Morgunblaðið - 21.02.1992, Síða 24

24
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 21. FEBRÚAR 1992
Þingsályktunartilllaga um
yfirtökutilboð í hlutafélög
MATTHIAS Bjarnason (S-Vf) formaður efnahags- og viðskiptanefnd-
ar mælti í gær fyrir þingsályktunartillögu þess efnis að viðskiptaráð-
herra undirbúi löggjöf um yfirtökutilboð og önnur almenn tilboð í
hlutafélög til að vernda félagsmenn og aðra sem hagsmuna eiga að
gæta. Tillagan gerir ráð fyrir að frumvarp um þetta efni verði lagt
fram á næsta löggjafarþingi svo ný lög geti tekið gildi eigi síðar en
1. janúar 1993. Eyjólfur Konráð Jónsson (S-Rv) er meðflutningsmað-
ur.
Matthías Bjarnason (S-Vf)
-*sagði m.a. í sinni framsöguræðu
að á íslandi væru ekki lög og regl-
ur um yfirtökutilboð og almenn til-
boð í hlutafélög. Reglur þar um
hefðu í aðalatriðum tvíþættan til-
í athugasemdum við frumvarpið
er bent á að tilhögun innflutnings
og verslunar með olíuvörur hefur
verið að breytast og var ákvörðun
tekin um að gefa innflutning á olíu-
vörum frjálsan frá 1. janúar 1992.
Kemur sú skipan í stað fyrra fyrir-
komulags, þar sem innflutningur
gasolíu og svartolíu var bundinn
leyfum.
Verðlagsyfirvöld hafa fellt úr gildi
hámarksverð á olíuvörum, en þess í
stað gilda ákvæði um bann við sam-
ráði um verðlagningu. Við þessar
aðstæður missa ákvæði um inn-
kaupajöfnun gildi sitt, jafnframt
hljóti jöfnun flutningskostnaðar að
koma til athugunar.
í frumvarpinu m.a. er kveðið á
um að leggja skuli flutningsjöfnun-
argjald á allt bensín og olíu, sem
flutt er til landsins og ætlað er til
nota innanlands. Gjald þetta skal
renna- í sérstakan sjóð, Flutnings-
- jöfnunarsjóð olíuvara. Verðlagsráð
ákveður gjaldið fyrir minnst þijá
mánuði í senn og skal upphæð þess
miðuð við að tekjur af gjaldinu nægi
til að greiða flutningskostnað.
gang. Annars vegar að vernda
hagsmuni hluthafa ekki síst minni-
hlutans, í þeim hlutafélögum sem
yfirtökutilboð væri gert í. Hins
vegar væri tilgangurinn sá að hafa
eftirlit með því að einokunarað-
Frumvarpið gerir ráð fyrir því að
jöfnun flutningskostnaðar nái til
flutningskostnaðar frá innflutnings-
höfnum til annarra hafna á landinu,
sem jafnframt teljist aðaltollhafnir
við tollafgreiðslu skipa. Viðskipta-
ráðherra sé heimilt að ákveða með
reglugerð að jöfnun á flutnings-
kostnaði skuli einnig ná til annarra
hafna en aðaltollhafna að því er
varðar einstakar bensín- og olíuteg-
undir, enda þyki heppilegt eða nauð-
synlegt að dreifa olíuvörum frá við-
komandi höfn.
í frumvarpinu segir að stjórn
Flutningsjöfnunarsjóðsins skuli
skipuð þremur mönnum sem ráð-
herra skipi til tveggja ár í senn.
Fulltrúi Verðlagsstjóra skal vera
formaður nefndarinnar en jafnframt
sitji í nefndinni maður tilnefndur
sameiginlega af þeim olíufélögum
sem annast olíudreifingu í öllum
iandshlutum og einn nefndarmaður
sem ráðherra skipar án tilnefningar.
í ákvæði til bráðabirgða er kveðið
á um að Flutningsjöfnunarsjóður
olíuvara taki frá gildistöku laganna
við eignum og skuldbindingum
staða og samþjöppun valds í fárra
hendur yrði ekki til skaða á kostn-
að einstaklinga og hagsmuna þjóð-
félagsins í heild.
Framsögumaður sagði að á síð-
ustu árum hefði áhugi almennings
á því að leggja fé sitt í hlutafélög
farið vaxandi. það væri mjög
óheppilegt að einstakir aðilar gætu
stjórnað slíkum félögum nánast
eins og einkafyrirtækjum, án þess
að eiga nema tiltölulega takmark-
aðan hlut í þeim. Það væri tíma-
bært að setja reglur sem tryggðu
Flutningsjöfnunarsjóðs olíu og bens-
íns sbr. lög nr. 81, 4. júlí 1985.
Þegar frumvarpið var til meðferð-
ar í þingflokkum stjórnarflokkanna
komu fram athugasemdir um að
útsöluverð olíuvara kynni að verða
mismunandi milli landshluta. Að til-
lögu þingflokks Sjálfstæðisflokksins
er 10. grein frumvarpsins svohljóð-
andi: „Að undanteknum fyrirmælum
um jöfnun flutningskostnaðar sam-
kvæmt lögum þessum, skal um verð-
lagningu á oiíuvörum fara eftir lög-
um nr. 56, 16. maí 1978 um verð-
lag, samkeppnishömlur og órrétt-
mæta viðskiptahætti með síðari
breytingum.
Þó skal við það miðað, að auglýst
.verð hvers innflytjanda gildi á öllum
almennum afgreiðslustöðum hans
um land allt. Hið sama gildir um
gasolíu og bensín, sem afgreitt er í
birgðageyma við lögheimili aðila, er
þar stunda fasta staðbundna starf-
semi.“
í athugasemdum með frumvarp-
inu segir að gert sé ráð fyrir að
dreifingarkostnaður olíu greiðist að
öðru leyti af álagningu dreifíngar-
aðila. En einnig að segir að ákvæði
10. greinar komi ekki í veg fyrir að
innflytjandi veiti einstökum kaup-
endum afslátt í samningum t.d. við
útboð á olíukaupum eða hann krefji
sérstaklega um kostnað vegna flutn-
ings á olíuvörum t.d. til verktaka inn
á hálendinu.
að einstaklingar eða lögaðilar gætu
ekki náð virkum yfirráðum slíkra
hlutafélaga með því að kaupa til-
tekinn hluta hlutafjársins sem
tryggði þeim slík yfirráð án þess
að þeim væri um leið gert skylt
að bjóða öðrum hluthöfum að
kaupa þeirra hluti. Yrði þetta ekki
gert væri hætt við því að sú staða
kæmi upp að stór hluti hluthafanna
sæti uppi með verðlaus eða verð-
minni hlutabréf en þeir áttu fyrir
yfirtökuna.
Að vera í takt við
ráðherrapredikanir
Matthías Bjarnason vísaði til
þess að áhugi stjórnvalda á einka-
væðingu færi vaxandi. Það væri
„gott og blessað“ en þá væri mikil-
vægt að almenningur tæki þátt en
„ekki bara þeir stóru“.
Formaður efnahags- og við-
skiptanefndar gerði að umtalsefni
að dregið var úr skattaafslætti
vegna fjárfestinga í atvinnurekstri.
Ræðumaður taldi það „ekki í takt
við það sem ráðherrarnir í núver-
andi ríkisstjórn hafa verið að pred-
ika“. Matthíasi Bjarnasyni þótti
„ansi hart“ að Ólafur Ragnar
Grímsson skuli hafa gengið miklu
lengra en flokksbróður sinn núver-
andi fjármálaráðherra í hvatningu
til almennings til að fjárfesta í at-
vinnurekstri. „Má það vera um-
hugsunarefni fyrir báða og líka
okkur hin.“ Ræðumaður hvatti til
þess að menn væru sjálfum sér
samkvæmir i þessu efni, það þýddi
ekki að tala um einkavæðingu
nema hugur fylgdi máli.
Framsögumaður lagði áherslu á
að í þessum efnum yrði hvert land
að móta reglur í samræmi við hefð
í eigin fjármálaheimi en ekki eftir
þvingaðri samræmingu. Að end-
ingu lagði framsögumaður til að
tillögu þessari yrði vísað til efna-
hags- og viðskiptanefndar.
Jón Sigurðsson viðskiptaráð-
Frumvarp um jöfnun flutningskostnaðar á olíuvörum:
Sama verð frá sama olíu-
innflytjanda um allt land
JÖFNUN flutningskostnaðar á olíuvörum er efni lagafrumvarps sem
"viðskiptaráðherra lagði fram á Alþingi í gær. Frumvarpið var um
nokkra hríð til umfjöllunnar innan stjórnarflokkanna og þar gerðu
ýmsir þingmenn í báðum flokkum athugasemdir. Inn í frumvarpið
hefur nú að beiðni þingflokks Sjálfstæðisflokksins verið bætt: „Þó
skal við það miðað, að auglýst verð hvers innflytjanda gildi á öllum
almennum afgreiðslustöðum hans um land allt. Hið sama gildir um
gasolíu og bensín.“
Minning:
Halldór Guðmunds-
son, Asbrandsstöðum
Fæddur 25. febrúar 1903
Dáinn 14. febrúar 1992
Á vordögum aldamótaárið 1900
fluttu hjón á besta aldri, þau Guð-
mundur Kristjánsson póstur og
kona hans Sesselja Eiríksdóttir, sig
búferlum frá jörðinni Haga í Vopna-
firði norður yfir Hofsána að Ás-
brandsstöðum í sömu sveit. Þar
áttu þau eftir að búa allan sinn
búskap upp frá því og börn þeirra
og afkomendur síðan allt til þessa
dags.
Með þeim hjónum var þriggja ára
sonur þeirra Runólfur, en í júlí um
sumarið fæddist þeim dóttir —
Kristín. Þriðja bamið — Halldór —
sem hér en minnst, fæddist síðan
25. febrúar 1903, tvíburarnir Gunn-
laugur og Ásgeir fæddust 1905 og
yngsta dóttirin Sigrún fæddist
1910.
Þau systkinin frá Ásbrandsstöð-
'um — aldamótakynslóðin — eru nú
öll fallin frá, en Halldór lést þann
14. febrúar sl. að hjúkrunarheimil-
inu Sundabúð á Vopnafirði eftir að
hafa dvalið þar sjúkur frá því sl.
sumar.
Halldór átti heima á Ásbrands-
stöðum alla sína ævi. Hann tók við
búsforráðum ásamt systkinum sín-
um upp úr 1920. Runólfur bróðir
hans bjó ásamt konu sinni, Guðrúnu
Jónsdóttur og börnum þeirra á öðru
heimilinu en systkinin Halldór,
Kristín og Ásgeir á hinu heimilinu.
Þannig vom á Ásbrandsstöðum tvö
heimili, en búrekstur allur sameig-
inlegur og samvinna algjör um þau
verk sem vinna þurfti. Halldór og
Kristín systir hans tóku í fóstur
tvær dætur þeirra Runólfs og Guð-
rúnar, þær Guðnýju og Sigrúnu og
einnig Heiðrúnu dóttur Þorsteins
Stefánssonar og Sigrúnar ^Guð-
mundsdóttur systur þeirra, sem lést
í október 1945 þegar Heiðrún var
3 ára að aldri. Frá því eldri systkin-
in fóm að reskjast hefur Sigrún
Runólfsdóttur staðið fyrir heimil-
inu. Guðný er húsfreyja á Torfa-
stöðum í Vopnafirði, gift Alfreð
Péturssyni, en Heiðrún býr á
Hornafirði gift þeim sem þetta ritar.
Eins og var um fólk til sveita á
þessum árum naut Halldór lítillar
skólagöngu, en lærði þeim mun
meira í skóla lífsins og átti ótmlega
auðvelt með að tileinka sér ýmsar
nýjungar og tækni sem að gagni
komu við störf hans sem bóndi.
Ilalldór var laghentur maður og
útsjónarsamur og vann á yngri
árum talsvert fyrir sveitunga sína
að ýmiss konar smíðavinnu, pípu-
lögnum og viðgerðarstörfum. Einn-
ig mun hann hafa starfað við brúar-
smíði innan sveitar og utan.
Þau tæplega 90 ár sem Halldór
á Ásbrandsstöðum lifði hafa vafalít-
ið orðið meiri breytingar í íslensku
þjóðlífi, en nokkurt annað tímabil í
Islandssögunni.
Þegar ég kynntist Halldóri var
hann sextugur að aldri. Mér er afar
minnisstætt hve laginn hann var
við störf sín við allar vélar og með-
ferð þeirra. Hann stundaði þá og
lengi eftir það, búskapinn af fullum
þrótti í félagi við Einar bróðurson
sinn Runólfsson sem þá hafði tekið
við af föður sínum og Gunnari bróð-
ur hans, sem unnið hefur að bú-
skapnum jafnframt störfum sínum
sem vörubílstjóri. Starfsþrek hans
var líka með ólíkindum og þó hann
væri kominn á níræðisaldur vann
hann að verulegu leyti margvíslega
vélavinnu við heyskap á sumrin.
Halldór var heimakær og ferðað-
ist ekki mikið á lífsleiðinni. M.a.
mun hann aðeins einu sinni hafa
talið sig eiga svo brýnt erindi til
Reykjavíkur að hann þyrfti þangað
að koma. Hann hafði hins vegar
góða almenna þekkingu á högum
lands og þjóðar og fylgdist afar vel
með öllum þjóðmálum fram undir
hið síðasta og hafði mjög afdráttar-
lausar skoðanir. Það háði honum
talsvert á efri árum, að hann hafði
skerta heyrn og átti því erfiðara
Matthías Jón
Eyjólfur Konráð Rannveig
herra taldi tillöguna vera athyglis-
verða, réttarbætur á þessu sviði
væru hið þarfasta mál. Viðskipta-
ráðherra sagði nauðsynlegt að hafa
í huga að í samningum um Evr-
ópskt efnahagssvæði væri að finna
ákvæði um samstarf á sviði félaga-
réttar.
Ákvæði þessa samnings myndu
leiða til þess að gera yrði breyting-
ar í félagalöggjöfínni, fyrst og
fremst hlutafélagalöggjöfinni. Sú
tillaga sem nú væri til umræðu
tengdist þessum breytingum. Þær
hugmyndir sem þessi þingsályktun-
artillaga byggði á yrðu sannanlega
hafðar í huga við aðlögun að Evr-
ópuréttinum.
Eyjólfur Konráð Jónsson
(S-Rv) þakkaði viðskiptaráðherra
fyrir góðar undirtektir við tillöguna
sem Mattías Bjarnason hefði verið
svo elskulegur að leyfa sér að vera
meðflutningsmaður að. Það mátti
glöggt skilja að Eyjólfi Konráði
þótti atvinnurekstri best fyrirkomið
í hlutafélagaforminu en það yrði
að reyna að sníða af þá agnúa sem
menn hefðu því miður misnotað.
Rannveig Guðmundsdóttir
(A-Rn) varaformaður efnahags- og
viðskiptanefndar sagði hér hreyft
þörfu máli og tók undir að það
yrði að stefna að sem almennastri
eignaþátttöku þegar ríkisfyrirtæki
væru einkavædd. Rannveig lét þess
getið varðandi skattaafsláttinn
vegna fjárfestingar í atvinnurekstri
að það hefði gerst að „menn keyptu
fyrir jól, seldu eftir jól“. Kristinn
H. Gunnarsson (Ab-Vf) og Jón
Helgason (F-Sl) þökkuðu formanni
efnahags- og viðskiptanefndar fyrir
þessa tilllögu og lýstu stuðningi
sínum við hana.
Umræðu varð lokið en atkvæða-
greiðslu frestað.
með að taka þátt í samræðum eins
og hann hefði kosið, en hann lét
það ekki hindra sig í að koma skoð-
unum sínum á framfæri á skýran
hátt. Hann var mikill framsóknar-
maður og aðdáandi Jónasar frá
Hriflu á sínum tíma. Hann var einn-
ig einn af stofnfélögum Kaupfélags
Vopnfirðinga.
Á Ásbrandsstöðum hefur hver
kynslóðin tekið við af annarri og
eldra fólkið átt þess kost að dvelja
á heimili sínu þrátt fyrir háan aldur
við frábæra ummönnun og ósér-
hlífni þeirra systra Kristínar og Sig-
rúnar Runólfsdætra. Þetta er að
verða fátítt nú á tímum elliheimila
og dvalarheimila aldraðra. Enginn
vafi er á því að þetta er eldri kyn-
slóðinni hins vegar afar mikilvægt.
„Hvað ungur nemur gamall tem-
ur“ segir máltækið. Ég hygg að það
geti allur sá fjöidi barna_ og ungl-
inga sem dvalið hefur á Ásbrands-
stöðum tekið undir. Það hefur svo
sannarlega aukið þeim þroska og
þekkingu og skilning á -lífinu og
tilverunni. Eg vil í því sambandi
færa sérstakar þakkir frá börnum
mínum fyrir að hafa átt þess kost
að dvelja þar.
Ég álít það hafa verið lán fyrir
alla þá sem áttu þess kost að kynn-
ast heimilishögum, lífsviðhorfi og
störfum fólksins þar. Ég votta að-
standendum samúð mína.
Hermann Hansson.