Morgunblaðið - 21.02.1992, Síða 13
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 21. FEBRÚAR 1992
13
Útgjöld til heilbrigðismála
Rétt reiknað en rangar forsendur
eftir Ólaf Ólafsson
Á undanfömum árum hafa verið
birtar skýrslur um samanburð á
heilbrigðisútgjöldum á íslandi og á
hinum Norðurlöndunum. í nýlegri
skýrslu(1) kemur fram að Islending-
ar bera einna hæstu útgjöldin miðað
við verga þjóðarframleiðslu — ef
ekki þá hæstu á Norðurlöndum. Í
skýrslunum kemur þó fram að al-
þjóðlegur samanburður sé viðsjár-
verður meðal annars vegna þess að
færslur í heilbrigðismálum eru með
ólíkum hætti meðal landa. Við túlk-
un á framangreindum niðurstöðum
sýna menn þó ekki alltaf varkárni.
Staðhæfing um að heilbrigðis-
þjónustan sé dýrust á íslandi veldur
nokkurri furðu, aðallega af eftirfar-
andi ástæðum:
1) Alkunna er að laun eru mun
lægri áíslandi en í nágranna-
löndunum. Hlutdeild launa í heil-
brigðisútgjöldum á Norðurlönd-
um er um 65-70% af heildar-
rekstrarkostnaði og vega því
þyngst í rekstri. T.d. eru meðal-
laun lækna og hjúkrunarfræð-
inga og annarra heilbrigðis-
starfsmanna lægri á íslandi en
í nágrannalöndunum. Að vísu
er yfirvinna töluverð og bæta
menn upp laun á þann hátt.
2) Á íslandi starfa hlutfallslega
færri faglærðir heilbrigðis-
starfsmenn en á öðrum Norður-
löndum. Þessar upplýsingar eru
byggðar á fjölda félaga í sér-
greinafélögum. Aðrir fá ekki að
starfa sem faglærðir starfs-
menn.
Við samanburð á útgjöldum til
heilbrigðismála á íslandi við aðrar
Norðurlandaþjóðir er stuðst við nið-
urstöður samnorrænnar nefndar,
Nosesko, sem unnið hefur allt frá
árinu 1946 og sem föst nefnd frá
1979. Hlutverk nefndarinnar er að
samræma skilgreiningu hinna ýmsu
málaflokka og meta útgjöld eftir
því*2,3). Eftirfarandi kemur þá í Ijós:
1) Vistun á hjúkrunardeildum, á
öldrunarstofnunum og elli- og
hjúkrunarheimilum eru greiddar
af sjúkratryggingum hér á landi
og falla því undir heilbrigðis-
mál. Á hinum Norðurlöndunum
falla þessar greiðslur undir fé-
lagsmál, t.d. „plejehjem" í Dan-
mörku og „sykehem" í Noregi
og „sjukhem" í Svíþjóð. Greiðsl-
ur Svía til þessara mála falla
þó að nokkru leyti undir heil-
brigðismál.
2) Greiðsjur fyrir áfengisstofnanir,
s.s. SÁÁ o.fl., falla undir heil-
brigðismál á Islandi en undir
félagsmál á hinum Norðurlönd-
unum.
Skilmerki OECD eru yfírleitt
grófari en norrænar reglur, en
hjúkrunardeildir, öldrunarstofnanir
og endurhæfíngardeildir án fastráð-
ins læknis eru færðar undir félags-
mál. Hvort þessar stofnanir eru
færðar undir heilbrigðismál fer eft-
ir því hvort fastráðinn læknir starf-
ar þar og hvort stofnunin sé fyrst
og fremst heilbrigðisstofnun en
ekki umönnunarstofnun án fastráð-
ins læknis. Nú má það vera að öldr-
unar- og hjúkrunarstofnanir séu
betur búnar læknaliði hér á landi
en almennt gerist. Vitneskja um
þetta fæst ekki nema menn hafí
nokkuð gróna þekkingu á rekstri
stofnana.
Af þessu má sjá að mismunandi
greiðsluform er milli landa og ekki
er hægt að bera saman útgjöld ís-
lendinga til heilbrigðismála við aðr-
ar þjóðir án þess að taka tillit til
þessa. Oneitanlega er borið traust
til útreikninga fastrar nefndar sem
fjallað hefur um jafn flókið mál í
áratugi (Nosesko).
Til þess að fá raunhæfan saman-
burð við hin Norðurlöndin og
OECD-ríkin þarf því að taka tillit
til þessa ósamræmis og þá lækkar
heilbrigðismálakostnaður á íslandi
Fjöldi heilbrigöisstarfsmanna á 1.000 íbúa 1989
Heimild: Health Statistics in the Nordic Countries 1966-1991
25
20 +
1 5
1 0
® Sjúkraþjálfar
Sl Sjúkraliðar
S Hjúkrfryijósm.
□ Tannlæknar
■ Læknar
Danmörk Finnland ísland Noregur Svíþjóö
nokkuð. Jafnframt hækkar
greiðsluhlutfall til félagsmála á ís-
landi. Samkvæmt þessum útreikn-
ingi má kljppa 1% af áætluðum
greiðslum íslendinga og Svía af
vergum þjóðartekjum til heilbrigðis-
mála og lenda íslendingar þá allt
eftir forsendum í 5.-12. sæti í Evr-
ópu,4).
Islendingar eru því í 5,—12. sæti
miðað við OECD-ríkin eftir því
hvaða forsendur eru notaðar og
höfum við því haldið vel á spöðunum
með hliðsjón af að við erum nógir
sjálfum okkur á flestum sviðum
Ólafur Ólafsson
læknisfræðinnar með rýrari mann-
afla en flestir aðrir. Að öllu jöfnu
kostar það meira fyrir fámenna þjóð
en fjölmenna að halda uppi þjón-
ustu á háþróuðum sviðum.
Höfundur er lundlæknir
Heimildir:
(1) Samanburður á heilbrigðisútgjöldum. Fyrri
hluti. Skýrsla til heilbrigðisráðuneytisins. Hag-
fræðistofnun Háskóla Islands, febrúar 1992.
(2) Social tryghed, de nordiske lande 1987, Kaup-
mannahöfn 1989.
(3) Yearbook of Statistics 1990/91, Kaupmanna-
höfn 1991.
(4) Þjóðhagsstofnun, 17. febrúar 1992.
A KONUDAGINN
Blómaframleiöendur
Félag blómaverslana