Morgunblaðið - 21.02.1992, Síða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 21. FEBRÚAR 1992
Minning:
Jón Sigtryggsson
fv. prófessor
Fæddur 10. apríl 1908
Dáinn 11. febrúar 1992
Með Jóni Sigtryggssyni er geng-
inn merkur tannlæknir og forystu-
maður í heilbrigðismálum íslend-
inga sem hafði þar mikil og afger-
andi áhrif.
Mig langar til að rekja að nokkru
æviferil hans og minnast viðburða-
ríks og ánægjulegs samstarfs.
Hér áður fyrr urðu íslenskir stúd-
entar sem höfðu hug á tannlækna-
námi að sækja til útlanda, en það
var kostnaðarsamt og völdu þeir
oft læknisfræði sem hægt var að
stunda nám í hér heima. Hér var
mikill skortur á tannlæknum, sem
ágerðist eftir því sem kröfur um
bætta heilbrigðisþjónustu jukust.
Þegar fram kom á seinni heims-
styrjöld, voru aðeins 12 tannlæknar
starfandi hér á landi með tannlækn-
ingaleyfi, landið hernumið og leiðir
lokaðar til þeirra tannlæknaskóla,
einkum í Skandinavíu, sem íslensk-
ir námsmenn höfðu sótt.
Árið 1941 flutti Vilmundur Jóns-
son, þáverandi landlæknir, frum-
varp til laga um kennslu í tannlækn-
ingum við læknadeild Háskóla ís-
lands, og var það samþykkt sem lög
nr. 44 hinn 27. júní 1941.
í lögum þessum var mælt svo
fyrir, að þeir stúdentar sem leggja
vildu stund á tannlæknisfræði og
Ijúka prófi í þeim, skyldu hafa lok-
ið miðhlutaprófí í læknisfræði, en
þá var læknanámi skipt í þijá hluta
og til þess að annast kennslu tann-
læknanema skyldi skipa dósent við
læknadeild og tannsmið, en auka-
kennslu skyldi fela stundakennur-
um. í reglugerð Háskóla íslands
árið 1942 er nánar kveðið á um
fyrirkomulag kennslu og námsefn-
is. Þar er gert ráð fyrir að hið eigin-
lega tannlæknanám taki tvö ár.
Dráttur varð á því að lög þessi
kæmu til framkvæmda. Kennarar
voru ekki skipaðir fyrr en sumarið
1944, og af ýmsum ástæðum hófst
kennsla í tannlækningum ekki fyrr
en haustið 1945. Hafði þá verið
aflað tækja til kennslunnar sem
sum eru í notkun enn þann dag í
dag í tannlæknadeild. Húsnæði var
fengið á efstu hæð í austurálmu
gömlu háskólabyggingarinnar. Eft-
ir ofangreindri reglugerð útskrifuð-
ust fyrstu tannlæknakandídatarnir,
3 að tölu, árið 1947.
Að loknum tveim fyrstu starfsár-
um tannlæknadeildar þótti koma í
ljós að þessi námstilhögun var ekki
hentug. Þar olli mestu það ákvæði
laganna að stúdentar skyldu hafa
lokið miðhluta í læknisfræði áður
en þeir hófu tannlæknanámið og
svo hitt að tvö ár til hins eiginlega
tannlæknanáms reyndist of stutt.
Þegar svo langt var komið, kusu
þeir yfírleitt að ljúka námi í læknis-
fræði, þar eð það tók ekki Iengri
tíma. Áðsókn að tannlæknanámi
varð því lítil. Til þess að ráða bót
á þessu var eldri lögum breytt með
lögum nr. 40 hinn 6. maí 1947. í
samræmi við þá breytingu var gef-
in út ný reglugerð hinn 2. nóvem-
ber 1949. Tannlæknanámið var þar
aðskilið frá læknanáminu, nema
efnafræði ein var sameiginleg,
námstíminn ætlaður 5 ár og prófínu
skipt í fyrsta, annan og þriðja hluta.
Þessi skipan hélst í mörg ár nema
hvað námsefnið hefur verið aukið
og tekur nú 6 ár jafnaðarlega.
Jón var skipaður dósent í tann-
læknisfræði frá 1. ágúst 1944 og
prófessor 1950. Allt fram til ársins
1951 hvíldi öll stjórnun og fræðileg
sem klínisk kennsla í tannlækning-
um á herðum Jóns Sigtryggssonar
eins, sem hlýtur að teljast einstætt
afrek.
Árið 1951 og svo 1959 bættist
í hóp kh'niskra kennara og fór þeim
óðum íjölgandi upp frá því. Ennþá
var Jón við stjómvölinn allt til árs-
ins 1972 er sérstök deild var stofn-
uð hinn 2. maí við Háskóla íslands,
tannlæknadeild, en þá var Jón kjör-
inn fyrsti forseti deildarinnar. ÖIl
þessi ár, bæði námsár mín og svo
nánari kynni mín af Jóni allt frá
árinu 1959, er ég hóf störf við tann-
læknadeild og við í sameiningu inn-
réttuðum nýtt bráðabirgðahúsnæði
fyrir tannlæknakennsluna í teng-
iálmu Landspítalans með nýjum
tækjum. Þar var kennslan í 24 ár
eða til ársins 1983 er hún flutti í
núverandi húsnæði, þessi ár og til
ársins 1978 er Jón lét af störfum
sökum aldurs eru mér einstaklega
hugljúf. Jón var hæglátt ljúfmenni
með afbrigðum og ekki minnist ég
þess að hann hafi nokkurn tíma
skipt skapi.
Jón kvæntist Jórunni Tynes,
dóttur hjónanna Ole Tynes útgerð-
armanns á Siglufírði og Indíönu
Pétursdóttur Tynes. Heimili þeirra
hjóna var einstaklega myndarlegt
og þegar kennurum ijölgaði eftir
1959 voru fundir í deildinni oft
haldnir heima hjá þeim hjónum og
þá var veitt af mikilli rausn.
Hjónaband þeirra Jóns og Lóu,
eins og hún var kölluð meðal vina,
virtist afar farsælt þótt, en ef til
vill vegna þess, að þau voru mjög
ólík að skapgerð.
Jón Sigtryggsson var heiðraður
Hinni íslensku fálkaorðu, Riddara-
krossinum hinn 30. mars 1979 og
var kjörinn heiðursdoktor við Há-
skóla íslands 1987.
Ég vil að leiðarlokum flytja þakk-
ir mínar og samstarfsfólks við tann-
læknadeild Háskóla íslands fyrir
einstaka viðkynningu og samstarf.
Ég flyt í nafni tannlæknadeildar
einlægar þakkir fýrir mikil og
heilladtjúg störf í þágu deildarinnar
og tannlækninga á íslandi.
Ég færi sonunum Ijórum, dóttur
og ijölskyldum þeirra einlægar
samúðarkveðjur. Blessuð sé minn-
ing Jóns Sigtryggssonar.
Örn Bjartmars Pétursson
prófessor.
Aðfaranótt 11. febrúar sl. kvaddi
prófessor Jón Sigtryggsson, læknir
og tannlæknir, þennan heim. Hann
fékk hægt andlát. Með honum er
genginn einhver besti og merkasti
maður sem ég hef kynnst um dag-
ana, sannur öðlingsmaður.
Prófessor Jón Sigtryggsson út-
skrifaðist frá læknadeild Háskóla
íslands 1937 og lauk auk þess tann-
læknaprófi frá Kaupmannahafnar-
háskóla 1939. Eftir heimkomuna
tók hann að sér kennslu tannlækna
við Háskóla íslands. í fyrstu var
hann eini kennarinn og má þvi með
sanni segja að hann sé faðir tann-
læknadeildar Háskóla íslands.
Hann var gerður að heiðursfélaga
Tannlæknafélagsins. Það er of
langt mál að gera löngum og ótrú-
legum starfsferli Jóns skil hér, en
ég efast ekki um að það munu aðr-
ir gera.
Jón og Lóa, kona hans, sem dó
fyrir tæpum 14 árum voru bestu
vinir foreldra minna og reyndar
allrar fjölskyldunnar. Leiðir fjöl-
skyldnanna lágu saman í Kaup-
mannahöfn fyrir stríð og síðan hélst
órofin vinátta meðan aldur entist.
Samgangur var mikill milli heimil-
anna og átti undirritaður annað
heimili hjá þeim, fyrst á Guðrúnar-
götu og seinna á Miklubraut. Þetta
kom sér vel þegar sóttur var skóli
frá Vífílsstöðum, en í þá daga voru
stopular samgöngur og oft erfið
færð. Talað var um ijölskyldur okk-
ar sem eina fjölskyldu og tvö heim-
ili.
Börh þeirra eru fimm, fjórir syn-
ir og ein dóttir. Elstur er Jón Örn,
fæddur 1938, þá Ingvi Hrafn, fædd-
ur 1942, Óli Tynes, fæddur 1944,
og Sigtryggur, fæddur 1947, og
yngst Margrét, fædd 1955.
Það var oft mjög líflegt við borð-
haldið á Miklubrautinni, en þegar
Jóni þótti galsinn of mikill ræskti
hann sig og þar með datt allt í
dúnalogn. Aldrei minnist ég þess
að hann hafí hækkað róminn, enda
gerðist þess ekki þörf. Ekki minnist
ég þess heldur að hafa séð Jón reið-
an, en oft furðu lostinn.
Jón var maður lágur vexti og
grannvaxinn, gekk dálítið innskeif-
ur og fór sér hægt, en hann komst
það sem hann ætlaði sér. Hann var
hæglátur og hæverskur og hvers
manns hugljúfi. Þegar ég fyrst man
eftir Jóni höfðu kollegar hans
áhyggjur af heilsufari hans vegna
meðfædds hjartagalla, hjartað var
hægra megin og hugðu menn hon-
um þess vegna ekki langlífis. Allir
þessir ágætu vinir og kollegar Jóns
yfírgáfu þennan heim á undan hon-
um.
Jón var mikill vinur vina sinna
og öllum sem kynntust honum þótti
íjarska vænt um hann.
Faðir minn og Jón veiddu saman
á stöng í Laxá í Aðaldal um ára-
bil. Tilhlökkun og undirbúningur
var meira og minna allan veturinn,
og er mér fullljóst að þeir hafa átt
þar marga ánægjustundina. Þegar
faðir minn féll frá skömmu fyrir
laxveiði, sumarið 1965, var Ingvi
Hrafn sendur með föður sínum fyr-
irvaralaust. Þar með voru örlög
Ingva Hrafns ráðin og hefur hann
æ síðan stundað laxveiði af kappi.
Höfum við bræðurnir haft þá
ánægju að veiða á móti feðgunum
Jóni og Ingva Hrafni okkur til
óblandinnar ánægju. Efast ég ekki
um að þeir feðgarnir hafa átt marga
ánægjustundina saman við Laxá
og kynnst hvor öðrum betur en ella.
Að leiðarlokum vil ég fyrir hönd
móður minnar og systkina þakka
Jóni fyrir meira en hálfrar aldar
samfylgd og votta börnum hans og
barnabörnum innilega samúð.
Blessuð sé minning hans.
Þórarinn Ólafsson læknir.
Það var dálítið sérstætt samfélag
sem ég kynntist fýrir um það bil
tveimur áratugum er ég var tekinn
inn í veiðihóp sem stundaði laxveið-
ar í Laxá í Aðaldal. Þarna voru
tvær kynslóðir. Annar yegar nokkr-
ir frumheijar félagsskaparins,
menn sem höfðu haldið hópinn um
langt árabil og verið félagar og vin-
ir, bæði við veiðiskapinn og utan
hans, og hins vegar ungir menn sem
margir hveijir voru að stíga sín
fyrstu skref í veiðimennskunni. Við,
sem yngri vorum, kölluðum þá eldri
gjaman karlana okkar á milli og
þeir kölluðu okkur strákana. En
þótt ár og reynsla skildu þessa tvo
hópa, var ekki um neitt kynslóðabil
að ræða þegar komið var inn fyrir
dyr veiðihússins. Þá urðu karlamir
að strákum og við, ungu mennimir,
að hæfílega miklum körlum. Eftir-
vænting og gleði allra í hópnum var
söm og jöfn og undir borðum á
kvöldin og í eftirminnilegum sam-
verustundum í setustofunni yfír
kvöldkaffinu deildu menn reynslu
dagsins og veiðisögum sem breytt-
ust í munni góðra sögumanna í
hrein ævintýri. Undir venjulegum
kringumstæðum hefði rosknum og
ráðsettum mönnum kannski stund-
um þótt nóg um ærsl strákanna,
en mér er nær að halda að í okkar
hópi hafi hinir eldri frekar orðið
ungir í annað sinn.
I dag kveðjum við einn af okkar
traustustu félögum úr karlahópn-
um, Jón Sigtryggsson. Jón var ekki
einn þeirra manna sem brýndi
raustina til þess að yfirgnæfa aðra
í háværum umræðum eða veiðisög-
um. Miklu betur lét honum að hlusta
og skjóta að orði þegar það átti
við. En á sinn hógværa og hljóðláta
hátt tók hann af lífí og sál þátt í
öllu því sem var að gerast. Grann-
vaxinn líkaminn hristist af hlátri
þegar hnútur flugu um borð eða
mönnum tókst vel til við að rekja
ævintýri sín. Sjálfur þekkti hann
þetta allt saman. Hann var maður
á besta aldri þegar hann batt
tryggðarbönd við Laxá í Aðaldal
og veiðifélaga sína. Hann hafði
ekki upplifað minni ævintýri á
bökkum árinnar en flestir aðrir,
þótt nú væri hann sem óðast að
draga sig í hlé og eftirláta öðrum
að þjóna veiðigyðjunni eða veiðieðl-
inu í sjálfum sér. Jafnan var hann
í fylgd með Ingva Hrafni, syni sín-
um, og nánara og betra samband
en var á milli þeirra feðga hef ég
ekki séð. Hvor lagaði sig að þörfum
hins. Ef það lét Jóni betur að sitja
heima í hretviðrum þá var það ekk-
ert mál fyrir Ingva Hrafn að fara
einn út og það færði Ingva Hrafni
sýnilega gleði að aðstoða föður sinn
á árbakkanum ef því var að skipta.
Ferðirnar norður voru sælu-
stundir í lífi Jóns Sigtryggssonar.
Á vetrardögum þegar allt líf var
drepið í dróma, gafst stundum færi
á að rifja upp eitt eða annað úr
norðurferðunum og þá kom jafnan
glampi í augu Jóns. „Það verður
gaman að fara einu sinni enn,“
sagði hann þá stundum. Hann var
í raun fagurkeri og tilfinningar
hans til landsins og umhverfisins
voru djúpstæðar, jafnvel þótt hann
væri ekki alltaf að bera þær á borð.
Mér er t.d. tjáð að hann hafi átt
hlut að máli þegar veiðiheimilinu
var valinn staður að Vökuholti, en
þar verður fegurð himinsins hvað
mest á íslandi þegar náttleysi ríkir
og sólin virðist ekki geta gert það
JQUKamilKIOIJtllKIDL
STEINAR WAAGE
SKÓVERSLUN
Símar 689212 og 18519.
FRA JIP
' • /
Henta vel fyrir íslenska barnafætur.
Fást í stærðunum 18-24.
Litir: Hvítt, dökk blátt, bleikt, rautt og brúnt.
Sóli: Leður eða gúmmí.
WJDDQllRDDÍJQIIROOUWn