanvindur
nálgastu mig í nótt.
Er norðurljós bláhvelin braga
bylgjast í dansi hljótt.
/.../
Finndu mig norðanvindur.
Ferð þín vekur hjá mér
Guðjón Sveinsson
óljósa, hrollkalda útþrá
ég ætla í nótt með þér.
Finndu mig norðanvindur.
- aðeins mig.
Önnur eftirminnileg ljóð af hefð-
bundnu tagi eru t.d. Vetur, Handan
dægra og Kvölin og vonin. Hér
gengur formið svo eðlilega og af-
slappað í takt við yrkisefnið.